اندیشمند لبنانی: مسیحیت را از طریق قرآن شناختم

میشل سَلیم کعدی در سال ۱۹۴۴م در خانواده‌ای مسیحی در لبنان به دنیا آمد. وی ابتدا در رشته الهیاتِ مسیحیت کسب تخصص کرد و سپس از دانشگاه لبنان مدرک دکترای زبان و ادبیات عربی و  از دانشگاه قاهره مدرک روزنامه‌نگاری گرفت. او در حال حاضر در دانشگاه‌های بیروت تدریس می‌کند. میشل کعدی را متفکر، فیلسوف، نویسنده، شاعر و زبان شناس نامیده‌اند. همچنین او را به‌دلیل اسلوب و زیبایی خاص قلمش به القابی همچون فارِس‌المَنابر (تک‌سوار منبرها) و سیفُ‌الکلمه (شمشر سخن) ملقب کرده‌اند. 

این نویسنده و شاعر مسیحی لبنان از دلبستگان مکتب اهل بیت(ع) است و آثار زیادی درباره اهل‌بیت پیامبر(ص) تألیف کرده است. او اهل‌بیت را قدیس و از برگزیدگان خدا می‌داند. کعدی امام علی(ع) را بزرگترین نعمت خدا و حضرت فاطمه(س) را مجسمه کامل قداست دانسته و معتقد است که بقای دین اسلام مرهون قیام امام حسین(ع) است.

از دیدگاه وی انقلاب اسلامی ایران الگویی جهانی در دفاع از حقوق ملت‌ها است. او امام خمینی را روح خدا و ادامه‌دهنده راه اهل‌بیت می‌داند و انقلاب اسلامی او در دفاع از حقوق ملت، ایران را تبدیل به الگویی جهانی کرده است. در سال ۲۰۲۱م، توسط رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان مورد تجلیل قرار گرفت. این تجلیل به پاس تألیفات متعدد وی درباره اهل‌بیت(ع) بود. همچنین به پاس تألیف کتابی درباره سیره امام رضا(ع)، در دوره نوزدهم همایش بین‌المللی امام رضا(ع)، به عنوان پژوهشگر نمونه فرهنگ رضوی، انتخاب شد.

مشروح گفت‌وگوی میشل کعدی با ایکنا در ادامه از نظر می‌گذرد:

توصیه پدر، انگیزه نگارش پایان‌نامه درباره امام علی(ع)

کعدی درباره چگونگی انتخاب شخصیت امام علی(ع) به عنوان پایان‌نامه دکتری خود گفت: من به عنوان راهب در واتیکان تحصیل می‌کردم و قصد داشتم رساله دکتری خود را بنویسم. پدرم استاد بزرگی بود و به سه کتاب قرآن انجیل و نهج البلاغه ایمان داشت. او از من خواست که پایان‌نامه خود را درباره امام علی(ع) بنویسم و عنوان «الامام علی، نهجا روحا و فکرا» را برای آن پیشنهاد کرد. 

وی افزود: در واتیکان وقتی دانشجویی می‌خواهد پروپوزال بنویسد باید کسب اجازه کند. معمولاً شش ماه طول می‌کشد که واتیکان جواب بدهد که دانشجو می‌تواند درباره این موضوع پایان‌نامه بنویسد یا خیر. اما آنها در مدت 48 ساعت به من جواب مثبت دادند. 

کعدی ادامه داد: تربیت خانوادگی‌ام و تربیت در دیر من را واداشت که این موضوع را انتخاب کنم. اینگونه بود که پایان‌نامه دکترای خود را نوشتم که مدت پنج سال به طول انجامید و هفت کیلو وزن آن شد.

