کودکی بهتر، زندگی بهتر/۶
تعلیم حیاتی برای داشتن فرزندان پویا و آینده‌نگر
این تعلیم بزرگ و حیاتی است که فرزندان خود را برای فرهنگ و زمان آینده تربیت کنیم و آنها را مجبور نکنیم که مانند ما فکر کنند و در زمان درجا بزنند و یا در گذشته سیر کنند. این تعلیم عظیم که بسیار جدی است به ما یادآوری می‌کند که به شاگردان و فرزندان خود آینده‌نگری را بیاموزیم.
هفته کودک از ۱۵ مهر با شعار این هفته «کودکی بهتر، زندگی بهتر» آغاز شده است. هر روز از این هفته به یک موضوع اختصاص یافته و ششمین روز به نام «کودک، گذشته، حال، آینده» نامگذاری شده است. حجت‌الاسلام آرش رجبی، مدرس حوزه و دانشگاه به ارائه نکات مهم در تربیت کودک برای مخاطبان ایکنا پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.موضوع تربیت کودک بسیار مهم و راهبردی است. کودکان امروز سرنوشت‌سازان آینده و تاریخ هستند؛ بنابراین باید همانند یک باغبان از این گل‌های باغ زندگی محافظت و مراقبت و به درستی تربیت کرد. نکته بسیار مهمی که وجود دارد، این است که داشتن فرزند و به ویژه فرزند شایسته و صالح مورد تأکید دین والای اسلام است و همچنین اینکه با تربیت فرزندان رابطه جسمانی با آنها داشته یا نداشته باشیم، یعنی پدر و مادر کودکی باشیم یا نباشیم، نیز حائز اهمیت است؛ چرا که تربیت فرزند و انسان یک مسئولیت همگانی و اجتماعی بوده و باید همگان نسبت به آن اهتمام داشته باشند.
والدین باید به طور خاص و ویژه مراقب فرزندان باشند، شاید یکی از نکات مهم در تربیت فرزندان این باشد که در زمان‌های گذشته برخی والدین نگاهشان این بود که آنها را به حال خود رها کنند و به طبیعت و محیط اجتماعی بسپارند و واگذار کنند و نباید دخالتی در رفتار، افکار و گرایش‌های عاطفی آنها داشته باشند، در حالی که رها کردن فرزندان امری ناپسند و مذموم است و باعث می‌شود فرزندان در محیط اجتماع به هر سمت و سویی گرایش پیدا کنند.
نگاه برخی والدین نیز به سخت‌گیری و کنترل‌گری است که افکار، گرایش‌ها و رفتار‌های فرزندان را تحت کنترل قرار می‌دهند و توجه نمی‌کنند که این فرزند به مثابه بذری است که استعداد‌ها و قوایی درون اوست که باید به تدریج در خاک مستعد و جایی که نور مناسب و آبیاری مناسب می‌طلبد، باشد تا استعداد‌های خود را نشان دهد و این سخت‌گیری چه بسا باعث شود که آن استعداد‌ها در دل خاک نهان باقی بماند و زمینه‌ای برای پرورش پیدا نکند و خدای ناکرده این فرزند تبدیل به فردی خموده و بی‌اراده شود و یا تبدیل به انسان ضداجتماع شود که نمی‌تواند با هنجار‌های اخلاقی جامعه کنار بیاید. بنابراین دو جانب افراط و تفریط در تربیت کودکان همواره وجود داشته است؛ رها کردن فرزند و سخت‌گیری.
راه میانه تربیت فرزندان
راه میانه این است که یک سلسله اصول و بنیاد‌هایی را در تربیت فرزندان مورد توجه قرار بدهیم. کودک وقتی به دنیا می‌آید، تجربه‌ای درباره هنجار‌های اخلاقی و اعتقادی و یا تجربه‌هایی درباره خوب‌ها و بد‌ها ندارد. همچنین آگاهی لازم را ندارد و به تدریج می‌خواهد از طریق حواس پنجگانه خود با دنیای پیرامونش آشنا شود و شناخت پیدا کند و اولین کسانی را که می‌بیند و و حضور آنها را تجربه می‌کند، والدین هستند و رفتار‌ها و کنش‌های آنها در تربیت فرزندان تأثیر مهمی دارد.
والدین باید هم به ابعاد رشد تدریجی فرزندان توجه کنند و هم کمک کنند آنها با اراده آزاد دنیای پیرامون خود را بشناسند و از طریق بازی‌ها و اقتضای طبیعی سنی خود گام به گام با دنیای پیرامونی خود آشنا شوند. در دین والای اسلام در روایات ذکر شده است که امام صادق می‌فرماید؛ ف«رزندت را رها کن تا هفت سال بازی کند.» البته این رها کردن به معنی بی‌توجهی به تربیت فرزند نیست و آنچه در هفت سال نخستین فرزندان باید مورد توجه قرار گیرد، بازی است و هر گونه تربیت و مراقبت غیرمستقیم باید از طریق بازی، شعر و هنر رخ دهد. یعنی در سنین کودکی توجه داشته باشیم که بذر‌های تربیت عقلانی، اخلاقی، اجتماعی و تربیت زیست محیطی و عبادی ما در همین کنش‌ها و واکنش‌های معمول فرزندان رخ می‌دهد. اگر بازیگوشی و یا بازی می‌کند، از امور طبیعی محسوب می‌شود. پیامبر اکرم(ص) در این زمینه می‌فرمایند؛ «بازیگوشی و شدت و قوت شیطنت‌های کودکانه باعث می‌شود که فرزند ما در دوران بزرگسالی، آرام، صبور و بردبار باشند.»
