جریان‌سازی گفتمانی در معرفت دینی از مهمترین اقدامات مرحوم مصباح بود / ایستادگی در برابر لیبرالیسم و التقاط
استاد مؤسسه امام خمینی(ره) با بیان اینکه علامه مصباح با پلورالیسم، لیبرالیسم و التقاط مبارزه کرد، گفت: جریان‌سازی و گفتمان‌سازی برای معرفت دینی و روشن کردن اجزای دینی در نظام منسجم عقلانیت دینی از جمله اقدامات مهم ایشان بوده است.
به گزارش ایکنا؛ هم‌اندیشی علمی «علامه مصباح و فلسفه دین» 21 بهمن‌ماه از سوی قطب علمی فلسفه دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با حضور محمد محمدرضایی، استاد فلسفه دانشگاه تهران، حجت‌الاسلام ابوالفضل ساجدی و حجت‌الاسلام مجتبی مصباح یزدی از اعضای هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالفضل ساجدی، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در این نشست با بیان اینکه علاقه به فلسفه دین و توسعه مباحث آن در دهه‌های اخیر رو به گسترش است، گفت: این مسئله دلایلی داشته است که از جمله آن پیروزی انقلاب و ایجاد پرسش‌های زیادی در این عرصه است، ضمن اینکه نویسندگانی مانند سروش و مجتهد شبستری در پیروی از غرب مطالبی را مطرح کردند که سبب شد تا مباحث فلسفه دین هم توسعه یابد.
وی افزود: علامه مصباح، وظیفه خود را مصاف با این اندیشه‌ها می‌دانست، لذا تدریس فلسفه را بر سایر دروس ترجیح دادند و چون فلسفه به فلسفه مضاف هم توسعه یافته، لذا احساس خلا کرده و به تولید جریان و گفتمان فلسفه دین در کشور پرداختند و این کار با تأسیس مؤسساتی مانند در راه حق و مؤسسه امام خمینی دنبال شد و با تربیت افراد زبان‌دان هم این بحث را به سطح بین‌المللی تسری دادند.
سرآمدی در مباحث فلسفه دین
ساجدی بیان کرد: ایشان هم در بعد معرفتی و هم گفتمان‌سازی گام‌های مؤثری برداشتند. جریانی در کشور به خصوص در برخی دهه‌ها علیه مسائل دینی مطرح شد و ایشان هم جریان گفتمانی و فکری در برابر آن ایجاد کردند؛ به خاطر اهمیت فلسفه دین، گروه ویژه‌ای تأسیس شد و امثال مصطفی ملکیان مطالب خود را در این گروه طرح می‌کردند و کسانی مانند پرفسور لگن هاوزن هم با سفر سالانه خود مطالب را به روز دریافت کرده و می‌کنند و نقد و تحلیل می‌شود، لذا علامه در نقد و ارزیابی و ارائه فلسفه دین در کشور سرآمد بودند.
استاد مؤسسه امام خمینی(ره) با بیان اینکه علامه مصباح در ایجاد پژوشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی هم نقش زیادی داشتند و کسانی مانند آیت‌الله اعرافی هم از شاگردان ایشان بودند و سبب رواج مباحث فلسفه دین شدند، تصریح کرد: امروز مباحث سنگینی در این عرصه به برکت کارهای صورت گرفته انجام شده است و آغاز این جریان زیر نظر علامه بوده است، لذا ابعاد این شخصیت هنوز هم برای ما ناشناخته است.
وی با بیان اینکه ما از غنایی خوبی در فلسفه دین برخورداریم، گفت: ایشان معتقد بودند که ما باید نظام معرفتی منسجم داشته باشیم و به پیوند علوم توجه کنیم، نه اینکه صرفاً علوم را جدا از هم تصور کنیم؛ این نظام جامع سبب نظام‌سازی معرفتی در عرصه دین هم خواهد شد.
استاد مؤسسه امام خمینی تصریح کرد: ایشان در سخنرانی‌های خود این مباحث را مطرح و منظومه معرفتی اسلام را عرضه کردند که به عنوان سلسله دروس اندیشه‌های بنیادین تبیین شد و امروز به عنوان مبانی فلسفی اسلامی‌سازی علوم مورد استفاده قرار دارد. لذا جریان‌سازی و گفتمان‌سازی برای معرفت دینی و روشن کردن اجزای دینی در نظام عقلانیت دینی از جمله کارهای مهم ایشان بوده است.
