انطباق کامل احکام با قوانین تکوینی + صوت

به گزارش خبرنگار ایکنا، چهارمین جلسه از سلسله‌جلسات تدبر در سوره مبارکه مائده با موضوع «جریانی برای به کمال رسیدن دینداری» و در ادامه جلسات «شناخت عارضه‌های جمعی و شیوه مواجه با آن» با تدریس هانی چیت‌چیان، عضو علمی مدرسه دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران در مسجد کوی دانشگاه تهران برگزار شد.

وی در ابتدای سخنان خود در این جلسه، گفت: نیمه شعبان، شبِ قدرِ امامت و ولایت است. حقیقتی که در شب نیمه شعبان نازل می‌شود، حقیقت خود امامت است. شب قدر نیمه شعبان را به اعتبار نزول امامت و ولایت در نظر می‌گیرند چون وجود حضرت حجت(عج) امتداد کل جریان هدایت از رسالت تا امامت است و آن تقدیری که رقم می‌خورد این است که چه کاری را در قبال امام‌مان انجام دهیم.

جریان رسالت پیامبر(ص) در سوره انشراح

چیت‌چیان با تأکید بر اینکه از کنار شب قدر نیمه شعبان به راحتی رد نشویم، بیان کرد: نسبت ما با امام در آیه‌های مختلفی از قرآن آمده است، سوره‌ انشراح در جزء 30 در این زمینه مطلب قابل توجهی دارد، «أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ ﴿۱﴾  وَوَضَعْنَا عَنْكَ وِزْرَكَ ﴿۲﴾  الَّذِي أَنْقَضَ ظَهْرَكَ ﴿۳﴾  وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ ﴿۴﴾  فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا ﴿۵﴾  إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا ﴿۶﴾  فَإِذَا فَرَغْتَ فَانْصَبْ ﴿۷﴾  وَإِلَى رَبِّكَ فَارْغَبْ ﴿۸﴾»، این سوره جریان رسالت پیامبر است، در سوره مبارکه انشراح مطلب خیلی مهمی وجود دارد و آن نسبت جریان رسالت خود پیامبر است، پیامبر مأموریت دارد رسالتش را در عالم عَلَم کند، اینها زمینه تحقق رسالت پیامبر است، پیامبر می‌خواهد دنیا را هدایت کند و بار سنگینی روی دوشش است و نامش باید بلند باشد تا به گوش مردم در اقصی نقاط دنیا بخورد البته این مسیر سختی دارد اما با هر سختی آسانی است. در این سوره به پیامبر دستور داده شده هر وقت از اقدامی فارغ شدی به کاری دیگر بپرداز که موجب تثبیت کار قبلی شود و جهت هم فقط به سمت خدا باشد.

این مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران با اشاره به اینکه همه سوره‌ها باید برای ما کارکرد هدایتی داشته باشد به طرح این سؤال که ما کجای سوره انشراح هستیم پرداخت و اظهار کرد: خدا به واسطه مؤمنین پیامبر را یاری می‌کند، اگر خدا فرموده «أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ ...» این یاری و نصرتی که خدا برای رسولش گفته است، مقرر شده است تا مؤمنین در تحقق آن نقش ایفا کنند. مؤمنین آن‌هایی هستند که باید بار را از روی دوش پیامبر بردارند. اینطور نیست که پیامر برود هدایت را گسترش بدهد و نهایتاً ما از مواهب آن بهره‌مند شویم.

وی ادامه داد: مومن، نصرت خدا برای رسول الله است. در شب قدر نیمه شعبان، ما نسبت به حضرت حجت(عج) وظیفه داریم بار را از دوش ایشان برداریم. هر کسی باید موضع خودش را مشخص کند. توحیدی کردن میدان‌هایی که در آن حضور داریم، وظیفه ماست.

