قرآن تغییر ناسازگار با چرخه طبیعت را نامطلوب می‌داند

به گزارش ایکنا از اصفهان، سومین همنشینی‌ نامه و قرار با موضوع «بازخوانی آیه‌های محیط‌زیستی»، روز گذشته، 21 فروردین‌ماه به همت معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی واحد اصفهان برگزار شد.

این نشست با پاسخگویی به پرسش یکی از حضار درباره تعیین حدود و ثغور مجاز از منظر قرآن برای ایجاد تغییر در خلقت حیوانات، گیاهان و عناصر موجود در طبیعت آغاز شد و اساتید حاضر در نشست نظر خود را درباره مطلوب یا غیرمطلوب بودن دستکاری‌های ژنتیکی در دی‌ان‌ای موجودات برای تولید حیوانات یا گیاهان تراریخته و دیگر دخالت‌های مولکولی برای ایجاد عناصر جدید در طبیعت بیان کردند.

در ابتدا امیر احمدنژاد، عضو هیئت علمی دانشکده علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان با اشاره به آیه ۱۱۹ سوره نساء که طی داستانی نمادین، به ذکر خطابه‌های شیطان در محضر الهی پرداخته است، گفت: شیطان در این آیه سوگند یاد می‌کند که انسان‌ها را گمراه و غرق در آرزوهای دور و دراز می‌کند و به آنها دستور خواهد داد تا گوش چهارپایان را بشکافند و در خلقت الهی تغییر ایجاد کنند. سپس در انتهای آیه خداوند می‌فرماید: «هر کس از شیطان پیروی کند و او را ولی خود قرار دهد، زیان آشکاری کرده‌ است.»

وی ادامه داد: بنا بر نظر محمد عبده، صاحب تفسیر المنار، شیطان در این آیات نمادی از نیروهای منفی موجود در عالم است؛ همان‌گونه که فرشتگان در آیات الهی، نمادی از نیروهای مثبت و مطلوب موجود در هستی محسوب می‌شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان بیان کرد: مطلب اصلی در این آیه، کشف منظور خدا از تغییر در خلقت بوده که امری مذموم قلمداد شده است. برخی از مفسران به‌‌دلیل بیان خرافه‌ شکافتن گوش چهارپایان در این آیه، واژه تغییر را به معنای تغییر در دین خدا منظور داشته‌اند، اما بسیاری از مفسران، مفهوم تغییر در این آیه را مداخله غیرمعقولانه‌ انسان در طبیعت دانسته‌اند.

تغییر نامطلوب از منظر قرآن

وی افزود: بدیهی است که انسان برای ایجاد امکانات زیستی خود همچون غذا، خانه، لباس، ایمنی از سرما و گرما و...، ناگزیر به ایجاد تغییر در طبیعت است، اما آنچه از منظر قرآن، تغییری نامطلوب شناخته می‌شود، دخالتی است که همگام و موزون با چرخه طبیعت نباشد. تمام اجزای طبیعت در کنار هم چرخه‌ای به‌وجود آورده‌اند که اگر یکی از آنها حذف شود، به‌تدریج کل چرخه آسیب خواهد دید. مثلا در نظام هستی، وجود گرگ در کنار آهو، امری ضروری برای حفظ پایداری محیط‌زیست است. اگر گرگ‌ها از این چرخه حذف شوند، پوشش گیاهی آن منطقه به‌ سبب فراوانی وجود چهارپایان از بین‌ می‌رود و به‌ مرور زمان، زیست آهو و دیگر چهارپایان به‌دلیل کمبود مواد غذایی به خطر می‌افتد.

احمدنژاد اضافه کرد: به‌علت صدور فرمان ایجاد تغییر در خلقت الهی از سوی شیطان، بر آن شدیم که کلیدواژه شیطان را در آیات قرآن جستجو کنیم تا دیگر مصادیق تغییرات نامطلوب را که از طریق القائات شیطانی صورت می‌گیرد، به‌دست آوریم. در ۵۶ مورد از آیات قرآن، واژه شیطان به‌کار رفته است که برای نمونه، به تعدادی از آنها اشاره می‌شود.

