بازنمود مضامین عاشورایی در وصیتنامه شهدا
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور شهرکرد گفت: شخصیت امام حسین(ع) و شهدای کربلا نقش مهمی در هویت‌یابی و روحیه‌بخشی و تعمیق باورها و اندیشه‌های رزمندگان اسلام در طول جنگ تحمیلی داشت و توصیفات فراوانی از اهل بیت(ع) در وصیتنامه شهدا به قلم آمده است.
حافظ حاتمی، استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور شهرکرد در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به این فرموده امام خمینی(ره) که «وصیتنامه شهدا انسان را می‌لرزاند و بیدار می‌کند»، اظهار کرد: وصیتنامه شهدای دفاع مقدس برخاسته از روح صداقت، صمیمیت و یکرنگی آنان است و این نوشته‌ها در واقع، دل‌نوشته و خالی از هرگونه تصنع، تکلف و خودستایی هستند.
وی ادامه داد: وصیت‌نامه‌های شهدا اغلب در ساعات منتهی به عملیات و یا در زمان حضور رزمندگان اسلام در خط پدافندی و هنگام مأموریت نگاشته شده است بنابراین در اغلب موارد، شهدا طرح از پیش تعیین شده‌ای برای نگاشتن وصیتنامه نداشتند و مجال بازخوانی و اصلاح نوشته‌های خود را نداشتند اما می‌توان یک چارچوب کلی برای ساختار و محتوای وصیتنامه شهدا ترسیم کرد. بخش تقریباً مشترک در همه این وصیت‌نامه‌ها شامل بخش خانوادگی و حاوی سفارش شهدا به اعضای خانواده‌شان است.
نویسنده کتاب «مدادالعماء و دماء‌الشهداء» تصریح کرد: وصیت‌نامه‌ها در عین شباهت فراوان، تفاوت‌هایی نیز دارند، برای نمونه برخی شهدا به مدد آشنایی با فنون و مهارت‌های نگارش و برخورداری از سطح دانش بالاتر و یا برخورداری از ذوق و قریحه ادبی، متونی ادبی خلق کرده و یا حتی از سروده‌ها در وصیتنامه گنجانده‌اند. برای نمونه در وصیتنامه شهید علی احمدی عیسی‌آبادی آمده است: «ما خلق شده‌ایم تا آزمایش شویم و اساساً جهان آزمایشی بیش نیست و زندگی جاوید ما دنیای دیگری است. اکنون قدم در راهی گذاشته‌ایم که مشتاقان آزادی از اسارت خاک و پرواز به سوی لایتناهی ایمان در این راه شهادت، زنجیرهای بندگی را گسیختند و اسماعیل‌وار در قربان‌گاه عشق الهی جان باختند.»
این مدرس دانشگاه با ذکر اینکه وصیت‌نامه‌های شهدا عموماً از نثری ساده بهره‌مند هستند، افزود: قصد شهدا از نگارش وصیتنامه، انتقال مفاهیم تعلیمی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بوده است، آنان پیام خود را به زبانی ساده و به دور از هر ابهام و تصنع به مخاطب انتقال داده‌اند، حُسن کلام اقتضا می‌کند سخن به‌گونه‌ای انتخاب شود که به اقناع ذهن همگان کمک کند و این نکته در وصیتنامه شهدا مشهود است. سادگی و روانی کلام در این فرازها از وصیتنامه شهید جمشید اعتدال‌پور نمایان است: «بارالها! ستایش خاص توست و تو حقی و وعده تو حق است و کلام تو حق است و عزم تو حق است و بهشت و دوزخ حق است. بارالها! من تسلیم حکم توام و به تو ایمان آورده و بر تو توکل کرده‌ام و به واسطه تو با دشمن مبارزه کردم و قضاوت را به سوی تو می‌آورم.»
حاتمی یکدست بودن و هماهنگی سبک نگارش نوشته‌های شهدا را یادآور شد و گفت: این یکدستی حاصل نوع فضای فکری و معنوی، ارتباطات، نزدیکی، نشست و برخاست رزمندگان است که باعث شده بود از احوالات درونی نیز آگاه باشند، بنابراین شباهت‌های کلامی و محتوایی بسیاری در متن وصیت‌نامه‌ها شاهد هستیم از جمله اینکه اکثر این متون با آیه‌ای در خصوص جهاد در راه خدا و شهادت آغاز شده است و با نام و نام و خانوادگی شهید پایان می‌یابد.
