قاضی‌القضاتی که یکباره از سیاست کناره گرفت / نگاهی به خدمات علمی یار امام خمینی(ره)

به گزارش ایکنا از اردبیل، مرحوم آیت‌الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی را می‌توان یکی از مراجع تقلید جهان تشیع و از پیشگامان انقلاب اسلامی ایران و یکی از نزدیک‌ترین یاران امام خمینی(ره) و همچنین بنیانگذار دانشگاه مفید نام برد که امروز،‌ سوم آذرماه، پنجمین سالگرد رحلت این عالم فقید و روحانی است.

این شخصیت برجسته سحرگاه سیزدهم رجب 1344 هجری قمری، مقارن با سالروز میلاد امیرالمومنین‏ علی(ع) در شهر اردبیل، متولد شد و در زادگاه خود ادبیات فارسی، ریاضیات، مقدمات و بخشی از دروس سطح حوزوی را فراگرفت و در سال 1322 به قم مهاجرت و در حوزه علمیه، باقی دروس سطح را نزد اساتیدی، چون آیت‌الله گلپایگانی، سید احمد خوانساری و میرزا مهدی مازندرانی و سپس دروس خارج فقه و اصول را نزد حضرات آیات بروجردی، سید محمد داماد و حجت کوه‌کمری گذراند.

در سال 1324 برای استفاده از حوزه علمیه نجف اشرف، به عراق عزیمت کرد و در دروس حضرات آیات عظام خویی و حکیم و شیرازی حاضر شد و در سال 1327 به دلیل بیماری پدر به ایران مراجعت کرده و در حوزه علمیه قم تحصیلات خود را ادامه داد اما در سال 1339 در پی ابتلا به بیماری سختی، ناچار به اردبیل مراجعت کرده و در آن شهر به تدریس و تربیت طلّاب و انجام فعّالیت‌های اجتماعی پرداخت.

با اوج‌گیری انقلاب اسلامی و مهاجرت امام خمینی(ره) به پاریس در سال 1357، شورای انقلاب اسلامی تشکیل شد و 5 نفر از مهم‌ترین شخصیت‌های انقلابی، از جمله آیت الله موسوی اردبیلی، از سوی امام به عضویت این شورا منصوب شد؛ این شورا، رهبری انقلاب اسلامی را تا پیروزی آن و همچنین اداره کشور را تا استقرار نهاد‌های برخاسته از قانون اساسی به عهده گرفت.

امام خمینی(ره) نخست آیت‌الله موسوی اردبیلی را به دادستانی کل کشور و پس از شهادت آیت الله بهشتی، به ریاست دیوان عالی کشور منصوب کردند؛ به این ترتیب تا چند ماه پس از وفات امام خمینی(ره) در سال 1368 ریاست قوه قضاییه ایران را بر عهده داشت و از مهم‌ترین اقدامات وی، در این مدت، تجدید نظر و بازنویسی قوانین قضایی ایران و تطبیق آن با فقه شیعه بود.

پس از فوت امام خمینی(ره)، وی به شهر قم مهاجرت کرد و از آن زمان در کنار تدریس و تالیف و انجام وظایف مرجعیت دینی، ریاست عالیه دانشگاه مفید را که خود ایشان برای رفع نیازه‌های حوزه علمیه قم تأسیس کرده بودند، شخصاً بر عهده گرفت.

تأسیس حزب جمهوری اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برخی از مؤسسان جامعه روحانیت مبارز به فکر تأسیس حزبی فراگیر افتادند تا به‌جز روحانیان، دیگر متحدان خود را نیز متشکل کنند.

بهمن 1357 خورشیدی در حالی که حدود یک هفته از پیروزی انقلاب ایران می‌گذشت، اعلامیه تأسیس حزب جمهوری با امضای پنج تن از اعضای جامعه روحانیت مبارز منتشر شد. این پنج نفر عبارت بودند از: سید محمدحسینی بهشتی، محمدجواد باهنر، سیدعلی خامنه‌ای، سیدعبدالکریم موسوی‌اردبیلی و اکبر هاشمی‌رفسنجانی.

