بیان شاخصه‌های خبررسانی از دیدگاه قرآن کریم

لیلی رشیدی، پیشکسوت قرآنی فارس در گفت‌وگو با ایکنا با تبریک روز خبرنگار به باید‌ها و نباید‌های خبررسانی از دیدگاه قرآن کریم پرداخت و اظهار کرد: باید گفت این مسئولیت خطیر و مهم معیار‌هایی دارد که قرآن در آیات متعدد به آن اشاره کرده است که اگر از این معیار‌ها عدول شود و قلم کج برود توبیخات بسیار دارد.

وی اولین ویژگی مهم یک خبرنگار را اعتقاد به گفتن سخن حق دانست و گفت: در این خصوص خداوند متعال در سوره آل عمران می‌فرماید «إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْقَصَصُ الْحَقُّ» سخنی که در حال پخش شدن در بین جامعه مردم است، باید حق باشد. همچنین بر اساس سوره بقره آیه ۷۹ که می‌فرماید «فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ یَکْتُبُونَ الْکِتَابَ بِأَیْدِیهِمْ ثُمَّ یَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِیَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا فَوَیْلٌ لَهُمْ مِمَّا کَتَبَتْ أَیْدِیهِمْ وَوَیْلٌ لَهُمْ مِمَّا یَکْسِبُونَ» بایدواقعیت‌ها را به رشته تحریر در آورند.

رشیدی ادامه داد: این سه «وَیْل» در آیه تأکیدی است بر اینکه مراقب قلم باشیم که جز حق چیزی ننویسد چراکه راستگویی و بیان حقایق می‌تواند به رفع موانع پیشرفت کشور کمک کند، از این رو افراد بسیاری در این عرصه بودند از جمله خبرنگاران شهید صارمی و فرهادی و خزائی، سردار پاسدار «حسن باقری» که با انتخاب درست مسیر زندگی توانستند موجبات سعادت خود را در دنیا و آخرت فراهم کنند.

خبرنگاران «خَسِرَ الدُّنْیا وَالآخِرَةَ» نشوند

این مدرس دانشگاه افزود: خبرنگاری حرفه‌ای سخت بوده که اگر خبرنگاران دقت لازم در صداقت و درستی خبر نداشته باشد می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد و خود نیز «خَسِرَ الدُّنْیا وَالآخِرَةَ» شوند از این رو صداقت و گفتن حق در این حرفه در رأس همه‌ شاخص‌ها است.

عضو شورای قرآن و عترت فارس افزود: پیامبر(ص) با کلام خود که می‌فرماید «قُلِ الحَقَّ و لا تأخُذکَ فِی اللَّهِ لَومَةُ لائمٍ حق را بگو و در راه خدا از ملامت هیچ ملامت‌گری نهراس» مسیر را مشخص نموده است. خبرنگار باید صادق باشد، اما باید با تدبیر عمل کرده و مصلحت کشور و جامعه را در نظر گیرد و هر خبری را عنوان نکند چرا که گاهی با یک خبر از یک بحران و جنگ جلوگیری می‌شود و گاهی یک خبر جنگی به پا می‌کند که خسارت آن قابل جبران نیست.

وی در ادامه با اشاره به شاخصه‌های خبررسانی از دیدگاه قرآن کریم، گفت: خبرنگار هر خبری دریافت کرد باید تحقیق کامل کرده و از صحت آن به شکل مستند اطمینان پیدا کند. در این رابطه نیز قرآن تأکید کرده و در آیه ۵۶ سوره حجرات می‌فرماید: «إِن جَآءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبِإٍ فَتَبَیَّنُواْ أَن تُصِیبُواْ قَوْماً بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُواْ عَلَی‏ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ‏» اگر فاسقی برای شما خبری مهم آورد تحقیق کنید، مبادا (از روی زودباوری و شتاب‏زدگی تصمیم بگیرید) ناآگاهانه به گروهی آسیب رسانید، سپس از کرده‏ خود پشیمان شوید. 

رشیدی تصریح کرد: ویژگی دیگر خبرنگار این است که خبری تهیه کند که گره‌ای از مشکلات جامعه باز کرده و لغو، بیهوده یا تکراری و بی‌فایده نباشد از این رو طبق آیات قرآن خبر باید کارشناسی شده باشد. 

