حدیث ثقلین معتبر، صحیح و متواتر است + فیلم

آیت‌الله محمدجعفر مروجی طبسی، استاد و محقق حوزه و پژوهشگر سیره معصومان در گفت‌وگو با ایکنا از قم بیان کرد: به عنوان مقدمه بحث عرض می‌شود که به مصداق آیه «إِنَّكَ مَيِّتٌ وَإِنَّهُمْ مَيِّتُونَ» و نیز آیه «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ» و نیز آیه «أَيْنَمَا تَكُونُوا يُدْرِكْكُمُ الْمَوْتُ»، پیغمبر اکرم(ص) نیز از این قاعده یعنی مرگ هرگز مستثنا نیست، مرگ اتفاقی است که به سراغ همه خواهد آمد.

وی افزود: به علاوه بدون تردید پیغمبر اکرم(ص) طبق برخی روایات، پدر این امت هستند، همان‌طور که خود حضرت نیز فرمود: «أَنَا وَ عَلِیٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّة: من و علی دو پدر این امت هستیم»؛ ما پدران و افراد عادی امروزی، معمولاً در وصیت‌نامه‌هایمان درخصوص مسائل مادی صحبت می‌کنیم، اما اینکه پیغمبر(ص) در وصیت‌نامه و وصایای آخر عمر مبارک‌شان به چه مسائلی تأکید کردند، یک بحث محوری در زندگی ایشان است.

مروجی طبسی اظهار کرد: شیعه و سنی هر دو از وجود مبارک پیغمبر اکرم(ص) روایتی به نام حدیث ثقلین نقل کرده‌اند، این حدیث یکی از احادیث معتبر، صحیح و متواتر است؛ یعنی شیعه و سنی حدیث ثقلین را قبول دارند و احدی در صحت این حدیث تشکیک و تردید نکرده است.

وی با اشاره به اینکه بحث ذکر این حدیث در مکان‌های مختلف از سوی پیامبر مسئله بسیار مفصلی است، تصریح کرد: یکی از زمان‌هایی که پیغمبر(ص) به این روایت اشاره فرمودند روز غدیر خم یعنی هجدهم ماه ذی‌الحجه است و مورد دوم روزهای واپسین عمر شریف‌شان است و آن حدیث این است: «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله وعترتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا بعدی کتاب الله فیه‏الهدی والنور حبل ممدود من السماء الی الارض وعترتی اهل بیتی وان اللطیف الخبیر قد اخبرنی ‏انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض وانظروا کیف تخلفونی فیهما: من در میان شما دو امانت نفیس و گرانبها می‌گذارم یکی کتاب خدا قرآن و دیگری عترت و اهل بیت خودم. مادام که شما به این دو دست بیازند هرگز گمراه نخواهید شد و این دو یادگار من هیچ گاه از هم جدا نمی‌شوند.»

استاد و محقق حوزه ادامه داد: این حدیث از نظر سند، اعتبار بسیار بالایی دارد و از نظر دلالت حدیث در مقام اثبات اینکه پیغمبر(ص) می‌فرماید: از بین شما امت می‌روم اما دو شی نفیس در میان شما می‌گذارم اول قرآن؛ این قرآن همان قرآنی است که بر قلب نبی مکرم اسلام(ص) نازل شده و این کتاب همان کتابی است که ایشان در ساعات آخر عمر پربرکت‌شان امت را به آن ارجاع دادند و دوم «وعترتی» و در ادامه فرمودند: حال اینکه امت بعد از من، با این دو شی گرانبها چه معامله‌ای خواهند کرد بحث دیگری است.

