وضعیت آموزش مجازی در ایران از میانگین جهانی بالاتر است

 

 

 

این امر یک ضرورت است و دانشگاه‌ها و اساتید ما باید در این زمینه آمادگی لازم را داشته باشند چراکه وقتی این بستر فراهم شده و تجربه نیز شده است می‌تواند زمان و مکان را حذف کند. در این صورت آموزش مجازی می‌تواند در ساعت‌های مختلف انجام شود و لازم نیست دانشجو دائماً در دانشگاه حضور داشته باشد بلکه می‌تواند بخشی از آموزش خود را به صورت مجازی در منزل یا در جای دیگر بگذراند. لذا می‌توان به این امر به عنوان یک فرصت نگاه کرد و آموزش عالی ما باید با توجه به تحولات جهانی و رشد تکنولوژیک، از این پدیده استفاده کند.

 

 

هر کدام از این شیوه‌ها برخی معایب و مزایا دارند؛ مثلا ویژگی آموزش مجازی این است که می‌توان آموزش‌های استاد را ضبط کرد و دانشجو به صورت مکرر می‌تواند در ساعات خارج از کلاس، به آن درس گوش داده و از این فرصت استفاده کند. همچنین می‌توان ساعات کلاس را طولانی‌تر نیز کرد اما در این شرایط، دیگر ارتباطات چهره به چهره، همانند روش سنتی برقرار نمی‌شود و گاهاً ممکن است استاد متوجه برخی مسائل و شرایط کلاس‌ها نشود و تا زمانی‌که دانشجو سؤالی را نپرسد امکان دارد نسبت به فرآیند آموزش خودش اطلاع دقیقی نداشته باشد.

 

 البته این ضعف هم امکان پوشش دارد؛ بدین شکل که بسترهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری آموزش عالی تقویت شده و امکان برگزاری کلاس‌ها به صورت آنلاین بیشتر شود و مخصوصاً استاد بتواند دانشجویان را در کلاس‌های مجازی ببیند و از آنها سؤال کند چون وضعیت اینترنت ما در همه نقاط کشور یکسان نیست و در برخی مناطق ضعیف‌تر است و این امر باعث کاهش کیفیت آموزش مجازی می‌شود لذا بهبود شرایط سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای بهبود کیفیت در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است.

 

 

واقعیت امر این است که آموزش مجازی امتیازات زیادی دارد از جمله اینکه صرف وقت و هزینه برای رفت‌و آمد، پارامتری مهم است. همچنین وضعیت ترافیک و زمانی‌ که دانشجو، استاد و ... برای رفت‌و آمد صرف می‌کنند از جمله هزینه‌هایی است که بر همگان تحمیل می‌شود و با آموزش مجازی می‌توان این موارد را کاهش داد و ضبط شدن مباحث مطرح شده در کلاس‌های آموزش مجازی، یک نقطه قوت و امتیاز است.

 

 همچنین می‌توان این فرصت را فراهم کرد که اگر اساتید به نامی وجود دارند که در حوزه‌های خاصی دارای تخصص هستند دانشجویان دانشگاه‌های ضعیف‌تر هم بتوانند از کلاس یا مطالب آنها برخوردار شوند در اینصورت دانشجویان شهرستان هم می‌توانند از کلاس‌های اساتید دانشگاه‌های تهران بهره‌مند باشند لذا آموزش مجازی می‌تواند به افزایش عدالت آموزشی هم کمک کند. مهمترین ضعف این وضعیت نیز عدم ارتباط مستقیم است که همانگونه که بیان شد می‌توان این ضعف را از طریق تقویت بسترهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برطرف کرد. 

 

 

امروزه باید بخشی از تدریس‌ها در قالب آموزش‌های مجازی صورت گیرد که می‌تواند در قالب فایل‌های صوتی یا صوتی - تصویری به صورت توأمان باشد و از این بستر برای بهبود تدریس استفاده کرد. به هر حال شیوه تدریس مجازی قابلیت‌های ارزنده‌ای دارد اما لازم است دائماً نقاط قوت و ضعف آنها بررسی و نقاط ضعف برطرف و نقاط قوت تقویت شود.

 

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، به عنوان وزارتخانه مسئول در این حوزه باید شرایط را رصد کرده و نقاط قوت را بررسی و آنها را به دانشگاه‌ها ابلاغ کند که چگونه از این فرصت‌ها و تجربیات دانشگاه‌های مختلف که به شیوه‌های جدید دسترسی پیدا می‌کنند، استفاده کنند به طوری‌که نوعی از همسانی آموزشی به لحاظ استفاده از آموزش‌های مجازی در شهرهای بزرگ و کوچک ایجاد شود. 

 

 

در این زمینه لازم به ذکر است که این مشکل امروزه به حداقل رسیده است چراکه اساتید جدیدی که جذب می‌شوند با ملزومات استفاده از آموزش مجازی آشنایی دارند. اساتید قدیمی نیز تا حدود زیادی در دوران کرونا با این مسئله آشنا شدند اما با برگزاری برخی دوره‌های آموزشی و تهیه فایل‌های صوتی و تصویری که دانشگاه‌ها می‌توانند در سامانه‌های خود بارگذاری کنند، می‌توان آشنایی اساتید را افزایش داد چراکه اساتید می‌توانند این فایل‌ها را بارها و بارها نگاه کنند. 

 

دانشگاه‌ها حتی دوره‌های مهارت‌افزایی برگزار می‌کنند و در قالب این دوره‌ها هم می‌توان این آموزش‌ها را به صورت موردی به اساتید ارائه داد. اما در مجموع میزان ناآشنایی اساتید بسیار کم است و این امر ممکن است شامل حال اساتیدی باشد که سن خیلی بالایی دارند که البته همین اساتید هم فرزندانی در خانه دارند که می‌توانند به آنها در استفاده از ملزومات آموزش مجازی کمک کنند. بخشی از این اساتید هم در چند سال گذشته بازنشسته شده‌اند چون سنوات آموزشی آنها پر شده است و طبیعتاً اساتید جوان‌تر که وارد دانشگاه می‌شوند تجربه، توانمندی و مهارت بسیار بالایی در استفاده از ملزومات آموزش مجازی دارند.   

 

 

کشورها در این زمینه شرایط مشابه به هم ندارند چراکه برخی از آنها از جمله کشورهای اروپایی در این زمینه پیشتاز هستند و حتی برخی از اساتید، دروسی که تدریس می‌کنند را در سامانه دانشگاه بارگذاری می‌کنند و در این صورت نه تنها دانشجویان همان دانشگاه به صورت مستقیم و برخط استفاده می‌کنند بلکه دانشجویان دیگر دانشگاه‌ها نیز از این آموزش‌ها بهره‌مند خواهند شد اما برخی کشورها همانند کشورهای آمریکای لاتین، کشورهای آفریقایی و برخی کشورهای خاورمیانه، وضعیت مناسبی در این زمینه ندارند.

 

اما به صورت کلی وضعیت کشور ما در زمینه آموزش مجازی از میانگین جهانی، بالاتر و بهتر است چراکه میزان فراگیری اینترنت و استفاده از فضای مجازی در کشور ما گسترش پیدا کرده و ضریب نفوذ آن در تمامی شهرها و روستاها بیشتر شده است و این موارد باعث می‌شود کشور ما در زمینه آموزش مجازی با کمی تلاش و کوشش و تقویت برخی از زیرساخت‌ها در زمینه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بتواند به وضعیت مطلوب برسد. 

 

گفتگو از اکبر ابراهیمی