قدرت توکل؛ وقتی هیچ اسبابی کارساز نیست + فیلم

بندگی برای باریتعالی جز در مسیر صراط مستقیم محقق نمی‌شود؛ اما چه بسیار بیراهه‌ها که انسان را از مسیر اصلی منحرف می‌کند. ماه مبارک رمضان فرصت ارزشمندی است تا انسان روح را به سمت عروج و اعتلا سوق دهد و به خداوند تقرب جوید. اما قرار گرفتن در مسیر سعادت نیاز به دانش و آگاهی دارد؛ همان گوهرهای نابی که در قرآن کریم و سیره ائمه معصومین بیان شده و چراغ راه برای رسیدن به سرمنزل مقصود است.

در این راستا خبرگزاری ایکنا طی ماه مبارک رمضان بنابر رسالت رسانه‌ای خود، مجموعه درس‌گفتارهای «به سوی نور» را با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمد شریفانی، پژوهشگر قرآن کریم گردآوری کرده است و به صورت روزانه منتشر می‌کند. در دهمین قسمت از این مجموعه آموزشی به موضوع «اراده و توکل» پرداخته شده است که در ادامه می‌بینیم و می‌خوانیم.

دهمین گفتار رمضانیه خودمان را با تفسیر آیه 159 سوره آل عمران که می‌فرماید: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ؛ پس به [بركت] رحمت الهى با آنان نرمخو [و پرمهر] شدى و اگر تندخو و سختدل بودى قطعاً از پيرامون تو پراكنده مى‌شدند پس از آنان درگذر و برايشان آمرزش بخواه و در كار[ها] با آنان مشورت كن و چون تصميم گرفتى بر خدا توكل كن زيرا خداوند توكل‏‌كنندگان را دوست مى‌دارد» ادامه می‌دهیم.

مطرح کردیم که پیامبر اسلام(ص) موفق بودند چون برنامه و روش داشتند. تاکنون به هفت روش پیامبر(ص) اشاره کرده‌ایم. هشتمین روش پیامبر(ص) «فَإِذَا عَزَمْتَ» بود. پیامبر مرد عمل و تصمیم و عزم و اراده بودند. شخصیت هر کسی به همت اوست. اگر همت داشته باشی می‌توانی کار را به پیش ببری. فکر نمی‌کنم در دنیا هیچ کسی به اندازه پیامبر(ص) مانع برای هدایت مردم داشت. موانع اقتصادی، فرهنگی، فکری، اخلاقی و انواع جاهلیت‌ها موانع پیامبر برای هدایت مردم بود.  

پیامبر(ص) به چهار دسته از جاهلیت مبتلا بود. جاهلیت در قضاوت، جاهلیت در افکار، جاهلیت در روحیات و جاهلیت در رفتار. این موارد همه موانع بر سر راه پیامبر برای هدایت مردم بود. یکی از مهم‌ترین ابزارها و روش‌های موفقیت پیامبر(ص) این بود که او مرد عزم بود. پیامبر با آن شخصیت والامقامشان علاوه بر اینکه خط مشی‌ها را نشان داده و راهبردهای اصلی را بیان می‌کردند، در ساختن مساجد، انجام کارهای سفر و ... مشارکت می‌کردند. ایشان مرد عزم و اراده بودند و عزم و اراده است که می‌تواند انسان را به موفقیت برساند.  

روش دیگر پیامبر توکل بود. این نکته مهمی است که در این آیه و آیه بعد سه بار به کلمه توکل اشاره شده و می‌فرماید: «فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ». معنای این بخش از آیه این است که ما اگر همه روش‌های موفقیت را داشته باشیم ولی اهل توکل بر خدا نباشیم به بن‌بست می‌رسیم و اگر هیچ چیز بلد نباشیم، اهل گذشت، تطهیر، لینت و ... نباشیم ولی اهل توکل باشیم موفق خواهیم‌ بود.

در اوج نبود اسباب مثل نبود اسباب تولد حضرت اسماعیل، اسحاق و یحیی، حضرت ابراهیم(ع) و زکریا صاحب فرزند شدند چون اهل توکل بودند. در زمان مهیا بودن تمام شرایط، مثل آتشی که برای سوزاندن حضرت ابراهیم(ع) فراهم شده بود چیزی که حضرت ابراهیم(ع) را از آتش نجات می‌دهد و در پیری صاحب فرزند می‌کند و زکریا را در پیری بچه‌دار می‌کند، توکل است. حضرت ابراهیم(ع) فرمودند که من هیچکدام از شرایط را ندارم ولی از دلبستگی به تو(ای خدا) ناامید نیستم و با امید به تو در مسیر هدایت آمده‌ام.

پس شیوه اصلی پیامبر اتکای به خدا بود. «قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ؛ بگو در حقيقت نماز من و [ساير] عبادات من و زندگى و مرگ من براى خدا پروردگار جهانيان است»(آیه 162 سوره انعام) و « وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا؛ و از جايى كه حسابش را نمى ‏كند به او روزى مى ‏رساند و هر كس بر خدا اعتماد كند او براى وى بس است‏ خدا فرمانش را به انجام‏ رساننده است به راستى خدا براى هر چيزى اندازه‏ اى مقرر كرده است» (آیه سوم سوره طلاق). کسی که اهل توکل باشد خدا او را کفایت می‌کند و به سر منزل مقصود خواهد‌ رسید.