حدیث ثقلین؛ نشان‌دهنده برابری اهل بیت(ع) و قرآن

وی به روایتی از مرحوم کلینی که در کتاب کافی شریف در رابطه با اهمیت و عظمت قرآن کریم آمده است اشاره کرد و گفت: این روایت این است: «اِذَا التَبَسَت عَلَیکُمُ الفِتَنُ، کَقِطَعِ الَّیلِ المُظلِمِ فَعَلَیکُم بِالقُرآنِ؛ مردم هرگاه فتنه‌ها مانند پاره‌های شب تاریک بر شما غلبه پیدا کرد به قرآن رو بیاورید.»؛ پس خود پیامبر در رابطه با این وحی آسمانی فرمود که این قرآن را در میان شما به ودیعه و امانت می‌گذارم و می‌روم.

مروجی طبسی با بیان اینکه در هیچ زمانی مانند زمان ما قرآن به این میزان مورد هجوم دشمنان قرار نگرفته است، افزود: این که می‌بینیم عده‌ای در اروپا مراسم قرآن‌سوزی به راه می‌اندازند به این دلیل است که خوب می‌فهمند و می‌دانند که قرآن چه کتابی است و نزد مسلمان چه جایگاه عظیم و رفیعی دارد، این جریان‌ها غافل از این هستند که مراسم قرآن‌سوزی موجب شده که غیرمسلمان‌ها به قرآن روی بیاورند و در مورد آن تحقیق کنند.

وی در ادامه درخصوص حدیث شریف ثقلین به چند نکته کلیدی اشاره و اظهار کرد: نکته اول در رابطه با این حدیث این است که پیغمبر در این روایت، بر دو امر سفارش کرده است، یک قرآن و دوم اهل بیت پاک ایشان، در اینجا مشخص می‌شود که محور پیغمبر قرآن و عترت است.

پژوهشگر سیره معصومان تصریح کرد: زمانی که پیغمبر(ص) از دنیا رفتند، هزاران هزار صحابه ایشان در مدینه زندگی می‌کردند، سوال این است که چرا وجود مبارک پیغمبر هیچ اشاره‌ای به صحابه خود نکردند، عرض می‌شود که در هیچ روایتی نداریم که پیغمبر اکرم(ص) بفرمایند: انی تارک فیکم الثقلین قرآن و صحابه؛ در این مسئله نکته دقیقی نهفته است و آن این است که ای مردم اگر می‌خواهید سعادت دنیا و عقبای شما تأمین شود به قرآن و عترت تمسک کنید، این نشان دهنده تأکید زیاد بر این موضوع است.

وی بیان کرد: مسلم در قرن سوم می‌زیسته و کتابی به نام صحیح دارد؛ ایشان در جلد چهارم این کتاب، حدیث غدیر را از صحابه بزرگ پیغمبر(ص) «زید بن ارقم» نقل می‌کند، در این روایت زید بن ارقم می‌گوید که «من در غدیرخم حضور داشتم که پیغمبر(ص) همه را جمع کردند و به دو امر تأکید فرمودند: یک قرآن و دو اهل بیت(ع).»

مروجی طبسی بیان کرد: نکته دوم این حدیث این است که در روایت مسلم، زید بن ارقم می‌گوید که پیغمبر(ص) سه بار فرمودند: «اذَكِّرُكُمُ اللّهَ في أهلِ بَيتي‌»، تکرار ممل بر فصاحت است، پیغمبر(ص) اعقل عقلا و افصح فصحا در آن زمان و تمام زمان‌ها بود، آیا یک بار اذَكِّرُكُمُ اللّهَ في أهلِ بَيتي‌ آن هم در حجه‌الوداع و در حضور بیش از یکصد هزار نفر کفایت نمی‌کرد؟ نکته این است که مردم اگر بخواهند راه پیغمبر را ادامه دهند باید به این قرآن و اهل بیت(ع) متمسک شوند.

وی نکته سوم در رابطه با این حدیث را همسنگ بودن اهل بیت(ع) و قرآن دانست و گفت: اینکه پیامبر(ص) اهل بیت خود را همسنگ قرآن قرار می‌دهد یعنی عدم انفکاک قرآن از اهل بیت(ع) و نیز عدم انفکاک اهل بیت(ع) از قرآن. این نکته بسیار مهمی است اما برخی به این ظرافت‌های روایت توجه ندارند.

