فقر مالی می‌تواند باعث ذلت درونی شود

به گزارش ایکنا از لرستان، حجت‌الاسلام سیدهادی سهرابی، مسئول دفتر نمایندگی ولی‌‌فقیه در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی لرستان شامگاه دوشنبه، 27 آذرماه در سلسله جلسات «درس‌هایی از نهج‌البلاغه» که با موضوع حکمت سوم نهج‌البلاغه در مسجد شهید مدنی شهر خرم‎آباد برگزار شد، با مروری کوتاه بر حکمت‌های اول و دوم نهج‌البلاغه، گفت: امام علی(ع) در حکمت اول نهج‌البلاغه «كُنْ فِي الْفِتْنَةِ كَابْنِ اللَّبُونِ، لَا ظَهْرٌ فَيُرْكَبَ وَ لَا ضَرْعٌ فَيُحْلَبَ» انسان را از پیروی از هوای نفس بر حذر می‌دارد، این در حالی است که در روایات اسلامی از هوای نفس به‌عنوان دشمن یاد شده است؛ هوای نفس انسان را به خاک سیاه می‌کشاند و لذا در مشکلات در عرصه خانوادگی و اجتماعی مراقب توطئه‌ها و فتنه‌ها باشیم.

وی افزود: حکمت دوم نیز  با این مضمون «أَزْرَى بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ، وَ رَضِيَ بِالذُّلِّ مَنْ كَشَفَ عَنْ ضُرِّهِ، وَ هَانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ مَنْ أَمَّرَ عَلَيْهَا لِسَانَه» بیان‌کننده آن است که اگر کسی طمع‌ورزی را شعار خود قرار دهد یا سفره دل را پیش هر کسی باز کند و توان مهار زبان را نداشته باشد، خود را خوار و ذلیل کرده است.

سهرابی در ادامه با اشاره به نکات تفسیری حکمت سوم نهج‌البلاغه «وَ قَالَ(علیه السلام): الْبُخْلُ عَارٌ، وَ الْجُبْنُ مَنْقَصَةٌ، وَ الْفَقْرُ يُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ [حَاجَتِهِ] حُجَّتِهِ، وَ الْمُقِلُّ غَرِيبٌ فِي بَلْدَتِهِ»، گفت: امیرالمؤمنین علی(ع) در این حکمت می‎فرماید: «بُخل، ننگ است و ترس، نقص است و تنگدستى، زبان زيرک را از بيان حجتش بر بندد و بينوا در شهر خود غريب است».

وی با بیان اینکه یکی از جهات ولایت‌پذیری نسبت به مولای متقیان حضرت امام علی(ع) این است که بتوانیم کلام حضرت را در زندگی خود به کار بگیریم، افزود: اگر می‎گوییم که تابع امام علی(ع) هستیم آنچه که می‌تواند آن را ثابت کند پیروی از سخنان و فرمایشات آن حضرت است.

این مفسر نهج‌البلاغه با بیان اینکه حکمت سوم نهج‌البلاغه به برخی از رذایل اخلاقی اشاره دارد، ادامه داد: در برخی از کتاب‎های نهج‌البلاغه حکمت‌های سوم و چهارم در قالب یک حکمت ذکر شده اما در برخی نیز دو حکمت جداگانه هستند.

سهرابی با بیان اینکه با توجه به این حکمت از کلام علوی بُخل و تنگ‌نظری یک ننگ و عار برای انسان است، اظهار کرد: از نظر امام علی(ع) ترس هم یک نقص برای انسان محسوب می‎شود کمااینکه حضرت امام علی(ع) فرموده است: فقر و تهیدستی زبان آدم با کیاست را در برهانش کُند می‎کند و آدمی که فقیر است در شهر خودش هم غریب است.