شناخت مسیحیت از طریق قرآن

این اندیشمند مسیحی در ادامه گفت: وقتی یک کشیش قرآن را می‌خواند به رابطه نزدیک بین مسیحیت و اسلام پی می‌برد. مطالعه قرآن باعث شد من بیش از گذشته به مسیحیت علاقمند شوم. وی افزود مسلمانان باید بدانند که قرآن کریم از جانب خداوند بر رسول نازل شده و رسول اکرم اسوه جهانی انسانی دینی است. رسول از همه مسلمانان خواسته است که قرآن را بخوانند اما متاسفانه مسلمانان قرآن نمی‌خوانند. من استاد دانشگاه هستم مسلمانان چیز زیادی از قرآن نمی‌دانند. من هرساله 400 دانشجو دارم از آنها می پرسم کدامتان قرآن را کامل خوانده‌اید می گویند در آن کلمات دشواری هست که نمی‌فهمیم. بسیاری از آنها حتی یک بار هم قرآن را کامل نخوانده‌اند در حالی که من هفت بار قرآن را کامل خوانده‌ام.

وی افزود: قرآن کتابی است که مسیحیت را به من شناساند. دیدگاه قرآن درباره مسیح(ع) را در سوره مریم، آل عمران، مائده، توبه و سوره یوسف می‌توانید بخوانید. قرآن می‌گوید مسیح بشارت بعثت حضرت محمد(ص) را داد و پیامبر اسلام جایگاه بسیار والایی برای مسیح(ع) قائل بود. بین این دو هیچ اختلافی نبود. شما مسلمان هستید ما هم مسلمان هستیم.

کعدی ادامه داد: وقتی قرآن می‌خوانیم گویی با مسیح هستیم. خداوند مسیح را برگزید که اموات را زنده کند و بیماران را شفا دهد. قرآن کلامی تصادفی نیست؛ از آسمان نازل شده و مطالعه  قرآن در واتیکان سال‌های متمادی است که ادامه داشته و دارد. 

اهل‌ بیت(ع) در نگاه کعدی

میشل کعدی، جایگاه ویژه‌ای برای اهل‌ بیت(ع) قائل است؛ تاجایی که آنان را قدیس نامیده و خود را از ادای حق آنان عاجز می‌داند. وی حضرت علی(ع) را بزرگترین نعمت خدا برروی زمین و برگزیده او می‌داند و معتقد است که نزدیکی زیادی بین شخصیت امام علی(ع) و مسیح وجود دارد. کعدی به استناد منابع مسیحیت، آفرینش روح امام علی(ع) را پیش از خلقت آدم و حوا می‌داند.

به گفته کعدی باید از کرامت، بلاغت، معرفت و دعای حضرت فاطمه زهرا(س) بیاموزیم؛ چرا که او مجسمه تمام‌معنای قداست است. از دیدگاه او، فاطمه، مجاهدی است که در مقابل ظلم بپا خاست تا از سیاست برحق الهی دفاع کند.

 وی حضرت فاطمه(س) را معلم زنان و مردان و جزو اولین زنان ادیب به شمار می‌آورد که در تحقق عظمت اسلام نقش ارزنده‌ای داشته است. به گفته میشل کعدی، او عظمت مسیحیت را از سخنان حسین(ع) آموخته است؛ همان‌گونه که صبر، شجاعت و انسان‌شناسی را از وی فراگرفت. کعدی استمرار حیات اسلام را مرهون امام حسین(ع) می‌داند و معتقد است که مصائب او به مراتب بیش از مصائب مسیح است.

کعدی همچنین امام سجاد(ع) را قدیسی می‌داند که تمام زندگی خود را صرف خدا و دین پاک او کرده است. او می‌گوید: آیت الله خامنه‌ای در یکی از دیدارها به من گفت که تو از اسلام زیاد نوشتی کتابی درباره زین العابدین(ع) بنویس و من هم کتابی در باره ایشان نوشتم.

کعدی در بخشی از سخنان خود به حماسه امام علی(ع) (ملحمة الامام علی) سروده عبدالمسیح الانطاکی اشاره کرد و گفت: متأسفانه بسیاری از ما حماسه عبدالمسیح الانطاکی در ستایش امام علی را که متشکل از پنج‌هزار بیت است فراموش کرده‌ایم، به همین دلیل من اکنون بر خود لازم می‌دانم از این شاعر که ۱۲۰ سال پیش این حماسه را سروده است، به نیکی یاد کنم.

