ضوابط مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزه قرآن و علوم بررسی شد
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی، مفسّر قرآن کریم و استاد تمام جامعةالمصطفی العالمیه در دومین برنامه از مجموعه برنامه‌های قرآن و علوم به بررسی «ضوابط مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزه قرآن و علوم» پرداخت.
به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی، مفسّر قرآن کریم و استاد تمام جامعةالمصطفی العالمیه، شامگاه شنبه، نهم اردیبهشت‌ماه در دومین برنامه از مجموعه برنامه‌های قرآن و علوم با موضوع «ضوابط مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزه قرآن و علوم» شبکه قرآن و معارف سیما که با حضور حجج اسلام والمسلمین سیدجابر حسینی و محمدتقی احمدی پرتو، قرآن‌پژوه برگزار شد، اظهار کرد: به طور کلی مطالعات قرآن کریم و علوم به چهار مرحله تقسیم‌بندی می‌شود.
وی افزود: مرحله نخست، مربوط به قرن اول و دوم هجری قمری مصادف با قرن هفتم و هشتم میلادی است که در این دوره بیشتر آیات و روایات مطرح بوده و در واقع، عصر پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) است و اشاره به کلیاتی دارد. مثلاً خداوند در آیه ۶۹ سوره نحل در مورد عسل فرمود: «.. فیهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ..»، خدا می‌گوید در عسل شفا قرار داده‌ام، همین آیه خود به خود مباحثی را حول آن پدید می‌آورد که هر شخص یا مفسّری این آیه را می‌خواند، به دنبال شفا و علل شفا بودن عسل می‌رود، لذا از این مباحث در قرآن و روایات ائمه اطهار(ع) اشارات خوبی مخصوصاً در روایات تفسیری و روایات علمی به مباحث قرآن و علوم شده است که می‌توان ریشههای تفسیر علمی را آنجا یافت.
عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی العالمیه خاطرنشان کرد: مرحوم علامه مجلسی(ره) در کتاب 110 جلدی بحار از جلد ۵۴ تا ۶۳، حدود ۱۰ جلد را به جمع‌آوری روایات علمی از ائمه‌اطهار(ع) با عنوان «کتاب السماء و العالم بحار الأنوار» پرداخته است. مباحث کیهان‌شناسی، زمین‌شناسی، زیست‌شناسی و...، هر آنچه به مباحث علمی مرتبط بوده را جمع‌آوری کرده است که با مراجعه به آن به سرچشمه‌های خوبی در مباحث قرآن و علم پی‌خواهیم برد.
استاد رضایی اصفهانی به دوره دوم تقسیم‌بندی مطالعات قرآن و علوم اشاره کرد و افزود: از قرن سوم به بعد، مرحله دوم مباحث قرآن و علوم شروع می‌شود که علوم یونانی، ایرانی و هندی وارد جهان اسلام می‌شوند، مثل طب جالینوس و هیئت بطلمیوس از یونان که پس از ترجمه از دوره مأمون به بعد وارد جهان اسلام می‌شوند و از طرفی علومی از جندی‌شاپور به عربی ترجمه و وارد جهان اسلام می‌شوند، همانند بعضی از علومی که از هند وارد جهان اسلام شد و این باعث به وجود آمدن چالشی بین مباحث آیات و علوم جدید گردید و برخی مفسرین مثل مرحوم طبرسی اشاراتی به مباحث افلاک و هئیت بطلمیوسی دارند و سپس فخر رازی در قرن ۵ و ۶ وارد این مباحث می‌شوند، لذا از این دوره، علوم جدید وارد جهان اسلام شد.
این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: دوره سوم تقسیم‌بندی مطالعات قرآن کریم مربوط به قرن ۱۹ میلادی ـ ۱۵۰ سال قبل ـ می‌شود که مجموعه‌ای از علوم جهان غرب وارد جهان اسلام شد، مباحث علوم طبیعی و انسانی به ویژه پزشکی، همچنین علومی که در جهان غرب با پیشرفت‌هایی روبرو بود، همانند کیهان‌شناسی، زمین‌شناسی و زیست‌شناسی وارد جهان اسلام شد و همین تحولات باعث بروز چالش میان مفسّرین گردید، به‌طوری که با مواجه شدن با مسائلی از علوم به دنبال تطبیق آن مطلب با آیات قرآن بودند، لذا تفسیر علمی در مصر با عنوان «الجواهر فی تفسیر القرآن» اثر شیخ طنطاوی و تفسیر «القرآن هو الهُدی و الفرقان» که به تفسیر سید احمدخان هندی معروف است، در هندوستان شکل گرفت.
وی چهارمین دوره را به سه دهه اخیر مرتبط دانست و اظهار کرد: طی ۳۰ سال اخیر شاهد مرحله «قرآن و علوم انسانی» هستیم که مباحثی همچون تربیت، سیاست، مسائل اجتماعی و... وارد مباحث میان‌رشته‌ای قرآن و علم شد و حتی رشته‌های علمی شکل گرفت به طوری که هم‌اکنون رشته قرآن و علوم با ۱۰ گرایش در جامعةالمصطفی العالمیه و رشته‌های قرآن و علوم در حوزه‌های علمیه شکل گرفت و در حال حاضر در سطوح ۳ و ۴ تدریس می‌شود.
