فاصله عمیق دخالت در کار دیگران و امر به معروف/ دخالت؛ جایز اما امر به معروف نه!

اعتیاد اولین دلیل طلاق در کشور است اما دلیل دوم، دخالت دیگران است. دخالت در کار دیگران و تجسس در امور شخصی آنها که منجر به بدگویی، غیبت، تهمت، افترا، کینه، حسد، بخل و ... می‌شود از عواملی است که متأسفانه تأثیر بسیار زیادی در رشد آسیب‌های اجتماعی داشته است.

تجسس در کار دیگران ممنوع

دستور قرآن بسیار واضح است آنجا که در سوره حجرات آیه 12 می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ؛ اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید از بسیارى از گمان‌ها بپرهیزید که پاره‏‌اى از گمان‌ها گناه است و جاسوسى مکنید و بعضى از شما غیبت بعضى نکند آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده‌‏اش را بخورد از آن کراهت دارید [پس] از خدا بترسید که خدا توبه‏‌پذیر مهربان است».

این رذائل اخلاقی نه تنها موجب از هم پاشیدن زندگی مشترک زوج‌های جوان شده بلکه مانع تحقق بسیاری از ازدواج‌ها و آشنایی‌ها نیز می‌شود.

البته آسیب اجتماعی تجسس در کار دیگران و غیبت و بدگویی از آنها به همین حد محدود نمی‌شود بلکه یکی از گسترده ترین آسیب‌های اجتماعی در جامعه ما عدم پذیرش دوباره افراد آسیب دیده اجتماعی در جامعه است.

اشتباهت را هرگز فراموش نمی‌کنم تو ...

این مسئله به ویژه در جوامل کوچک‌تر که مردم همدیگر را بیشتر می‌شناسند مشهودتر است. بر اساس این فرهنگ بسیار غلط و آسیب‌زا هر فردی در چنین جامعه‌ای مرتکب اشتباهی شود، این اشتباه از سوی مردم هرگز فراموش نشده به حدی بازگو و تکرار می‌شود که راه اصلاح و بازگشت را از فرد آسیب دیده می‌گیرد. (چه قدر فاصله هست بین این رفتار مسلمانان با فرموده حضرت علی(ع) که می فرمایند: «اگر شب هنگام کسی را در حال گناه دیدی، فردا به آن چشم نگاهش مکن ، شاید سحر توبه کرده باشد و تو ندانی»). یعنی خداوند گناهان انسان ها را می بخشد اما بنده ها گناهان سایر بنده ها را که حتی هیچ ارتباطی به آنها ندارد را هرگز نمی بخشند.

در بدترین حالت این مسئله به فرد لقب و عنوانی از اشتباهی که مرتکب شده داده می‌شود و حتی تا چند نسل بعد نیز خود و خانواده وی با همان لقب خطاب شناخته و می‌شوند. در چنین جوامعی هیچ سخن و بحثی از آیه 11 سوره حجرات در میان نیست که می فرماید:«وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ؛ به همدیگر لقب‌هاى زشت مدهید».

تجسس می‌کنم، زندگیت را به هم می‌زنم اما امر به معروف ... هرگز

همه این تناقض‌های رفتاری در دستورات اسلام با رفتار مسلمانان آسیب های خاص اجتماعی خود را دارد، اما نکته بسیار مهم تر و آسیب‌زا اینکه اسلام دستور داده است که مردم همدیگر را امر به معروف و نهی از منکر کنند و بسیار عجیب اینکه اکنون در جامعه ما مردم هرگونه تجسس نابجا و آسیب زایی را انجام می دهند، اما وقتی سخن از امر به معروف و نهی از منکر می آید از آن پرهیز کرده عنوان می کنند رفتار افراد به خود آنها مربوط است و من در کار دیگران دخالت نمی کنم.

امر به معروف یعنی خود و دیگران را تشویق کنیم به عفو، بخشش، مهربانی، راستگویی، خوش اخلاقی، صبر، گذشت، صله ارحام، اعتدال، عدالت عزت نفس، تواضع، غیرت، حیاء و آزرم، تعصب (جانبداری از حق)، عاطفه عقلانی، حلم و بردباری در مقابل مؤمن، غبطه، خیر خواهی برای دوستان خدا، شجاعت، وقار، حسن ظن، صرفه جویی، ایثار، دوستی خالصانه، خوشرفتاری، انصاف‏، صدق و راستی، علم، شکر، زهد، کم گوئی و همه خوبی ها.

نهی از منکر یعنی نهی کردن خود در وهله اول و دیگران در مرحله دوم از رذائل مانند خود خواهی، ذلت و خواری، تملق و چاپلوسی، کبر، خشم، بی غیرتی، افشا گری، غیبت، فحاشی، چشم پوشی از حق، تجسس، سادگی و بلاهت، حمیت (جانبداری از باطل)، بی تفاوتی نسبت به حق و باطل، بی عاطفگی، نفاق و دورویی‏، هتک آبروی اسلام و مسلمین، نامجوئی و شهرت‏‌طلبی برای خویشتن، انزوا و گوشه‌‏گیری، ترس، افشاء راز، یأس از خدا، خوف نداشتن از خدا سکوت در مقابل ظلم، ناشکیبائی در برابر سختی‏ها(جزع)، تنبلی و از خدا توفیق خواستن، رضا به رضای خلق و ... هر انچه بد است و انسان به نفس انسان بودن بدی آن را درک می‌کند.

بیا با هم به بهشت برویم

امر به معروف و نهی از منکر یعنی بی تو، تویی که برادر و خواهر مسلمان منی نمی خواهم به بهشت بروم. و چه قدر افسوس که هر گونه تجسس و منکری را مرتکب می شویم اما به اسم عدم دخالت در زندگی شخصی دیگران امر به معروف و نهی از منکر را رها کرده ایم.

نکته تأسف برانگیز اینکه با حسرت از فرهنگی سخن می گوییم که در آن مردم به داشتن مسئولیت اجتماعی در قبال هم معتقد هستند!