چیت‌چیان با اشاره به آیات ابتدایی سوره مبارکه مائده، گفت: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَكُمْ بَهِيمَةُ الْأَنْعَامِ إِلَّا مَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ غَيْرَ مُحِلِّي الصَّيْدِ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ إِنَّ اللَّهَ يَحْكُمُ مَا يُرِيدُ ﴿۱﴾ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّهِ وَلَا الشَّهْرَ الْحَرَامَ وَلَا الْهَدْيَ وَلَا الْقَلَائِدَ وَلَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَرِضْوَانًا وَإِذَا حَلَلْتُمْ فَاصْطَادُوا وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَنْ تَعْتَدُوا وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ ﴿۲﴾» این سوره شروع به شمردن یک سری عقود می‌کند، دوباره یکسری از احکام حلال و حرام را می‌شمرد و بعد هم می‌گوید که تقوا پیشه کنید و اگر طرف مقابل تعدی کرد شما باید بر حدود خودتان باشید.

انطباق کامل احکام با قوانین تکوینی

وی بیان کرد: بعد هم احکام دیگر خوردنی‌ها را مطرح می‌کند و بعد هم می‌گوید اگر کسی در مخمصه گیر افتاد و اکل را انجام داد اشکالی ندارد. از پیامبر می‌پرسند چه چیزهایی برایشان حلال شده، فرمود خدا هر چیزی را حلال کرده که طیب است، حکم‌های خدا ناظر بر اراده خداست و اراده خدا بر طیبات قرار گرفته و خدا طیبات را حلال کرده و خبیثات را حرام، حکم خدا ناظر بر تکوین است، تکوینی وجود دارد و این اراده تبدیل به حکم و تشریع شده مانند طیبات که پاکی‌های حقیقی هستند و چون طیب هستند در عالم تشریع حلال شده‌اند، «الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ وَمَنْ يَكْفُرْ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ ﴿۵﴾» در واقع در این روز طیبات برای شما حلال شده است و این احکام در انطباق کامل با قوانین تکوینی هستند.

چیت‌چیان با بیان اینکه این قاعده در اکل و ازدواج آمده است که طیبات حلال و خبیثات حرام هستند، گفت: هر کسی از این نظام تبعیت نکند، کافر است و نتیجه‌اش حبط عمل و خسران است. چیز طیب آثارش ماندگار است. حکم وضو برای اقامه نماز را بیان می‌کند. مبنای خاک برای وضو، طیب بودن آن است. اراده تکوینی خدا این است که انسان به سختی نیفتد. خدا می‌خواهد طهارت برای ما اتفاق بیفتد. اراده طهارت به حکم وضو تبدیل شده است.

وی با تأکید بر اینکه خیلی مهم است که شما اراده حکم را در کنار حکم بشناسید، گفت: اراده حکم منات حکم نیست، دلیل اینکه چرا اول در وضو دست راست را بشوییم و این چیزهایی که ناظر به شکل اجرایی حکم است را ما نمی‌توانیم بفهمیم، اراده حکم غیر از شکل حکم است، خدا اصرار دارد که اراده حکم را بگوید اما شکل حکم را نه؛ اراده حکم ظهور دارد. به واسطه احکام زمینه اتمام نعمت‌ها ایجاد شده است.

چیت‌چیان با اشاره به جمله معترضه‌ای که داخل آیه سوم سوره مبارکه مائده وجود دارد، «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا»، اظهار کرد: از آیه اول تا پنجم مجموعه به هم پیوسته‌ای است که در سیاق کلام این جمله به آن‌ها ارتباط ندارد، جمله معترضه در ادبیات عرب و قرآن مکرر تکرار شده است. چرا این جمله اینجا آمده، یا خدا از اول اینطور گفته است، یا آیه بعداً نازل شده و طبق دستور خدا، پیامبر اینجا قرار داده و یا بعداً صحابه اینجا قرار داده‌اند، اینطور نیست که فکر کنید چون جمله معترضه است کار خدا نیست. این سوره‌ها به این شکل مورد تأیید اهل بیت بوده و برای ما حجت است.

وی افزود: همه جمله‌های معترضه قرآن جزء آیات شاخص قرآن هستند. عبارت با قبل و بعد خودش ارتباط ندارد. نکته‌ای هست که ادبا می‌گویند وقتی متکلمِ حکیم وسط کلامی جمله‌ای می‌گوید که با قبل و بعد کلام خود کاملاً در تعارض است نشان می‌دهد که در غرض متکلم است، حتی در متکلم عادی هم وقتی کلام را قطع می‌کند و جمله‌ای را آن وسط می‌گوید به این دلیل است که موضوع مهم بوده است. در متکلم عادی هم جمله معترضه نشان‌دهنده همین موضوع است. در مورد متکلم حکیم که مطلب را فراموش نکرده و جمله معترضه جزء برنامه‌اش بوده، اساساً سخنی گفته که نزدیک به غرض متکلم است، اصطلاحی دارند که جمله معترضه به قبل و بعد کلام مرتبط نیست ولی به اصل غرض ربط دارد.