استاد رضایی اصفهانی اذعان کرد: دوره جدید شاهد باز شدن فضای جدید میان قرآن و علوم هستیم، به طوری‌که در قرن ۱۹ و ۲۰ علوم طبیعی و قرآن در اوج بود و در قرن جدید، قرآن و علوم انسانی شگل گرفته و رشد کرده است.
وی در پاسخ به سؤال حجت‌الاسلام سیدجابر حسینی، پژوهشگر و قرآن‌پژوه حاضر در برنامه، مبنی بر اینکه چرا تفاسیر در طول یک قرن (۲۰ تا ۲۱) از علوم طبیعی به علوم انسانی، جهش پیدا کرد و چرخش داشت، گفت: در قرن ۱۹ و ۲۰ که انقلاب صنعتی در اروپا رخ داد، به واسطه رشد زیادی که در علوم طبیعی بود، این علوم وارد جهان اسلام شد و به صورت طبیعی همه شیفته علوم طبیعی مانند صنعت، پزشکی و سایر علوم غربی شدند و امثال طنطاوی ویژگی آیات علمی که در مباحث علوم طبیعی بود را مقایسه کردند و گاهی از آن به عنوان اعجاز، گاهی شگفتی و گاهی تفسیر علمی یاد کرده‌اند، نکته حائز اهمیت اینکه در همین دوره اعجاز‌های علمی متعددی نوشته شده است.
معرفی کتب مرتبط با موضوع «ضوابط مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزه قرآن و علوم»
۱. مقایسه‌ای میان تورات، انجیل، قرآن و علم
در دوران معاصر دانشمندان غربی رویکرد ویژه‌ای به مباحث میان‌رشته‌ای قرآن و علوم داشته‌اند و در برخی موارد بعد از پژوهش و تحقیق در معارف قرآن به ویژه مباحث قرآن و علم، اعتراف به اعجاز این کتاب آسمانی کرده‌اند؛ از جمله این دانشمندان دکتر موریس بوکای است که طی 10 سال مطالعه، کتاب «مقایسه‌ای میان تورات، انجیل، قرآن و علم» را نوشت.
علاقه‌مندان به معارف قرآن پس از مطالعه این کتاب، خود به حقانیت قرآن از جانب یک پزشک مسیحی پی می‌برند و دلیل مسلمان شدن این دانشمند را خواهند دانست.
کتاب مقایسه‌ای میان تورات، انجیل، قرآن و علم، اثر موریس بوکای، به وسیله ذبیح‌الله دبیر ترجمه شده و در ۳۲۸ صفحه توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.
۲. الاسلام و الهیئه
سیدهِبَتُ الدین شهرستانی از علمای مشهور نجف اشرف است که کتاب‌های متعددی نوشته است. او در کتاب «الاسلام والهیئه» به تفسیر علمی قرآن و روایات پرداخته است. کتاب او تحت عنوان «اسلام و هیئت» به فارسی نیز ترجمه شده است، از این رو می‌توان او را از پیشگامان تفسیر علمی عصر جدید در شیعه و عراق دانست.
کتاب «اسلام و هیئت»، با ترجمه و توضیحات سیدهادى خسروشاهى در قالب جدید در سال ۱۳۸۷ شمسی توسط بوستان کتاب منتشر شده است.
۳. دوفصلنامه «قرآن و علم»
دوفصلنامه قرآن و علم، به مدیرمسئولی حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحمید جزایری و سردبیری حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی مقالات اصیل را با گذراندن داوری متخصصان همتراز با دسترسی آزاد منتشر می‌کند که به طیف وسیعی از موضوعات به طور عموم، پیرامون رابطه قرآن و علم و به‌طور ویژه، به مباحث بینارشته‌ای اختصاص دارد. هدف این نشریه، ارائه روند‌ها و پیشرفت‌های جدید در این زمینه به دانشجویان و محققان علوم قرآنی است.
این نشریه که از سال ۱۳۸۶ توسط مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث منتشر می‌شود، در تلاش است تا در مدت زمان مناسبی چشم‌انداز خوبی از مباحث پیش روی پژوهشگران علوم قرآنی به‌ویژه در حوزه میان‌رشته‌ای در دو حوزه «قرآن و علوم طبیعی» و «قرآن و علوم انسانی» قرار دهد.
یادآور می‌شود، برنامه جذاب و دیدنی «قرآن و علوم» به تهیه‌کنندگی سیدشهاب لاجوردی و سردبیری حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی و اجرای محمد عبادی، شنبه هر هفته، ساعت ۲۱ از شبکه قرآن و معارف سیما پخش شده و بازپخش آن نیز ساعت ۱۴:۱۵ روز‌های یکشنبه، سه‌شنبه و پنجشنبه خواهد بود.
اکبر پوست‌چیان
انتهای پیام