وی با تأکید بر اینکه دفاع مقدس هشت ساله ملت ایران در برابر استکبار جهانی مبتنی بر احکام و موازین شرع مقدس و ملهم از آموزه‌های قرآنی و روایی است، تصریح کرد: در این راستا این آموزه‌ها و مبناها مضمون و محتوای اصلی وصیت‌نامه‌ها را تشکیل می‌دهند، سفارش به تقوای الهی، به جا آوردن اعمال واجب و مستحب و دوری از گناه و منکرات، توصیه به جهاد در راه خدا، پیروی از اوامر و منویات بزرگان دینی و ولی‌فقیه، شرکت در مناسک دینی و تعظیم شعائر، وحدت و انسجام، پُر کردن مساجد، دستگیری و کمک به مردم، صله رحم، راستگویی، پرهیز از ریاکاری، احترام و تکریم پدر و مادر و غیره از جمله موارد مورد اشاره و پرتکرار در اغلب وصیت‌نامه‌ها هستند.
بازنمود مضامین عاشورایی در وصیتنامه شهدا
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور شهرکرد بیان کرد: حماسه عاشورا و شخصیت امام حسین(ع) و شهدای کربلا نقش مهمی در هویت‌یابی و روحیه‌بخشی و تعمیق باورها و اندیشه‌های رزمندگان اسلام در طول جنگ تحمیلی داشت و توصیفات فراوانی از آنان در وصیت‌نامه‌ها آمده است. با سیری در تاریخ جنگ‌های سایر ملل متوجه می‌شویم که رزمندگان آنان با الگوگیری از شخصیت‌های ملی و تاریخی انگیزه و روحیه مبارزه را در خود تقویت می‌کردند؛ رزمندگان دفاع مقدس اما همواره به واقعه کربلا و قهرمانی سیدالشهدا(ع) توجه داشتند و بدون نام حسین(ع) قدمی بر نمی‌داشتند و قرائت زیارت عاشورا و یاد شهدای کربلا ورد زبان رزمندگان اسلام بود.
این نویسنده و شاعر استان تصریح کرد: در ادبیات دفاع مقدس و پایداری نیز جنگ تحمیلی را تکرار حماسه کربلا دانسته‌اند و تأثیر حماسه حسینی را در صحنه‌های گوناگون دفاع مقدس می‌توان مشاهده کرد؛ رهبر هر دو حرکت، فرزندان پیامبرند، دشمن در هر دو واقعه در اوج قساوت و دنیاپرستی و بی‌رحمی قرار دارد و در هر دو واقعه شهیدان از سن شیرخوارگی تا سالخوردگی در مسیر حق شهید می‌شوند.
حاتمی آرزوی رسیدن به کربلا و زیارت مضجع نورانی امام حسین(ع) را یکی از موضوعات پرتکرار وصیت‌نامه‌ها بیان کرد و گفت: در بخشی از وصیتنامه شهید امین‌الله ترکی آمده است: «خدایا از تو می‌خواهم که به من نیروی قوی و ایمانی قوی‌تر عطا کنی تا بتوانم با تمام توانم با دشمن دینت بجنگم و آنان را نابود کنم و به آرزوی دیرینه خود که رسیدن به کربلای حسینی و زیارت مرقد مطهر آن حضرت است، برسم.»
وی ادامه داد: در این وصیت‌نامه‌ها، خواهران شهدا نقش زینب(س) را عهده‌دار می‌شوند و از آن‌ها خواسته می‌شود که زینب‌وار پیام خون شهدا را زنده نگه دارند و به دیگران انتقال دهند، در وصیتنامه شهید جمشید بابااحمدی می‌خوانیم: «ای خواهر! شما هم زینب‌گونه عمل کرده و با افتخار و سرافرازی به همه اعلام کن که برادرم هدفش الله بود. به‌خاطر اسلام به جبهه رفت و برای رضای خدا و یاری امام امت به جبهه رفت تا همه بدانند کسانی که به جبهه می‌روند و به شهادت می‌رسند، آگاهانه انتخاب کرده‌اند.»
حاتمی سفارش به زنده نگه داشتن یاد سید الشهدا(ع) و اقامه عزا برای آن حضرت را یکی دیگر از مضامین وصیت‌نامه‌ها دانست و توضیح داد: شهید حیدری دستنایی اینچنین نوشته است: «ای مردم! عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) را هر چه با محتواتر و روح‌دارتر اجرا کنید و دور از تجملات و به‌صورت ساده سعی کنید عزاداری فقط برای خدا باشد.» شهید سهراب شریعتی نیز نوشته است: «من دوستدار زیارت کربلا بودم، از تمامی همرزمانم و از شما امت حزب الله می‌خواهم اگر به زودی راه کربلا باز شد سلام مرا هم به امام حسین(ع) برسانید و قسمش بدهید به مادرش زهرا(س) که در آخرت مرا از شفاعت محروم نکند.»
انتهای پیام