روش‌های آشنایی فرزندان با فضیلت‌های اخلاقی
باید توجه کنیم که کودکان ما به مثابه مواد خام هستند و محیط خانوادگی و آموزشی و اجتماعی مانند یک قالب به آنها شکل می‌دهد و اگر این قالب سالم و شایسته باشد تربیت درستی می‌یابند و در غیر این صورت در مسیر فساد قرار خواهند گرفت.
باید توجه کنیم که تربیت و آراسته شدن به هنجار‌ها و زیبایی‌های اخلاقی موضوعی نیست که یکباره رخ دهد و انتظار داشته باشیم، فرزندان ما بی‌عیب و نقص بار بیایند و ما نهایتاً با سخن، گفتار ، پند و اندرز نوشتاری و ... فرزندانمان را متخلق کنیم. در کنار آموزش متناسب با سن فرزندان، نیاز است تمرین، ممارست و مداومت خستگی‌ناپذیر وجود داشته باشد و والدین در فضا‌های گوناگون و محیط‌های مختلف اجتماعی به ویژه از طریق هنر و به طور خاص فیلم، داستان و شعر و سایر گونه‌های هنری فرزندان را با مسائل اخلاقی آشناتر کنند و گاهی در محیط عینی و واقعی به آنها نقش بدهند که فرزندان با فضیلت‌های اخلاقی آشناتر شوند.
فرزندان آینده‌نگر تربیت کنیم
با عنایت به لزوم تربیت فکری، عقلانی، تربیتی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، زیست محیطی و عبادی، بذر آن باید در زمین حاصلخیز فطرت پاک کودکان به درستی کاشته شود و به تدریج انتظار بارور شدن و میوه دادن را داشته باشیم. امیرالمؤمنین امام علی(ع) در کتاب شریف غرر الحکم می‌فرماید؛ فرزندان خود را به راه و روش تربیتی خود وادار نکنید، زیرا آنها برای زمانی آفریده شده‌اند که با زمان شما فرق دارد. بنابراین باید آنها را به گونه‌ای بار بیاوریم که در عین پایبندی به اصول و مبانی و آداب بنیادین تغییرناپذیر، همراه با تغیرات زمانی و تطبیق شرایط زمان همساز و همگام شوند و خود را منطبق کنند.
این تعلیم بزرگ و حیاتی است که فرزندان خود را برای فرهنگ و زمان آینده تربیت کنیم و آنها را مجبور نکنیم که مانند ما فکر کنند و در زمان درجا بزنند و یا در گذشته سیر کنند. این تعلیم عظیم که بسیار جدی است به ما یادآوری می‌کند که همه استادان، معلمان، مدرسان و والدین به شاگردان خود آینده‌نگری را بیاموزند و اجازه ندهند آنها در زمان درجا بزنند.
راهکارهای تربیت عقلانی فرزندان
یکی از اصول تربیتی مهم فرزندان پرورش عقلانی و بارور کردن فکر کودکان است. آنچه در دنیای غرب با عنوان «فلسفه برای کودکان» در قالب‌های هنری آموزش داده می‌شود به طور خاص در دین اسلام نیز به شدت مورد توجه است که به پرورش فکری کودکان توجه داشته باشیم. همانطور که امام علی(ع) فرموده است؛ کودکانتان را آموزش و تعلیم عقلانی دهید تا صاحبان افکار باطل نتوانند آنها را گمراه کنند. برای اینکه خودشان صاحب تشخیص شوند و قدرت تمایز درست و نادرست را داشته باشند و زمینه این استقلال نیز تکریم آنهاست و باید به آنها احترام بگذاریم و شخصیت عطا کرده و همنشین صالح برای آنها فراهم کنیم و زمینه‌سازی کنیم تا دوستان خوبی در کنار آنها قرار بگیرند و نکات خوبی را در قالب‌های مختلف به فرزندانمان یادآوری کنیم و تکرار مطلوب و نه ملالت‌بار برای آنها داشته باشیم.
در رابطه خود با فرزندان و اطرافیانمان هم خوب گوش دادن را بیاموزیم. همانطور که در روایتی از امیرالمؤمنین آمده است؛ گوشت را به خوب گوش دادن عادت بده، که امروزه به آن مهارت گوش دادن گفته می‌شود و یا خداوند در قرآن در سوره «زمر» می‌فرماید؛ به بندگان من بگو و بشارت بده که به گفتار خوب گوش فرامی‌دارند و از بهترین سخنان پیروی می‌کنند و این‌ها کسانی هستند که خدا هدایتشان کرده است و آنها صاحبان عقل و خرد هستند.
خوب گوش دادن را هم در عمل به عنوان مهارت تمرین کنیم و به فرزندانمان بیاموزیم و همچنین مهارت خوب گفت‌وگو کردن را بیاموزیم و اجازه بدهیم دغدغه‌های ذهنی‌شان را بیان کنند و سؤالاتشان را به تمسخر نگیریم و تحقیر نکنیم و پاسخ‌های به فراخور سن آنها بدهیم و اهمال و بی‌توجهی نکنیم و برچسب نزنیم و با آرامش پرسش‌های آنها را پاسخ دهیم تا آرام آرام مسیر درست را با عقل‌ورزی و خرد پیدا کنند.
انتهای پیام 
