ظرفیت تئاتر را در حل معضل کودکان کار نادیده نگیریم

مهدی خجستگی، کارگردان تئاتر کودک و نوجوان در گفت‌وگو با ایکنا از قم، با اشاره به اینکه هنرهای نمایشی به‌عنوان شاه‌کلیدی برای پرورش یافتن کودک خلاق و شاداب است، بیان کرد: تئاتر تنها یک سرگرمی نیست و انواع و اقسام تئاتر و نمایش‌هایی با رویکرد تعلیمی یا درمانی به روی صحنه رفته است. به‌طور کلی تئاتر، توانایی گفتاری، حرکتی، عاطفی و قوه تخیل کودکان را تقویت می‌کند.

وی با اشاره به ظرفیت نمایش‌های خیابانی برای بیان موضوعات اجتماعی به‌ویژه در حوزه کودکان کار افزود: اجراهای خیابانی با موضوع کودکان کار و آسیب‌هایی که آنان تحمل می‌کنند از دو منظر حائز اهمیت است. آگاهی‌بخشی به جامعه درباره آسیب‌های و مشکلات کودکان کار و چگونگی مواجهه با آنان اولین مؤلفه اثرگذار یک تئاتر خوب و دغدغه‌مند در این حوزه به‌شمار می‌رود.

خجستگی ورود و حضور کودکان کار در صحنه تئاتر را دومین تأثیرگذاری نمایش‌های خیابانی با موضوع کودکان کار دانست و ادامه داد: هنرهای نمایشی می‌تواند بستر مناسبی را برای تقویت اعتماد به نفس، بیان احساسات و به نمایش گذاشتن توانمندی‌های کودکان کار فراهم کند و از این منظر ورود حوزه هنرهای نمایشی به موضوعات اجتماعی حائز اهمیت است.

وی اظهار کرد: تئاتر یک کارگاه آموزشی است که می‌تواند در قالب یک نمایش کوتاه پیام‌های اجتماعی و فرهنگی را به کودکان انتقال بدهد و تماشای آن به تربیت کودک متفکر و خلاق کمک می‌کند این تعلیم و آموزش و درمان روان انسان تنها به مخاطب تئاتر اختصاص ندارد و برای بازیگران و عوامل پشت صحنه هم رقم می‌خورد.

خجستگی درباره میزان تأثیرگذاری هنرهای نمایشی بر مخاطب گفت: با درنظر گرفتن تئاتر به منزله یک کارگاه آموزشی می‌توان دریافت که کودکان با تماشای اجرایی در حوزه موضوع کودکان کار با جنس این دغدغه و چگونگی مواجهه و رفتار با هم‌نوع خویش آشنا می‌شوند و به درک کودکان کار می‌رسند زیرا هنوز پس‌از گذشت سال‌ها از ظهور این پدیده در سطح کشور عده‌ای نسبت به چگونگی برخورد با کودکان سر چهارراه‌ها یا اماکن دیگر آگاهی ندارند.

وی تصریح کرد: در فرهنگ ما، کمک کردن به کودکان کار همواره موردتوجه بوده است اما به اعتقاد من، گاهی اوقات کمک کردن، علی‌رغم عدم نیاز به کالای فروشی آنان، به فراگیر شدن معضل کودکان کار و تقویت نگاه ابزاری به کودکان دامن می‌زند که آسیب‌‌های بیشتری را به‌همراه دارد، بنابراین در تئاتر می‌توانیم به کودکان آموزش بدهیم که چگونه با کودکان کار رفتار کنند.

