چگونه به حریم خصوصی کودکان احترام بگذاریم

حریم خصوصی افراد همان حریمی است که توقع می‌رود عرف و قانون به آن احترام بگذارد و در برابر ورود و تعرض سایر افراد مصون بماند که به عنوان یکی از حقوق کودکان در ماده ۱۶ کنوانسیون حقوق کودک مطرح شده است. این ماده دو گروه از افراد یعنی والدین و اشخاص بیگانه را، با بیان عدم امکان دخالت خودسرانه و یا غیرقانونی در حریم خصوصی کودک منع کرده است. بنابراین باید حریم خصوصی و مصادیق آن، هم به والدین و هم به کودکان آموزش داده شود تا نسبت به آن آگاهی کافی داشته و از آن مراقبت کنند تا دچار آسیب‌های روحی و روانی نشوند.

خبرگزاری ایکنا بنابر رسالت خود در راستای آگاهی‌بخشی به والدین اقدام به معرفی و بایسته‌های حفظ حقوق کودکان کرده است؛ چراکه بسیاری از والدین نسبت به این مسائل آگاهی اندکی دارند و در وهله نخست خودشان، باعث آسیب فرزندانشان می‌شوند. یکی از مسائل مهم در این زمینه، حفظ حریم خصوصی کودکان است و لازم است هم والدین و هم کودکان آگاهی‌هایی در این زمینه داشته باشند.

زهره تاجیک، روانشناس تربیتی در گفت‌وگو با ایکنا به تعریف حریم خصوصی کودکان پرداخت و در تفاوت آن با حریم خصوصی بزرگترها از جمله والدین گفت: همه ما انسان‌ها یکسری چارچوب‌ها، حد و مرز‌ها و ارزش‌گذاری‌هایی برای خودمان داریم که طبق آن‌ها عمل می‌کنیم. کودکان نیز همانند سایر افراد این حد و مرز‌ها و چارچوب‌ها را دارند، با این تفاوت که این ارزش‌گذاری را از دیگران می‌آموزند. هر چقدر بزرگتر‌ها به حریم خصوصی کودکان احترام بگذارند متقابلاً کودک نی  یاد می‌گیرد. تفاوت دیگر در این است که بزرگتر‌ها ناظر دیگری ندارند و با توجه به بینش، تفکر و عقلی که دارند تصمیم‌گیری می‌کنند و برای کودکان ناظر دیگری نظیر والدین وجود دارد و می‌تواند بر این مسئله نظارت کند.

وی در ادامه به دلایل اهمیت حریم خصوصی کودکان اشاره کرد و افزود: این حق مسلم کودکان ماست که حریم شخصی داشته باشند. در خانواده‌ای که کودک حریم خصوصی ندارد، وقتی بزرگتر شود و بفهمد که این حق از او ضایع شده است، چالش ایجاد می‌شود. وقتی کودکی متوجه این حد و مرز‌ها می‌شود و می‌بیند که این مسائل در رابطه با او رعایت می‌شود، در رشد فردی و اجتماعی او تأثیر بسیاری از جمله شکل‌گیری شخصیت، اعتماد به نفس، عزت نفس، کرامت انسانی، حس استقلال، حق انتخاب و ... می‌گذارد و می‌آموزد که او هم به حریم دیگران احترام بگذارد و روابط بهتری را با آنها تجربه کند.

مصادیق احترام به حریم خصوصی کودکان 

این روانشناس به تعدادی از مصادیق احترام به حریم خصوصی کودکان در خانواده، مدرسه و جامعه اشاره کرد و گفت: حریم شخصی کودک شامل اتاق خواب، بدن، وسایل شخصی، گوشی، کتابخانه، شکل و نوع رابطه با دوستانش، نوع و ماهیت روابطش، محاسن و معایبش، توانمندی‌ها و ضعف‌هایش، وضعیت تحصیلی و ... است که باید از سوی والدین و دیگران رعایت شود.

وی تصریح کرد: خانواده‌ای که یک اتاق مجزا برای کودک خود دارد، وقتی وارد آن می‌شود اجازه می‌گیرد، وسایل شخصی کودک در یک جا به صورت منظم قرار دارد و هر کسی بدون اجازه به آن‌ها دست نمی‌زند. در مدرسه نیز به همین شکل است، کسی به وسایل شخصی کودک دست نمی‌زند و کودک نیز همین مسئله را درباره دیگران رعایت می‌کند. حتی معلمی که سؤال‌های شخصی کودک را جلوی دانش‌آموزان دیگر مطرح نمی‌کند، ضعف‌های خانوادگی او را نزد دیگران بازگو نمی‌کند نیز به کودک احترام می‌گذارد. در جامعه نیز اگر سینما و پارک مخصوص کودکان وجود داشته باشد، نوعی احترام به حریم خصوصی کودک است.

تاجیک در ادامه بیان کرد: وقتی در رستوران و یا در یک جمعی هستیم و می‌خواهیم غذا سفارش دهیم، نظر کودک را هم جویا شویم. در برخی رستوران‌ها جا افتاده که صندلی مخصوص کودکان وجود دارد، مجموع این رفتارها به کودک احساس باارزش بودن داده و احترام به حریم خصوصی را نشان می‌دهد. ممکن است کودک در استفاده از دستشویی عمومی، دستش به شیر اب نرسد، بنابراین قبل از اینکه بخواهیم او را بغل کنیم تا دستش را بشوید، از او اجازه بگیریم که اجازه می‌دهی بغلت کنم تا دستت را بشویی؟ با همین رفتارهای به ظاهر ساده، اما اثرگذار به فرزندمان یادمی‌دهیم که هر کسی نباید بدون اجازه وارد حریمش شود یا بدنش را لمس کند.

چگونه حریم خصوصی را آموزش دهیم

وی ادامه داد: بسیار مهم است که برای کودک این مفهوم را جا بیندازیم که حواسش باشد که اجازه ندهد هر کسی به حریم خصوصی او وارد شود. مثلاً به او بگوییم که خانواده تو یک حریم دارد و نباید نقطه ضعف‌ها، مشکلات و مسائل خانوادگی و ... را با دیگران در میان بگذاری؛ در واقع با این کار رازداری را به او یاد بدهیم.

این روانشناس با اشاره به انتشار تصاویر و عکس کودکان در فضای مجازی از سوی والدین گفت: این مسئله از بعد روانشناسی نیز حائز اهمیت است. فرزندی که عکس‌هایش در  کودکی در فضای مجازی منتشر شده و دائم تأیید مثبت، لایک و تأیید دیگران را گرفته است و والدین بازخورد‌های مثبتی به این موضوع داشته‌اند، وقتی بزرگ می‌شود و به سن نوجوانی می‌رسد، چهره‌اش تغییر می‌کند و دیگر شیرین‌زبانی آن موقع را ندارد و یکسری از جذابیت‌هایش کمتر می‌شود، حالا دیگر این تأیید را نمی‌گیرد و دچار آسیب‌های روحی می‌شود و این آسیب خیلی بیشتر است و همزمان با بحران نوجوانی ممکن است او را با مشکلات بیشتری مواجه کند.

تاجیک در ادامه اضافه کرد: والدین به واسطه نقش تربیتی که دارند، به طور نامحسوس روی رفتار، کردار و وضعیت حریم شخصی کودکشان نظارت داشته باشند که به مشکلی برنخورند. نه اینکه به طور کلی کودک آزاد باشد و آزادانه هر کاری را انجام دهد. پدر و مادر باید نقش نظارتی بر کودک خود داشته باشند.

گفت‌وگو از سمیه قربانی