وی ادامه داد: خداوند در آیه ۲۷ سوره اسراء، اسراف‌کنندگان را برادران شیطان معرفی کرده‌ است. شاید بتوان گفت، اسراف مصداق اتم تغییر در خلق خداست، چون بخش مهمی از تغییرات ایجاد شده به دست بشر در خلقت الهی، برای تأمین نیازهای افراطی اوست. مثلا مصرف بیش‌ از حد گوشت از سوی انسان، سبب بروز معضلات بسیاری در طبیعت شده‌ است، چراکه ذخیره طبیعت برای این حد از مصرف کافی نیست و انسان مجبور به تولید و پرورش دام بیشتری است. لذا به تبع آن، معضلات محیط‌زیستی متعددی همچون تغییر دمای زمین، نابودی پوشش‌های گیاهی و... رخ خواهد داد.

واداشتن انسان به تنوع‌طلبی و زینت‌خواهی

این استاد دانشگاه اظهار کرد: یکی دیگر از اعمال شیطان که در چند آیه قرآن مطرح شده، زینت کردن پدیده‌ها در نظر انسان است. تزئین لباس در نظر افراد، نمونه‌ای از همین اقدام اوست. موضوع لباس و پوشاک یکی از ضروریات زیست آدمی است، اما شیطان با تشویق انسان به تنوع‌طلبی و زینت‌خواهی، آن را از مسیر طبیعی خود خارج می‌کند. اگر مصرف لباس در حد رفع نیاز واقعی انسان‌ها باشد، ذخیره طبیعت برای تولید آن کافی است، اما وقتی مصرف آن به حالت افراطی تبدیل شد، لازم است با دخالت در چرخه طبیعت و ایجاد تغییر در عناصر آن برای تولید و سودآوری بیشتر، به تأمین این نیاز پرداخته شود که سبب ایجاد اثر نامطلوب بر محیط‌زیست می‌شود.

وی در ادامه آیات دیگر در این زمینه را برشمرد و گفت: خداوند همراهی آدم و حوا با شیطان را سبب اخراجشان از بهشت و از دست رفتن آرامش آنها دانسته است و هشدار می‌دهد همان‌گونه که تبعیت آدم و حوا از شیطان به خروج آنها از بهشت منجر شد، پیروی دیگر انسان‌ها از او نیز سبب سلب آرامش و نابودی زمین و طبیعت اطراف آنها می‌شود.

احمدنژاد به نتایج یک مقاله‌ اشاره کرد و افزود: در این مقاله محاسبه شده که در صورت نبود انسان‌ها بر روی کره زمین در بازه زمانی مشخصی، برگشت دایناسورها، افزایش وسعت جنگل‌ها، افزایش بارندگی‌ و برگشت مساحت دریاها به وسعت قبلی رخ خواهد داد.

وی به آیه ۲۶۸ سوره بقره اشاره کرد که ترس از فقر را به‌عنوان ابزار شیطان برای ایجاد تغییرات نامطلوب شناخته است و گفت: شیطان با القای ترس و نگرانی از فقر و بیچارگی در آینده، فرهنگ مصرف‌گرایی و ذخیره بیشتر را در میان انسان‌ها رواج می‌دهد.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان به بیان آیات دیگری که در آنها به ابزارهای شیطان برای تشویق انسان به نابودی چرخه طبیعت اشاره شده است، پرداخت و افزود: ابزار شیطان در این آیات عبارتند از: گسترش پدیده رباخواری که بدون داشتن هیچ اثر مثبتی در روند تولید و ایجاد، صرفا مصرف‌گرایی را تقویت می‌کند، دادن وعده‌های فریبنده و القای سودای جاودانگی به شرط مصرف بیشتر، همان‌گونه که آدم و حوا را به‌وسیله این حربه فریب داد، برهم زدن تعادل در نظامات انسانی به‌واسطه ترویج پدیده‌های شرب خمر، قمار و... .

