اعتکاف فرصتی برای معنایابی و بازگشت به اصل خویش است
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه انسان امروزین دچار نوعی خودفراموشی شده است گفت: باید به اعتکاف به چشم فرصت معنایابی و هویت بخشی نگاه کنیم. اعتکاف، درنگ‌ها و مکث‌های واقعی را درون ما ایجاد می‌کند که ما با خودمان خلوت کرده و از پیرامون کمی فاصله بگیریم و دوباره بتوانیم کار و زندگی خودمان را در دنیا جهت دهیم.
طبق آنچه نقل شده است در زمان قدیم اعتکاف مختص طلاب و روحانیون و بویژه افراد سن و سال‌دار بود. این مراسم در مساجد جامع چند شهر مذهبی مثل قم و مشهد برگزار می‌شد و اینگونه فراگیر و عمومی نبود.
اما چند سال است که اعتکاف دانشجویی در کشور رونق گرفته و خیل عظیم دانشجویان از مدتها قبل برای این مراسم عبادی آماده می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی سرلک؛ استاد حوزه و دانشگاه است و با دانشجویان رابطه خوبی دارد. با او درباره الزامات اعتکاف دانشجویی به گفت‌گو نشستیم و به برخی آسیب‌های احتمالی پرداختیم.
ایکنا ـ چند سال است که مراسم اعتکاف دانشجویی در کشور ما رونق گرفته است. بطور خاص چه اهدافی را می‌توان برای اعتکاف دانشجوی برشمرد؟
از جمله اهداف اعتکاف، بازنگری در مسیر حرکت‌‌مان است چون ما انسان‌ها، مخصوصا در روزگار توسعه اینترنت، فضای مجازی و تنهایی‌های افراطی که تجربه می‌کنیم نیاز به بازبینی داریم تا در روزمرگی‌ها هضم نشویم. به عبارت دیگر، اعتکاف به معنای پارک کردن ماشین پرسرعت فرصت‌هایمان است تا دوباره مسیر را چک کرده و دوباره به یادمان بیاید که ما اهدافی بزرگتر از این روزمرگی‌ها داریم. در واقع اعتکاف کمک می‌کند که انسان به تعبیر مولوی، روزگار وصل خویش را بازجوید.
انسان امروزین دچار نوعی خودفراموشی شده است بنابراین باید به اعتکاف به چشم فرصت معنایابی و هویت بخشی نگاه کند. اعتکاف، درنگ‌ها و مکث‌های واقعی را درون ما ایجاد می‌کند که ما با خودمان خلوت کرده و از پیرامون کمی فاصله بگیریم و دوباره بتوانیم کار و زندگی خودمان را در دنیا جهت دهیم. اعتکاف عبادتی است که مختصاتی دارد و باید سه روز در مسجد بمانیم و بدون ضرورت بیرون نرویم، روزه باشیم و از یکسری چیزها پرهیز کنیم. این امر خاصیت عبادت را بیشتر برای ما نمایان کرده و در دسترس قرار می‌دهد.
ایکنا ـ اعتکاف چه تأثیراتی می‌تواند بر سبک زندگی و تفکر دانشجویان داشته باشد؟
تأثیرات هر کار خوبی قطعاً مثبت است اما بستگی به این دارد که چگالی آن کار خوب چقدر باشد. اعتکاف همانند پیاده‌روی اربعین، زیارت عتبات و حج، چه بخواهیم و چه نخواهیم و چه بدانیم و چه ندانیم تحولاتی در شخص ایجاد می‌کند. به همین دلیل است که برای جوانان و نوجوانان جاذبه دارد و تقریبا هشتاد تا نود درصد از مخاطبان اعتکاف، جوانان و نوجوانان هستند چراکه اینکار به فطرت آنها نزدیک‌تر است و حس خوبی نسبت به آن پیدا کرده و به وسیله آن، تر و تازه‌تر می‌شوند.
با این اوصاف باید آثار وجودی و تحولات انفسی که در اعتکاف وجود دارد را قطعی و مسلم بدانیم و به همین دلیل استقبال زیادی از آن می‌شود. البته ممکن است کسانی هم باشند که در اعتکاف یا هر عبادت دیگری وارد شوند و از آن بهره نبرند. چنین کسانی همانند یک قوطی خالی هستند که آن را به دریا می‌اندازیم اما هیچ آبی به درون این قوطی منتقل نمی‌شود اما خیلی‌ها هم وجود دارند که وارد اقیانوس حقایق اعتکاف می‌شوند و از نورانیت آن بهره‌مند شده و لذت می‌برند. خوشبختانه در کنار برخی از ضعف‌هایی که به لحاظ فرهنگی در کشور ما وجود دارد، اعتکاف، یک اتفاق فرهنگی بسیار مثبت و جذاب و از رویش‌های فرهنگی انقلاب اسلامی است. ان‌شاءالله این فرصت را غنیمت شمرده و از آثار آن بهره‌مند شویم.
