گفت‌وگو تنها راه کشف نظرگاه دیگران است

محمود زراعت‌پیشه، دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه بیرجند در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه  یکی از مقدس‌ترین امور در فلسفه گفت‌وگو است، زیرا فلسفه تمدن‌ساز بوده و این گفت‌وگوست که فلسفه را می‌سازد، بیان کرد: گفت‌وگو با توجه به نیاز و ظرفیت‌های خاص خود به گوش شنوا نیاز دارد و کسی که وارد این عرصه می‌شود باید به گفت‌وگو ایمان داشته باشد و خود را برای هر تغییری آماده کند. لذا، ورود کسی که از قبل تصمیم خود را گرفته است تا سخن دیگران را نشنود، به جای گفت‌وگو، جر و بحث پیش می‌آورد.

وی اظهار کرد: تنها با بالارفتن ظرفیت‌های لازم برای انتقادپذیری، گفت‌وگو اتفاق می‌افتد و آزادی بیان در یک گفت‌وگوی سالم صرفاً به معنای نقد دیگران نیست، بلکه باید نقدپذیر هم بود، لذا انتقادپذیری را باید از خودمان شروع کنیم و نباید فقط توقع داشته باشیم که دیگران به ما گوش دهند. 

زراعت‌پیشه با بیان اینکه فرهنگ و تمدن اقتضای گفت‌وگو و تضارب آرا را دارد و اینکه پیشرفت حاصل گفت‌وگوست، افزود: برخی تحمل گفت‌وگو را ندارند که گاه از این جهت است که نمی‌خواهند خودشان را تغییر دهند، چراکه این دسته از افراد می‌ترسند در گفت‌وگو متقاعد شوند و به سختی بیفتند و مجبور شوند به اصلاحاتی دست بزنند. تغییر دادن اصلا کار آسانی نیست و مخفی‌ترین فرد همیشه برای انسان خود اوست.

وی ادامه داد: به خود عادت کردیم تا جایی که کجی‌هایمان به چشم نمی‌آید و زمانی که گفت‌وگو صورت گیرد تازه با خودمان مواجه می‌شویم و اینجاست که تکان می‌خوریم؛ شالوده‌های وجودی‌مان در گفت‌وگو است که به لرزه در می‌آید.

زراعت‌پیشه با اشاره به اینکه نباید مسلح و به قصد از پا در آوردن حریف به میدان گفت‌وگو رفت، گفت: گفت‌وگو نه تنها در خودشناسی، بلکه در جهان‌شناسی اثر دارد و به ما وسعت می‌بخشد که ما در تاریخ تفکر نمونه‌های فراوانی از این دست را دیده‌ایم. 

دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه بیرجند تصریح‌کرد: نباید هرگز این سنت دیرینه در تاریخ خود را فراموش کنیم. کسانی را داشته‌ایم که دست به سفر می‌زدند به امید اینکه کسی یا کسانی را بیایند تا از رهگذر همنشینی با آن‌ها دیدگاه جدیدی را کشف کنند، البته نخستین قدم برای گفت‌وگو هجرت از خلوتگاه شخصی است و باید حصار سخت محافظت شده منیّت خود را شکست و از آن بیرون آمد؛ باید خواستار نگاه به خود از بیرون باشیم و تنها راه نگاه به خود و جهان‌بینی خود از بیرون توجه به آن از منظر دیگران است و تنها راه کشف نظرگاه دیگران گفت‌وگو است.

وی با بیان اینکه گفت‌وگو تنها محدود به مواجهه مستقیم و یا نامه‌نگاری‌های بین دو نفر از راه دور نیست، لذا هرگاه کتابی را در دست می‌گیریم و می‌خوانیم خود را در گفت‌وگو با نویسنده آن قرار داده‌‌ایم، افزود: از این طریق می‌توان به راحتی با هر کسی به گفت‌وگو نشست و اهمیتی نداد که او در چه قرنی می‌زیسته، کافی است کتاب و نوشته‌ای از او را با گوش شنوا بخوانیم، لذا گفت‌وگو می‌تواند با کنار هم قرار دادن آرای مختلف اندیشمندان بزرگ و بررسی آن‌ها به یک کنفرانس بدل شود.

دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه بیرجند در خصوص اینکه چرا گفت‌وگو ضعیف شده است، گفت: کتاب خواندن ضعیف شده و توجه به آرای دیگران اعم از گذشتگان و حاضران به فراموشی سپرده شده و جرئت تغییر از بین رفته است و کسی حاضر نیست دست به ترک جغرافیای عنکبوتی نامرئی خود بزند، به همان شکل که جرئت نمی‌کند دیگری را به این منطقه حفاظت شده راه بدهد و ما در جهان‌های موازی‌ به سر می‌بریم که درهایش قرار نیست خود به خود به روی هم باز شود و باید اولین قدم را خودمان برداریم.