عدم انفکاک قرآن از عترت؛ دلیل محکم بر عصمت اهل بیت(ع)

استاد و محقق حوزه گفت: بنده قصد دارم به این نکته اشاره کنم که عدم انفکاک قرآن از عترت دلیل محکمی بر عصمت اهل بیت(ع) است؛ اهل بیت با افراد دیگر جامعه فرق می‌کنند، آنها معصومند، بنابراین بحث عصمت، بحث کلیدی در علم کلام برای اهل بیت(ع) است.

مروجی طبسی با بیان اینکه گاهی سوال می‌شود دلیل شما بر عصمت اهل بیت(ع) چیست، گفت: دلیل این عصمت همین حدیث ثقلین است، جدا نشدن قرآن از اهل بیت(ع) و اهل بیت از قرآن بهترین دلیل برای عصمت اهل بیت(ع) است؛ این حدیث بهترین دلیل است که اهل بیت(ع) پیغمبر نه تنها گناه نمی‌کنند، بلکه گناه نیز به ذهنشان خطور نمی‌کند؛ این حقایق را جامع بشری باید بفهمد و بداند و اهل بیت پیغمبر را درک کند.

وی در تشریح نکته چهارم بیان کرد: حدیث ثقلین در حدود 700 منبع دارد، در تمام این منابع پیغمبر اکرم(ص) فرمود: «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله وعترتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابداً: کتاب الله فیه‌الهدی والنور حبل ممدود من السماء الی الارض وعترتی اهل بیتی وان اللطیف الخبیر قد اخبرنی ‌انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض وانظروا کیف تخلفونی فیهما»، در ادبیات عرب «لن» و «لم» داریم، فرق این دو یک فرق جوهری است، در ادبیات عرب گفته می‌شود لم جازمه و لن نافیه است؛ پیغمبر(ص) در این روایت نفرمودند لم یفترقا بلکه فرمودند لن یفترقا؛ لن برای نفی تعدید است، مانند آنچه که خداوند به حضرت موسی فرمود: لَنْ تَرَانِي، یعنی تو نه در دنیا مرا می‌بینی و نه در آخرت.

محقق و استاد حوزه بیان کرد: در اینجا هم که پیغمبر(ص) می‌فرماید: لن یفترقا، دلیل واضحی برای عصمت اهل بیت(ع) است، اهل بیتی که برای یک لحظه از قرآن جدا نمی‌شوند، یعنی تا امروز که اهل بیت پیغمبر(ص) همه به جز امام زمان(عج) شهید شدند، از قرآن جدا نشدند و قرآن نیز از آنها جدا نشده است، پس این دلیل بر عصمت اهل بیت(ع) است.

وی ادامه داد: اگر بنا باشد اهل بیت پیغمبر(ص) اعوذباالله روزی دست به گناه دراز و خدا را معصیت کنند، بدون تردید از قرآن جدا شدند و پیغمبر(ص) به ما خبر داده که اینها از قرآن جدا نمی‌شوند.

پژوهشگر سیره معصومان بیان کرد: نکته پنجم که مهم نیز هست این است که پیامبر اکرم(ص) فرمودند مردم، اگر بعد از من به این دو عمل کنید و روی آورید گمراهی به سراغ شما نخواهد آمد؛ مفهوم بیان نورانی پیغمبر(ص) این است که ایهاالناس اگر بعد از من به این دو عمل نکردید و یا فقط به قرآن عمل کردید و اهل بیت(ص) من را رها کردید، گمراهی و ظلالت گریبان شما را خواهد گرفت؛ به نحوی که به شهادت تاریخ، این گمراهی را لمس کردیم که اگر بعد از رحلت نبی مکرم اسلام امت به حدیث ثقلین عمل می‌کردند، امیرالمومنین(ع)، امام حسن مجتبی(ع) و سیدالشهدا(ع) به شهادت نمی‌رسیدند.

