محمدعلی آذرشب، پژوهشگر زبان و ادبیات عرب و استاد دانشگاه تهران در گفتوگو با
خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) درباره نقد علمی ترجمههای قرآن گفت: هر نقدی باعث پیشرفت کار میشود، نقد ادبی عامل پیشرفت کارهای ادبی و نقد علمی عامل پیشرفت کارهای علمی است؛ از اینرو در رابطه با ترجمههای قرآن نیز به این صورت است و برای پیشرفت و مطلوب شدن ترجمههای قرآن نیاز است که نقد علمی شوند اما افرادی که به نقد میپردازند باید فرهیخته بوده و دارای جایگاه علمی باشند، نه اینکه هر کسی وارد این حوزه شود.
وی افزود: افرادی برای نوشتن مقاله یا پایاننامه به سراغ نقد ترجمههای قرآن میروند که درست نیست و این کار باید از سوی صاحبنظران انجام شود تا به پیشرفت ترجمههای قرآن منجر شود. هر چند ترجمههای قرآن، هیچگاه پایانی نخواهند داشت و افکار و اندیشههای مختلف میتواند در ترجمه مؤثر باشد.
آذرشب ادامه داد: ترجمه، از فیلتر ذهن یک شخص عبور میکند و به صورت مکتوب درمیآید و ممکن است بر اساس عمق علمی و فهم مترجم، ترجمه نیز تغییر یابد؛ از اینرو برای بهبود ترجمههای قرآن، نقد علمی ضروری و مفید است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: در گذشته ترجمههایی از قرآن وجود داشت که فهم آن برای مخاطب مشکل بود؛ چرا که وقتی بسیاری از دانشجویان از من مفهوم ترجمه برخی آیات را میپرسند، قابل درک نیستند، اما ترجمههایی که اخیراً انجام شده، مفهوم قانعکنندهای دارند و نشان میدهد بهبود یافتهاند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نقد را برای بهبود وضع ترجمههای قرآن ضروری دانست و بیان کرد: هر یک از ترجمههای قرآن، میتواند از یک جنبه و بعدی دارای قوت باشند، یک ترجمه ممکن است از جنبه ادبی، ترجمه دیگر از جنبه زبانشناسی و یا هنری قوی باشد و این گونه نیست که عنوان کنیم این ترجمه خوب و دیگری بد است، بلکه باید گفت؛ این ترجمه به فهم قرآن نزدیکتر است.
آذرشب در ادامه در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه ترجمههای قرآن چه اندازه میتوانند در انس مخاطبان با کلام وحی مؤثر باشند، ادامه داد: ترجمههای اخیر که وارد بازار کتاب شده، از نوعی هنرنمایی خاصی برخوردار هستند که در گذشته وجود نداشت و به نظر میرسد اگر کسی بخواهد قرآن را در سطح ترجمه بفهمد باید اغلب ترجمههای قرآن را بخواند؛ چرا که هر یک نوعی زیباییشناختی دارد که ممکن است دیگری آن را نداشته باشد و یا از امتیازات دیگری برخوردار باشد.
این پژوهشگر تصریح کرد: برای انس با قرآن نباید به ترجمه اکتفا شود، البته بهتر است به جای ترجمه قرآن، ترجمه معانی قرآن عنوان شود؛ چراکه قرآن قابل ترجمه نیست، اما اینکه یک ترجمه از قرآن به دل مینشیند یا نه، مربوط به این است که این ترجمه به ادبیات و آهنگ قرآن نزدیک باشد.
وی یادآور شد: ترجمه بهتنهایی برای فهم قرآن کافی نیست و باید تفسیر را نیز خواند و اکنون تفسیرهای خوب، ساده، روان و بهروز وجود دارد که البته این تفسیرها نیز باید نقد علمی شوند.