ایستادگی فکری در برابر لیبرالیسم و التقاط
ساجدی بیان کرد: ایشان با اندیشه کسانی مانند شریعتی و سروش در تضاد بود و خطر سروش را بسیاری جدی‌تر از شریعتی می‌دانست؛ سروش جریان متأثر از عقل‌گرایی مغرب زمین را برای تشکیک در اصول دین و نفی ضرورت عمل به احکام و تفسیرهای نادرست از قرآن را بسط داد و عمل به شریعت و تفسیر قرآن را آنارشیسم معرفتی تعریف کرد، لذا علامه در جریان فکری نظام‌ساز و نه صرفاً در یک بحث به پاسخ پرداختند؛ ایشان همچنین در برابر قرائت‌های لیبرالی که به عنوان اسلام رحمانی آن هم به معنای افراطی مطرح بود، ایستادند.
استاد مؤسسه امام خمینی ادامه داد: ایشان در خطبه‌های نماز جمعه وارد نقد نظام سیاسی غرب شدند و نظریه سیاسی اسلام را منتشر کردند. همچنین ایشان وقتی شریعتی زنده بود، چند بار اعلام آمادگی برای مناظره کردند، ولی شریعتی حاضر به مناظره نشد. در مورد سروش هم ایشان مکرر از وی دعوت کرد، اما سروش با بهانه‌های مختلف شانه خالی کرد؛ حتی ما به عنوان شاگرد علامه هم در خارج از کشور از سروش درخواست مناظره داشتیم ولی وی قبول نکرد.
وی با اشاره به مناظره علامه با حجتی کرمانی در باب تساهل و تسامح افزود: ایشان متناسب با نیاز زمان هم خودشان وارد عرصه شده هم گفتمان‌سازی کرده و شاگردانی را تربیت کردند؛ علامه معتقد بود که باید شخصیت‌های علمی تربیت شوند و تولید معرفت در قالب کار گروهی انجام شود تا در دوره جنگ نرم و تهاجم فکری و فرهنگی دشمن بتوانیم به دفاع منطقی از اسلام بپردازیم.
دفاع منطقی و عقلانی از دین
ساجدی اضافه کرد: از ایشان چهره‌ای ساخته شده که در مسائل سیاسی کار می‌کند، در حالی که ایشان در عرصه‌های قرآن‌شناسی و مباحث معرفتی و علم و دین و ... برای ساخت تمدن اسلامی تلاش زیادی کردند و موفق هم بودند و به دفاع منطقی و عقلانی از دین پرداختند و شاگردانی تربیت کردند که تداوم بخش راه ایشان هستند.
وی افزود: امروزه که با الحاد مدرن روبرو هستیم، آثار خوبی در مؤسسه امام خمینی در مواجهه با آن تولید شده که نشان‌دهنده به روز بودن این مباحث است؛ یا در مباحث دین و سیاست هم پرسش‌های زیادی مطرح بود که به آن ورود شد؛ علامه در بحث سیاست وارد عرصه شدند و بر مشروعیت و هم مقبولیت مردمی تأکید کردند گرچه برخی با سوء استفاده و بدفهمی و ژورنالیسم شارلاتانی تعبیر دیگری از اندیشه ایشان داشتند، آیت‌الله مصباح همچنین به دفاع عقلانی از ولایت فقیه پرداختند، گرچه مورد هجمه هم قرار گرفتند.
وی تأکید کرد: ایشان تأکید داشت که روش ما در دفاع از دین عقلی و تجربی است و ما با فهم و اندیشه سر و کار داریم، زیرا قرآن خودش را برهان تلقی کرده و بیش از 300 بار از تعقل یاد کرده است و ما هم می‌خواهیم از چنین دینی دفاع کنیم و فلسفه دین هم دنبال تبیین عقلانی از دین و قلمرو آن است؛ لذا در حالی که برخی دنبال تلقی حداکثری و برخی حداقلی از دین بودند، ایشان رویکرد اعتدالی در این باره داشتند.
ساجدی بیان کرد: ایشان معتقد بود که اگر قرآن کتاب زندگی است، باید شنیده شده و به آن عمل شود، نه اینکه صرفاً آن را برای مجالس مردگان و بر سر قبور بخوانیم؛ او تأکید داشت که در چالش حقوق بشر اسلامی و غربی باید از قرآن مدد بگیریم؟ و اگر به این موضوعات نپردازیم قرآن ثمر چندانی ندارد، بنابراین اگر بخواهیم قرآن زنده باشد، باید از آن مسائل روز را استنتاج کنیم.
استاد مؤسسه امام خمینی(ره) اظهار کرد: ایشان هر وقت احساس می‌کرد که مسئله‌ای در جامعه بروز و ظهور دارد توصیه می‌کردند که شاگردانشان وارد تبیین این مسائل شوند و آخرین توصیه و درخواست ایشان هم جمع‌آوری پرسش‌های جوانان در هر دوره و پاسخ به آنها بود.
انتهای پیام