حدیث ثقلین؛ اثبات مرجعیت علمی و عملی اهل بیت(ع)

وی گفت: این اتفاقات نشان از گمراهی امت دارد؛ امروز نیز برنامه به همین نحو است که اگر نه فقط شیعه و سنی، بلکه انسانیت و بشریت بخواهد از وضع موجود نجات پیدا کند، باید به حدیث ثقلین عمل کند؛ باید یک طرف قضایا قرآن و طرف دیگر آن اهل بیت(ع) باشد.

مروجی طبسی در تشریح نکته آخر در رابطه با حدیث ثقلین بیان کرد: این که پیغمبر(ص) فرمود اهل بیت من، سؤال پیش می‌آید که آیا وجود مبارک امیرالمومنین(ع) جز اهل بیت هستند یا نه؟ جواب این است که بله گل سرسبد موجودات و اهل بیت، علی(ع) است؛ بنابراین علی مصداق اهل بیتی است که پیغمبر(ص) نسبت به آنها تأکید فراوان کرده است.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به مطلبی در کتاب التفسیرالکبیر فخر رازی بیان کرد: فخر رازی اشعری مذهب و متوفی 606 است؛ وی در جلد یک کتاب خود مطلبی تحت عنوان اینکه باید بسم الله را در نماز بلند بخوانیم یا آهسته آورده و بحث را حلاجی کرده است.

وی ادامه داد: فخر رازی در ادامه مطلب به این نکته بسیار مهم می‌رسد که بدون تردید علی بن ابی طالب(ع) در نمازهایش بسم الله را بلند می‌گفتند و سپس می‌گوید: «وَ مَن اقتدی فی دِینهِ بِعَلی بنِ اَبیطالِب فقَد اهتدی؛ هرکس در دینش به علی‌بن‌ابیطالب(ع) اقتدا کند حتماً هدایت می‌شود.» این بیان اگر از شیخ کلینی یا علامه مجلسی بود می‌گفتیم که شیعه هستند درحالی که فخر رازی اشعری مذهب است.

پژوهشگر سیره معصومان افزود: زمانی که یک فرد اشعری مذهب می‌گوید کسی که در دینش به علی اقتدا کند، پیروز است؛ یعنی ایهاالناس بعد از پیغمبر، دین را از علی(ع) بگیرید، این مسئله مهمی است مخصوصاً باید به نسل جوان عرض کنم که مواظب باشید که دین شما را ندزدند و حواستان باشد که دین و احکام دینی را از چه کسی باید اخذ کنیم، این شخص همان امیرالمومنین(ع) است.

وی در جمع‌بندی نکات گفت: اول روایت ثقلین روایتی صحیح، معتبر و متواتر است که فریقین آن را نقل کردند، دوم اینکه یکی از پیام‌های روایت ثقلین اثبات مرجعیت علمی و عملی برای اهل بیت(ع) است و این چیزیست که ما هرگز نمی‌توانیم از آن عقب‌نشینی کنیم؛ پیغمبر اکرم عقل کل عالم، نقشه راه به ما داده است و این نقشه راه این است که تا زمانی که من زنده هستم به من مراجعه کنید و بعد از من به اهل بیت من که اول آنها مولی متقیان علی(ع) و آخرین آنها وجود مبارک حجت ابن حسن عسکری(عج) است، اقتدا کنید.

مروجی طبسی در پایان تصریح کرد: امیدواریم خداوند متعال این توفیق را به همه ما بدهد که پیرو قرآن و اهل بیت(ع) باشیم و الحمدلله در زمانی زندگی می‌کنیم که قرآن و اهل بیت(ع) در این مملکت جان گرفتند؛ این کشور دارای صاحب است و صاحب آن اهل بیت(ع) وامام زمان(عج) هستند و ما تردید نداریم که لطف اهل بیت سایه بر سر این نظام انداخته و ما از این بابت از خداوند عزوجل سپاسگزاریم.

گفت‌وگو از محدثه نعیمی‌فرد و مهنوش بهروز