کارگردان نمایش «خانم هزارپا» با اشاره به اینکه بازیگران این نمایش توانمندان معلول ناشنوا و جسمی حرکتی و نانیسم بودند، ادامه داد: میزان تأثیرگذاری نمایش‌هایی که با حضور این عزیزان بر روی صحنه اجرا رفت، پس‌ از پایان اجرا قابل درک بود و به‌ نوعی تئاتردرمانی اتفاق افتاد، بنابراین کودکان کار هم می‌توانند بازیگران تئاتر شوند که علاوه‌ بر ارتقای سطح کیفی هنرهای نمایشی برای مخاطب، خودباوری و اعتماد به نفس آنان با حضور بر روی صحنه اجرا تقویت شود.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه تاکنون ظرفیت کودکان کار برای هنرهای نمایشی نادیده گرفته شده است، اظهار کرد: کودکان کار اغلب دارای والدین بدسرپرست با زاویه نگاه ابزاری به آنان هستند، بنابراین در برخی موارد برای همکاری با آنان، مبالغ هنگفتی را مطالبه می‌کنند که آن را صرفاً برای خودشان و نه برای کودک می‌خواهند این موضوع می‌تواند یکی از دلایل عدم بهره‌مندی از ظرفیت کودکان کار باشد، اگرچه درصد تأثیرگذاری این عامل پایین است.

خجستگی با اشاره به اینکه عوامل نمایش «خانم هزارپا» در چندین شب افتخار میزبانی کودکان کار را داشتند و تجربه لذتبخشی بود، بیان کرد: اهدای بلیت‌های رایگان هنرهای نمایشی کودک و نوجوان به کودکان کار یکی از اقدامات مثبت و خوبی است که عوامل یک اجرا می‌توانند انجام بدهند و برای لحظاتی با افتخار میزبان کودکان کار باشند، این موضوع می‌تواند برای آنان زمینه ورود به هنرهای نمایشی را فراهم کند.

وی ادامه داد: بهره‌مندی از ظرفیت کودکان کار در هنرهای نمایشی نیازمند حمایت مسئولان و متولیان فرهنگی است؛ بسیاری از این کودکان استعدادها و توانمندی‌های گسترده‌ای دارند که نباید از آن غفلت کنیم، اما نمایشنامه‌های قابل قبول و شایسته‌ در این حوزه اندک است و بسیاری از روایت‌های تئاتر فاقد دغدغه آسیب‌های اجتماعی است البته به‌صورت پراکنده، تئاترهایی با موضوع کودکان کار و یا با حضور آنان اجرا شده است.

کارگردان تئاتر کودک و نوجوان با اشاره به اینکه نگاه متولیان فرهنگی به تئاتر، حق مطلب آن را ادا نمی‌کند و باید اصلاح شود، تصریح کرد: برخی از رفتارها و عملکرد مسئولان فرهنگی نسبت به تئاتر این پنداره را به ذهن عوامل هنرهای نمایشی متبادر می‌کند که دغدغه تئاتر ندارند و عدم فرهنگ‌سازی در این حوزه سبب کاهش آمار مخاطبان تئاتر شده است و براساس آخرین آمار تنها 9 درصد مردم کشورمان یک‌بار سینما و تئاتر را تجربه کردند.

وی با بیان اینکه تئاتر و هنرهای نمایشی مخاطب خاص خود را دارد، ادامه داد: مخاطب تئاتر درک و فهم بالایی دارد و بدون شک از تئاتر خوب و باکیفیت استقبال خوبی می‌شود، بنابراین نباید برای ورود به موضوعات خاص اجتماعی از قبیل کودکان کار، نگرانی برای جذب مخاطب داشته باشیم، زیرا تولید کار باکیفیت و درخور شأن مخاطب، مورد اقبال عمومی واقع می‌شود.

خجستگی اظهار کرد: امید است، تئاتر در سبد خانوار ایرانی قرار بگیرد زیرا تئاتر در قالب نمایشی جذاب به کودکان و نوجوانان آموزش‌های مؤثر و مفیدی ارائه می‌دهد و از آن‌جایی که تماشای نمایش برای آنان در کنار دوستان و همسالان آنان رقم می‌خورد و تأثیرپذیری آنان را چندین‌ برابر می‌کند. شاید والدین برای تربیت فرزندشان درباره برخی موضوعات سال‌ها باید زمان و انرژی صرف کنند، اما تئاتر در یک نمایش 45 دقیقه‌ای آن را در ذهن و جان کودک نهادینه می‌کند.

گفت‌وگو از محدثه نعیمی‌فرد