ایکنا ـ یکی از مشکلات ما این است که دستاوردهای معنوی خاص را به سادگی هدر می‌دهیم. برای از بین نرفتن آثار اعتکاف، چه اقداماتی باید انجام دهیم؟
در این راستا باید چند کار انجام داد؛ اولین مورد این است که اگر کسی در اعتکاف شرکت می‌کند باید بداند هدفش از این کار چیست و معنای حضور خود در فضای اعتکاف را بداند. لذا معرفت برگزاری این عبادت و عمل مستحبی، از اهمیت بالایی برخوردار است. اقدام دوم این است که در این ایام کارهایی انجام دهد که در بیرون از شرایط اعتکافی نمی‌تواند انجام دهد مثلاً برخی افراد در فضای اعتکاف، همان گفت‌وگوهای روزمره و انس با فضای مجازی را ادامه می‌دهند، چنین افرادی اشتباه می‌کنند و فرصت یک تجربه جدید را از خودشان می‌گیرند.
جوانان باید در ایام اعتکاف، خلوت و تفکر کرده و خود را از روزمرگی‌های زندگی جدا کنند. نکته دیگری که می‌تواند به ما کمک کند که دستاوردهای اعتکاف یا هر عبادت دیگری باقی بماند این است که انسان راجع به آن عبادت، هم فکر کند و هم مطالبی را به رشته تحریر در بیاورد. بنده به تمام شرکت کنندگان در مراسم اعتکاف توصیه می‌کنم دفتری داشته باشند و گذشته خودشان را مرور کرده و برای آینده زندگی‌شان تصمیماتی بگیرند و یادداشت‌های لازم را در این زمینه در اختیار داشته باشند. بنده در اکثر اعتکاف‌هایی که شرکت کرده‌ام توصیه کرده‌ام که وصیت‌نامه‌هایمان را بنویسیم. واقعیت این است که صرفاً بخشی از وصیت‌نامه، مربوط به مسائل مالی است اما نوشتن وصیت‌نامه کمک می‌کند که انسان با فضای اعتکاف به شکل جدی‌تر برخورد کرده و بهره‌های بیشتری از آن ببرد.
یکی دیگر از کارهایی که کمک می‌کند آثار و برکات اعتکاف باقی بماند حفظ دوستی‌های نورانی و خدایی است که در این اعتکاف به شکل طبیعی شکل می‌گیرد. بالاخره افرادی در این چند روز در کنار هم هستند و با هم انس پیدا می‌کنند لذا می‌توانند پس از دوران اعتکاف هم با یکدیگر در ارتباط باشند و همانند مَشکی که از آب چشمه پر شده در تشنگی‌های بعدی، از همین مَشکِ رفاقت‌ها بنوشند. به نظرم اگر هر کدام از این اعتکاف‌ها تبدیل به یک هیئت بشود و افرادی که در اعتکاف، همگراتر هستند، هیئتی را تشکیل داده و به شکل مناسبتی یا ماهیانه، دور هم جمع شوند برکات بسیار زیادی برای آنان خواهد داشت و اگر خواستند در سال‌های بعد در اعتکاف شرکت کنند، یک اسب زین‌شده را از منظر توان‌افزایی، رفاقت و برنامه‌ریزی در اختیار دارند. این موارد باعث می‌شود اعتکافی ماندگارتر و پردامنه‌تر از جهت آثار و برکات را شاهد باشیم.
ایکنا ـ طرح مباحث سیاسی در اعتکاف چقدر اهمیت دارد و آسیب‌های احتمالی در این باره را چه می‌دانید؟ چون انتخابات مجلس نزدیک است و این احتمال وجود دارد که برخی بخواهند از فضای اعتکاف و تجمع دانشجویان و جوانان بهره‌گیری سیاسی کنند. نظر شما درباره این موضوع چیست؟
اعتکاف، عبادتی برای مسئولیت‌گریزی یا انزواطلبی نیست و قرار نیست معتکف، مسئولیت‌هایی اجتماعی خود را فراموش کند بلکه انسان در اعتکاف شرکت می‌کند تا تمرینی انجام دهد که همه رفتارها و کنش‌های اجتماعی او رنگ الهی داشته باشد. مسئله انتخابات هم امری الهی و شرکت در آن وظیفه دینی و ملی ماست بنابراین باید در هر موقعیتی به آن بپردازیم اما مسئله مهم این است که از اعتکاف در راستای تبلیغات انتخاباتی سوء استفاده یا به نفع برخی افراد یا احزاب تبلیغ نشود چون این اقدامی خطرناک است اما صحبت کردن درباره اصل انتخابات و وظیفه‌ای که درباره آن داریم ایرادی ندارد و اعتکاف نباید نسبت به آن بی‌تفاوت باشد.
توجه کنیم که بخش اندکی از فضای اعتکاف می‌تواند به گفت‌وگوهایی در مورد انتخابات، شبهاتی که وجود دارد و پیشنهاداتی که به ذهن می‌رسد اختصاص یابد اما اینکه از زید یا عمر؛ حمایت شود اقدامی خطرناک است ولی پرداختن به اصل انتخابات منعی ندارد. اساساً یکی از احکام اعتکاف بر اساس دیدگاه مراجع تقلید این است که حق ندارید در آن سه روز از مسجد خارج شوید مگر اینکه یک وظیفه اجتماعی در میان باشد لذا اسلام دین عزلت و انزواگرایی نیست و انسان در متن اعتکاف هم باید نسبت به مسئولیت‌های اجتماعی خود هشیار بوده و به آنها توجه کند اما نباید ظرفیت اعتکاف و صفای دل معتکفین را خرج جناح‌‌های سیاسی چپ و راست کنیم.
گفت‌وگو از اکبر ابراهیمی
انتهای پیام
