شیوه‌های تربیت‌ فرزند از دیدگاه امام علی(ع)

حجت‌الاسلام سیدحسین موسوی، مدرس حوزه علمیه در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، با اشاره به اینکه از ویژگی‌های برجسته حضرت علی(ع) اهتمام ویژه ایشان به تربیت فرزند بود، اظهار کرد: سخنان آن حضرت درباره شیوه‌های دینی و درست تربیت فرزند و همچنین تربیت اشخاصی همچون امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) سندی بر اهتمام ایشان در تربیت فرزند بوده است.

وی یادآور شد: وقتی حضرت علی(ع) همسر خود را از دست می‌دهند به برادر خود عقیل که فردی نسب‌شناس بودند می‌گویند برای من همسری انتخاب کن که از او فرزندانی صالح، شجاع و نام‌آور به دنیا بیاید، بنابراین بدون شک شیوه تربیت فرزند از دیدگاه ایشان بهترین الگو برای پدر و مادرانی است که به تربیت فرزندانی صالح می‌اندیشند.

موسوی با تأکید بر اینکه از دیدگاه حضرت علی(ع) فرزندان، انسان‌هایی تربیت‌پذیر هستند، افزود: اگر پدر و مادر از شیوه‌ها و اصول تربیتی آگاه باشند از این ویژگی به‌خوبی بهره خواهند برد. ايشان براساس اصل تربیت‌پذیری انسان، یکی از حقوق فرزندان بر پدر و مادر را تربیت شایسته فرزند می‌دانند به‌طوری که می‌فرمایند «حق فرزند بر پدرش این است که نام نیکو برایش انتخاب کند، ادب و تربیت درست به او یاد دهد و قرآن خواندن را به فرزندش بیاموزد.» در روایت دیگری نیز از ایشان داریم «هیچ پدری به فرزندش موهبتی مانند تربیت نیکو هدیه نکرده که این بالاترین هدیه‌هاست.»

این مدرس حوزه علمیه تصریح کرد: نامه ۳۱ نهج‌البلاغه حاوی نکات تربیتی حضرت علی(ع) است که به فرزندش امام حسن(ع) توصیه می‌کند. ایشان این نامه را به هنگام بازگشت از جنگ صفین نگاشته است که نشان از اهمیت این نکات تربیتی دارد، چراکه حضرت به تأخیر انداختن آن را درست نمی‌داند و نمی‌خواهد فرصت بیان این نکات تربیتی را از دست بدهد.

وی ادامه داد: با الگوگیری از این رویکرد امام علی(ع) درخواهیم یافت که نباید اشتغالات زیاد زندگی دنیوی ما را از تربیت فرزند بازدارد. نقل است پیش از آنکه سقراط را محاکمه کنند از او پرسیدند بزرگ‌ترین آرزویی که در دل داری چیست، گفت دوست دارم به بالاترین مرتبه صعود کنم و به مردم بگویم که با این حرص و طمع بهترین سال‌های زندگی خود را به دنبال جمع‌آوری ثروت هستید در حالی که آن‌گونه که باید و شاید به تعلیم فرزندان خود نپرداخته‌اید، فرزندانی که مجبور خواهید شد ثروت خود را برای ایشان به جای بگذارید.

پدران و مادران  اعتماد فرزندان خود را جلب کنند

این مدرس حوزه علمیه با تأکید بر اینکه از جمله عواملی که فرزند را به پیروی از شیوه‌های تربیتی والدین علاقه‌مند می‌کند اطمینان دادن به فرزند نسبت به آگاهی و توانایی پدر و مادر در این زمینه است، افزود: پدر و مادر باید اعتماد فرزندان خود را جلب کنند. حضرت علی(ع) در این‌باره در نامه ۳۱ نهج‌البلاغه این‌گونه اعتماد امام حسن را به خود جلب می‌کند؛ پسرم اگرچه من اندازه پیشینیان عمر نکردم اما در رفتار و کردار آن‌ها نظر کردم و در اخبار آن‌ها اندیشیدم. در آثار آن‌ها سیر کردم که گویی یکی از آن‌ها شده‌ام.

وی ادامه داد: حضرت علی(ع) با بیان این‌گونه سخنان درصدد بود که بگوید اگر می‌خواهید کسی را تربیت کنید ابتدا باید اعتماد علمی او را به خود جلب کنید چراکه اگر فرد اعتماد کافی را به فرد تربیت‌کننده نداشته باشد به سخن او دل نخواهد بست.

استفاده از فرصت‌ها

موسوی تأکید کرد: تربیت به موقع فرزندان یکی دیگر از اصول تربیتی از دیدگاه امام علی(ع) است که والدین باید آن را به‌کار بگیرند. پدر و مادری که به‌ موقع به تربیت فرزند همت می‌کنند از بروز هزینه‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری کرده‌اند.

وی ادامه داد: حضرت علی(ع) در نامه ۳۱ نهج‌البلاغه با آگاهی از تربیت به موقع فرزندان خطاب به امام حسن(ع) می‌فرماید «در تربیت تو شتاب کردم پیش از آنکه اندیشه‌ات سرگرم امور بیهوده و قلبت دچار قساوت شود»، بنابراین از دیدگاه ایشان والدین نباید هیچ فرصتی را در تربیت فرزند از دست بدهند.

مدرس حوزه علمیه همدان با بیان اینکه پدر و مادری که دغدغه تربیت فرزند دارند از همه فرصت‌ها بهره می‌گیرند، افزود: امام علی(ع) در همین نامه خطاب به امام حسن(ع) می‌فرمایند فرزندم هنگامی‌که دیدم سالیانی از من گذشته و توانایی‌ام به کاستی رفت به نوشتن این نامه توصیه‌آمیز شتاب کردم و ارزش‌های اخلاقی را برای تو برشمردم. بنابراین، اگر والدین زمان را برای تربیت فرزند از دست بدهند ممکن است بعدها توان لازم را برای تربیت فرزند نداشته باشند.

موسوی تصریح کرد: همه‌جانبه بودن تربیت فرزند از مهم‌ترین اصول تربیتی از دیدگاه امام علی(ع) است چراکه انسان نیازهای جسمی و روحی بسیاری دارد که باید به هر دو نوع آن پاسخ داده شود.