تفاوت مفهوم تغییر در زبان عربی و فارسی

در ادامه، محمد سلطانی، عضو هیئت علمی دانشکده علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان به ذکر چند نکته در این خصوص پرداخت و تصریح کرد: در آیه ۱۶ سوره اعراف، شیطان خطاب به خداوند می‌گوید: «به‌ سبب اینکه مرا به بی‌راهه و گمراهی انداختی، یقینا بر سر راه راست تو در کمین آنان خواهم نشست. راه راست همان راه میانه در طبیعت است که شیطان به مسدود کردن این مسیر تهدید کرده است.»

وی خواستار توجه به تمایز مفهوم تغییر در زبان عربی و فارسی شد و افزود: در زبان فارسی به هر نوع دگرگونی، تغییر گفته می‌شود، اما در زبان عربی، صرفا به تغییر ماهیت و تبدیل به غیر چیزی شدن، تغییر گفته می‌شود. شاید بتوان گفت در زبان فارسی، واژه دگر شدن، معادل واژه تغییر عربی است. پس تغییر نامطلوب از منظر قرآن، همان ایجاد تغییر ماهیتی در خلقت خداست. نمونه‌ای از این تغییر ماهیتی نامطلوب، پدیده شوم خودکشی است. مالکیت حیات و بدن انسان با خداوند است و فقط او اجازه تصرف در این امور را دارد. خودکشی، نوعی تغییر در خلقت الهی است که ماهیت انسان را تغییر می‌دهد و آن را به جسمی بی‌جان تبدیل می‌کند.

نکته دیگری که این استاد دانشگاه در خصوص آیه ۱۱۹ سوره نساء به آن اشاره کرد، توجه به نقش مصدری واژه خلق در این آیه بود. وی بیان کرد: به‌واسطه آنکه واژه خلق در این آیه در نقش مصدر ظاهر شده است، به کل سیستم آفرینش اشاره‌ می‌کند و شامل ایجاد تغییرات گسترده‌ در تک‌تک آفریده‌ها می‌شود.

سلطانی در بخش دیگری از سخنان خود توجه همگان را به عبارت «اولوالالباب» جلب کرد و گفت: تمام فرامین قرآن باید در چهارچوب عقل اجرا شود و عقل در نحوه اجرای آنها حاکم باشد.

قانون خلقت موجودات؛ شاخصه تغییر

سیدمحمد رجایی رامشه، استاد دانشگاه و بنیان‌گذار مدل آر جی نیز در این نشست چرخه مطلوب طبیعت را با توجه به آیات قرآن، همان خارج کردن مرده از زنده و ایجاد زنده از مرده دانست و اظهار کرد: چرخه آب سبب تسهیل این چرخه کلی و گردش عناصر موجود در طبیعت در بین موجودات می‌شود. خداوند همواره در حال خلق کردن است و انسان‌ها را به تفکر در این زمینه دعوت می‌کند. آن‌گاه تعقل واقعی صورت‌ می‌گیرد که به ذات واقعی اشیا پی برده شود؛ یعنی سیر مشاهده تا تعقل باید به‌صورت کامل پیموده شود.

وی افزود: در موضوع ایجاد تغییر مطلوب در موجودات باید این نکته مدنظر قرار گیرد که قانون خلقت هر موجود کشف شود و تغییرات انجام‌ شده در آن موجود، طبق همان قانون الهی صورت گیرد.

این استاد دانشگاه گفت: وظیفه شیطان، ناقص کردن پازل طبیعی موجودات و حرکت در جهت عکس چرخه‌ تکاملی طبیعی است. چرخه طبیعت باید سبب وقوع احسن عمل شود و انسان با استفاده از دو منبع عقل و قرآن به این مقصد دست می‌یابد.

الهه‌سادات بدیع‌زادگان