بُخل یک ننگ برای انسان است

این کارشناس مذهبی با بیان اینکه فقری که امام علی(ع) در این حکمت از آن یاد کرده انواع مختلفی مثل فقر علمی، فقر مالی یا فقر در دانش را نیز می‎تواند شامل شود، اظهار کرد: فقر مالی می‎تواند باعث ذلت درونی شود و وقتی فرد در جمع قرار می‎گیرد جرأت عرض اندام نخواهد داشت کمااینکه آدم فقیر حتی در شهر خودش هم غریب است اما آدم ثروتمند و متمکن حتی وقتی در غربت است گویی در شهر خودش است.

وی افزود: درباره آثار سوء فقر و تنگدستى روایات زیادى از معصومین(ع) وارد شده که حتى فقر را در سرحد کفر معرفى کرده‌اند و این به سبب آن است که پیروان خود را براى مبارزه با فقر تشجیع کنند.

مسئول دفتر نمایندگی ولی‌ فقیه در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی لرستان با یادآوری اینکه بُخل یک واژه پُرکاربرد و مأنوس و متداول در محاورات عرفی ماست، افزود: بُخل به معنای تنگ‌نظری است اینکه انسان نسبت به داشته‌های دیگران و داشته‌های خودش دید باز نداشته باشد و حاضر نباشد پیشرفت کسی را ببیند.

وی با بیان اینکه بُخل یک صفت درونی و از رذایل اخلاقی است که نقطه مقابل آن سخاوت و بخشندگی قرار دارد، گفت: انسان سخاوتمند کسی است که از برطرف کردن نیاز و حاجت دیگران ابایی ندارد، اگر خودش چیزی دارد دوست دارد دیگران هم داشته باشند.

این مفسر نهج‌البلاغه با اشاره به اینکه به همان میزانی که آدم سخاوتمند و بخشنده مورد ستاش است آدم بخیل و تنگ‌نظر مورد نکوهش و مذمت است، بخیل بودن را یک ننگ و عیب برای انسان دانست و ادامه داد: امام علی(ع) در ادامه حکمت سوم از جبن و ترس نیز به عنوان یک نقص برای انسان یاد کرده است.

سهرابی در رابطه به دلایل و چرایی عار بودن بُخل، گفت: اولاً بخل سبب نفرت مردم از بخیل مى‌شود و افراد نزدیک و دور از او فاصله مى‌گیرند، ثانیاً بُخل سبب سنگدلى و قساوت است، زیرا بخیل ناله مستمندان را مى‌شنود و چهره رقت‌بار آنها را مى‌بیند و در عین حال به آنها کمکى نمى‌کند و این مایه قساوت است، ثالثا بُخل سبب مى‌شود که بسیارى از منابع اقتصادى از گردش تجارى سالم خارج شود و به صورت کنز و اندوخته درآید در حالى که گروه‌هایى در جامعه ممکن است به آن نیاز داشته باشند، رابعاً افراد بخیل‌گاه به زن و فرزند خود نیز تنگ و سخت مى‌گیرند به اندازه‌اى که مرگ او را آرزو مى‌کنند و این عار و ننگ دیگرى است، خامساً افراد بخیل به سبب دلبستگى فوق‌العاده غیرمنطقى به مال و ثروت‌شان از نظر تفکر اجتماعى بسیار ضعیف و ناتوانند و این هم ننگ و عار دیگرى است.

وی با بیان اینکه آدم باید شجاع و نترس باشد چراکه ترس یکی از رذایل اخلاقی است، افزود: افراد ترسو هرگز نمى‌توانند از قابلیت‌ها، شایستگى‌ها و استعدادهاى خود استفاده کنند و نتیجه آن عقب‌ماندگى در زندگى است کمااینکه امیرمؤمنان على(ع) به مالک اشتر توصیه مى‌کند «وَلاَ تُدْخِلَنَّ فِی مَشوَرَتِکَ بَخِیلاً...وَ لاَ جَبَاناً؛ هرگز افراد ترسو را به حوزه مشاوران خود راه مده».