این اندیشمند مسیحی در ادامه انگیزه خود از تألیف درباره سیره و منش اهل بیت(ع) را این‌گونه بیان کرد: من با عشق و علاقه فراوان به تألیف و نگارش درباره سیره ائمه پرداختم به این دلیل که ما مسیحیان با ظلم و ستم مخالفیم. وی افزود: امام علی از قدیسین بود؛ امام حسین قدیس و اسطوره مبارزه با ظلم بود. متاسفانه زندگی امام حسن مورد غفلت واقع شده و من کتابی درباره او نوشته‌ام. دیگر ائمه هم از الگوهای جاودان بشری هستند که باید از زندگی و افکار آنها درس بگیریم. 

اشتراکات فراوان، زمینه گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت

وی درباره راه‌های تقویت گفتگوهای دینی بین اسلام و مسیحیت گفت: من در واتیکان فرانسه و انگلیس سخنرانی‌های زیادی داشتم و از جهانیان خواستم درباره امام علی مطالعه کنند. در طول تاریخ شیعیان بسیار مورد ظلم واقع شدند و ما مسیحیان هم گاه به آنها ظلم کردیم. اشتراکات زیادی بین اسلام و مسیحیت به‌ویژه تشیع و مذهب کاتولیک وجود دارد که می‌تواند مبنای همزیستی، گفت‌وگو، همکاری و صلح باشد.  

برخی از آثار مهم میشل کعدی

 میشل کعدی ده‌ها اثر تالیغف کرده است که می‌توان به کتاب‌هایی همچون القُصور اللُّغوی اسباباً وحاجات، آل‌ُکعدی فی التاریخ الحدیث، حبیبتی شاعره، معلّموا العالَم، و لبنان مَجدٌ وتاریخ اشاره کرد. وی همچنین آثاری درباره اهل‌بیت پیامبر(ص) تألیف کرد که به گفته خود او بدون دریافت کمترین مزدی آنها را منتشر ساخته است. برخی از آثاری که در این زمینه تألیف شده‌اند به شرح ذیل است:

• الامامُ علیّ نهجاً وروحاً وفقها: این کتاب، رساله دکترای میشل کعدی است که طی ۵ سال تألیف شده است. او به توصیه پدرش، حضرت علی(ع) را موضوع رساله دکترای خود قرار داد.
• الزهراء اُولی الاَدیبات: کعدی هدف خود را از تألیف این کتاب، بیان جایگاه والای زن عنوان کرده است. در این کتاب به بیان جایگاه و عصمت حضرت فاطمه(س) و مصائب و نحوه شهادت آن حضرت پرداخته شده است.
• الامام الرضا ابعاد روحیه وعلمیه: مناظرات امام رضا(ع) به عنوان پایه‌گذار گفتگوی ادیان و بنیان‌گزار نهضت علمی در جهان اسلام، محور مطالب این کتاب معرفی شده است.
• الامامُ الحسین قدوةً و رساله: در این کتاب درباره جایگاه امام حسین(ع) و خدمات او به اسلام سخن به میان آمده است.
• الامامُ زین‌ُالعابدین والفکرُ المسیحی: این کتاب که به توصیه آیت‌الله خامنه‌ای نگاشته شده است، به پیوند میان اسلام و مسیحیت و تأثیر امام سجاد(ع) بر اندیشه‌های اسلامی می‌پردازد.
• الامامُ علی آفاقٌ لکلِّ زمان: این اثر در اصل یک سخنرانی است که به نگاه فلسفی امام علی(ع) به برخی مخلوقات و ارتباط آنها با حکومت می‌پردازد.
• انوارُ الامامه: کتابی شامل بیش از ۳۰۰ بیت شعر درباره پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) و مطالب دیگر.
• ریاحینُ الامامه: این مجموعه حاوی ۱۲ قصیده در مدح اهل‌بیت(ع) است که به مسائلی همچون جنگ بدر، روز غدیر، واقعه کربلا و شخصیت امام حسین و حضرت زینب پرداخته است.
• فی حضرتِ الامامِ الحسن: عشق کعدی به امام حسن(ع) و ایمان او به راه این امام، انگیزه اصلی تألیف این کتاب عنوان شده است. وی این کتاب را به قاسم سلیمانی تقدیم کرده است.

گفت‌وگو از محسن حدادی