خبر باید کارساز باشد

پیشکسوت قرآنی فارس با اشاره به اینکه نکته مهم دیگر زمان ارائه خبر است، گفت: خبر باید در زمانی عنوان شود که کارساز باشد چراکه گاهی یک خبر بسیار فوری بوده،‌ همان‌طور که در آیه ۲۰ سوره یس خداوند بعضی اخبار را فوری دانسته و می‌فرماید: «وَجَاءَ مِنْ أَقْصَی الْمَدِینَةِ رَجُلٌ یَسْعَی» که این لفظ رجل به حبیب نجار شهرت دارد. بیشتر مفسران براساس شواهد تاریخی و روایات مربوطه بر این باورند که مقصود از «رجل»، حبیب نجار است و آیه شریفه تا آیه ۲۷ درباره سرگذشت اوست.

این مدرس دانشگاه اضافه کرد: حبیب نجار در کرانه شهر انطاکیه زندگی می‌کرد و به عبادت در غار و یا چراندن گوسفندان مشغول بود و آن‌گاه که شنیده است پیامبران به سنگسار و شکنجه تهدید شده‌اند، به میان مردم آمد و به دفاع از آنان برخاست و در واقع فوراً به این اقدام دست زد، بنابراین در حال حاضر نیز بعضی از اخبار نیز باید فوراً منتشر شود تا بتواند جان عده‌ای را نجات دهد.

عضو شورای قرآن و عترت فارس با بیان اینکه مؤلفه‌ اخلاقی دیگر این حرفه عدم پخش اخباری است که باعث از بین رفتن آرامش مردم شده و ایجاد نگرانی می‌کند، اظهار کرد: خبرنگاران نباید اخباری را پخش کنند که دلهره به وجود می‌آورد و همچنین در خبر باید از هر توهینی پرهیز کرد، چنانچه خداوند این اخطار را در آیه ۶۸ سوره عنکبوت به بندگانش می‌دهد و می‌فرماید «وَلا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللّه‏ فَیَسُبُّوا اللّه‏ عَدْواً بِاز هر توهینی غَیْرِ عِلْمٍ» در خبر‌ها نباید توهین کنیم حتی به کسانی که غیر از خدا را می‌پرستند نیز فحش ندهید.

خبرنگاری همراه با عشق باشد

وی با اشاره به اینکه حفظ آبروی مردم از جمله تأکیدات کلام وحی است، گفت: خبرنگار به عنوان فرد عدالت‌خواه در جامعه باید در بیان مشکلات و خدمات ارائه شده توسط مدیران دقت لازم را داشته و خواهان عدالت در جامعه باشد، همچنین در بیان سخن بر اساس عدالت جز از خدا از کسی هراسی نداشته و باید مطالبه‌گر باشد چراکه خداوند در آیه ۱۱۹ سوره توبه در این باره می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقینَ»؛ اى کسانى که ایمان آورده‏‌اید، از خدا پروا کنید و با راست‌گویان باشید. 

پیشکسوت قرآنی فارس افزود: ویژگی مهم دیگر برای یک خبرنگار خوب، ذوق، استعداد، عشق و علاقه خبری است که اگر علم خبرنگاری باشد، ولی عشق نباشد موفقیتی حاصل نخواهد شد.

این استاد دانشگاه دیگر وظیفه مهم خبرنگاران در این شرایط خاص جامعه را جهاد تبیین دانست و گفت: خبرنگاران باید دستاورد‌های انقلاب را به خوبی بیان کرده و به روشنگری و بصیرت‌افزایی بپردازند چراکه خبرنگار باید جهادگر باشد، با انحرافات مقابله کند ضمن اینکه به سلایق و نظرات مردم هم احترام بگذارد.

رشیدی در پایان گفت: خبرنگاران بدانند که حرفه‌ مهم و تأثیرگذاری دارند، حرفه‌ای که در زمان حضرت رسول اکرم(ص) از جمله شغل‌های مهم بود و ایشان هم از وجود خبرنگاران استفاده می‌بردند بنابراین برای تمام هنرمندان عرصه خبر که با همه‌ وجود زندگی خود را وقف این حرفه مقدس و مهم کرده‌اند آرزوی توفیق و سربلندی دارم.