موسوی اردبیلی و شورای متمم قانون اساسی در اردیبهشت‌ 1368 خورشیدی، امام خمینی(ره) با صدور حکمی جدید، شورایی تاسیس کرد تا مسئله تتمیم قانون اساسی را بررسی کنند.

در واقع این شورا با هدف تغییر در قانون اساسی طراحی شد و در حکم صادر شده، نام موسوی‌ اردبیلی نیز به عنوان یکی از اعضای شورای بازنگری قانون اساسی ذکر شده بود. در حالی که این شورا سرگرم ایجاد تغییرات در قانون‌اساسی بود، امام خمینی(ره) چشم از جهان فرو بستند و آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رهبر معرفی شدند.

موسوی اردبیلی و سال‌های کناره‌گیری از سیاست‌ورزی

آیت‌الله موسوی‌اردبیلی مدتی پس از استقرار در قم، اعلام مرجعیت کرد و در کنار آن به تاسیس دانشگاه مفید قم پرداخت و در سال‌های اقامت در قم کمتر سخن سیاسی می‌گفت.

با وجود این قبیل اقدامات پراکنده، موسوی اردبیلی دیگر به صحنه سیاسی ایران بازنگشت؛ او در 1391 خورشیدی در سخنانی در درس خارج از فقه خود از مردم به دلیل عملکردش در سال‌های پس از انقلاب حلالیت طلبید.

عیادت رهبر معظم انقلاب اسلامی از مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی

آیت‌الله موسوی اردبیلی در سال 95 به دلیل بیماری در بیمارستان بستری شد و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای صبح روز 2 آذر 1395 با حضور در یکی از بیمارستان‌های تهران، از آیت‌الله موسوی‌ اردبیلی عیادت کردند.

آیت‌الله موسوی اردبیلی که به علت مشکل قلبی و ریوی در بیمارستانی در تهران بستری شده بود، سوم آذر 1395 خورشیدی در 91 سالگی دار فانی را وداع گفت.

پیکر وی در قم تشییع شد و در حرم فاطمه معصومه(س) در کنار مقبره علامه طباطبایی به خاک سپرده شد.

صدور پیام تسلیت مقام رهبری در پی رحلت مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی

رهبر معظم انقلاب اسلامی با صدور پیامی رحلت فقیه و عالم بزرگوار آیت‌الله آقای حاج سید عبدالکریم موسوی اردبیلی را تسلیت گفتند.

متن پیام تسلیت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به شرح زیر است:

بسمه‌تعالی

فقیه و عالم بزرگوار مرحوم مغفور آیت‌الله آقای حاج سید عبدالکریم موسوی اردبیلی رحمت‌الله‌علیه دار فانی را وداع گفته و به لقاءالله پیوستند.

این ضایعه را به خاندان گرامی و فرزندان محترم و همه شاگردان و ارادتمندان و مقلدان ایشان تسلیت عرض می‌کنم.

ایشان علاوه بر تلاش‌های علمی و فقهی، در دوره‌ ای دشوار مسئولیت سنگین ریاست قوه‌ قضاییه جمهوری اسلامی را بر دوش داشتند و در همه‌ حوادث و قضایای مهم دوران حیات مبارک امام راحل در شمار فعالان و خدمتگزاران برجسته‌ کشور به‌شمار می‌رفتند.

فعالیت‌های فرهنگی و تاسیس دبیرستان و دانشگاه نیز صفحات مهمی از زندگی پربار این عالم بزرگوار را تشکیل می‌دهد. متضرعانه از خداوند متعال مسئلت می‌کنم که روح ایشان را مشمول رحمت و فضل خود قرار دهد و عمل صالح ایشان را مقرون اجر جزیل سازد و با اجداد طاهرینش محشور فرماید.