غایت دین

چیت‌چیان عنوان کرد: در مورد دین، خدا چه غایتی قائل شده؟ خدا برای دین صراحتاً گفته که «لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ»، (فتح/28) یعنی غلبه دین خدا بر تمامی موجودات. سه ویژگی در آیه سوم سوره مائده آمده است. دین برنامه‌ای برای رسیدن به هدف است، نعمتِ دارایی انسان به اعتبار نقش آن دارایی برای تحقق هدف است. هر کسی آدم نعمت‌داری نیست، کسی نعمت‌دار است که آنچه خدا عطا کرده را در مسیری که منعم گفته استفاده کرده باشد.

وی ادامه داد: مبنای اسلام تسلیم بودن محض در برابر پروردگار است، دین را اکمال، نعمت را اتمام و اسلام را رضایت گفته‌اند، خدا دین ما را اکمال کرده، نعمت ما را اتمام و به اسلام ما رضایت داده است. اتمام یعنی هر چیزی به نسبت خودش در نهایت درجه بوده و نقصی نداشته باشد، اکمال بر اساس هدف تعیین می‌شود یعنی رسیدن چیزی به غایت و هدف تعیین شده برای آن، مثال ساده‌اش این است که وقتی ازدواج اتفاق می‌افتد هر کدام از زوجین باید اتمام داشته باشند تا وقتی ازدواج می‌کنند به اکمال برسند. رضایت را هم در فارسی می‌گوییم خرسندی، وقتی همه چیز به نهایت خودش می‌رسد خوشنودی می‌شود، در معنی رضایت تحقق هدف و رسیدن به مقصد با دستاوردی بالاتر از آنچه مورد انتظار بوده، آمده است. در استعمال عربی‌اش هم همین طور است.

چیت‌چیان با تأکید بر اینکه دین برنامه‌ای برای رسیدن به هدف است، گفت: اکمال دین یعنی برنامه‌ای که قرار است ما را به هدف مشخصی برساند، به نهایت کمال و غایت خود. اتمام نعمت یعنی دارایی‌ای که قرار است مطابق قصد منعم صرف شود و به نهایت تام بودن خود می‌رسد. رضایت به اسلام هم یعنی تسلیم در برابر پروردگار به نهایت درجه خود رسیده و بسیار بالاتر از مقصد تعیین شده برای آن محقق می‌شود. تمامیت دارایی که امکان حرکت را ایجاد می‌کند، کمال برنامه که امکان رسیدن را ایجاد می‌کند، بهره‌مندی از غایت که در تمام مسیر حضور دارد، این سه‌گانه یقیناً شما را به هدف می‌رساند.

وی با طرح این سؤال که در چه صورتی جامعه اسلامی شکست می‌خورد؟ گفت: اگر بلوغ لازم یا برنامه لازم را نداشته باشم یا اینکه از لحظه اول مبنای تسلیم نداشته باشم. خدا به تسلیم ما رضایت داده است، ما انجام وظیفه می‌کنیم و تحقق کار الله است. اگر هر کسی به اندازه ظرفیتی که دارد، عمل کند، گویی به هدف تمام رسیده است، ولو اینکه ۱۰۰ سال دیگر هدف کاملاً محقق شود؛ چرا که تحقق هدف کار الله است. انسان باید برنامه‌گرا باشد خدا برای فتح، مسیرهای مختلفی دارد من و شما نمی‌توانیم فتح را محقق کنیم.

یادآور می‌شود، این جلسات یکشنبه‌های هر هفته بعد از نماز مغرب و عشا در مسجد کوی دانشگاه تهران به نشانی تهران، خیابان کارگر شمالی، روبه‌روی خیابان پانزدهم برگزار می‌شود. پخش زنده جلسات نیز از طریق لینک https://www.skyroom.online/ch/elmshahr/madresedoa در دسترس قرار می‌گیرد.