ریشه اختلاف قرائات کجاست / امکان خوانش «سلامٌ علی آلِ یاسین» را حذف نکنیم + فیلم
پژوهشگر قرآنی اظهار کرد: برادران اهل سنت معتقدند همه اختلاف قرائت‌ها از سوی جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد، اما شیعه معتقد است که جبرئیل یک قرائت نازل کرد و اختلاف قرائت، ناشی از اختلاف نظر میان معلمان قرآن در صدر اسلام است. اما بهترین نامی که بر این پدیده می‌توان گذاشت، همین اختلاف قرائت است؛ یعنی اختلافی صرفاً در قرائت و نه متن.
به گزارش ایکنا، حمیدرضا مستفید، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و پژوهشگر قرآنی، جمعه پنجم دی‌ماه در گفت‌وگوی ویژه خبر قرآنی که از آنتن شبکه قرآن و معارف سیما پخش شد درباره اختلاف قرائات اظهار کرد: وجود نسخ خطی قرآن از قرن اول هجری تاکنون، اثبات می‌کند که حتی کلمه‌ای و حرفی از متن قرآن مورد تغییر قرار نگرفته و کسی نیز امکان و حق تغییر در آن را ندارد.
وی افزود: اگر به موزه‌ها و کتابخانه‌های متعدد کشورمان مراجعه کنید، می‌بینید بسیاری از نسخ خطی قرآن موجود است، مثلاً موزه قرآن، قرآن‌های مختلف از قرون اول تا اخیر را برای مخاطبان به نمایش می‌گذارد که نشان می‌دهد متن قرآن در طول تاریخ دچار تغییر نشده است، اخیراً مستشرقان روی بعضی نسخ خطی مثل نسخه خطی دانشگاه بیرمنگام، آزمایش کربن 14 را اجرا کردند که نشان داد، پوست آن متن به قرن اول هجری برمی‌گردد. البته این نسخه‌ها، قرآن کامل نیست، اما سوره‌هایی از قرآن را در بر می‌گیرد.
مستفید با اشاره نسخ خطی بسیار قدیمی از قرآن که در یمن نگهداری می‌شود، گفت: یمن، معدن این نسخ خطی است و امیدواریم در فتنه یمن این نسخ از بین نرود. این نسخ خطی اثبات می‌کند که متن مقدس مسلمانان برای همان زمان صدر اسلام است و هیچ تردیدی در حفظ آن از تحریف وجود ندارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: در کنار متن مکتوب قرآن که از قرون اول و دوم به ما رسیده است، متن مسموع یا متن شنیده‌شده و خوانده‌شده قرآن نیز سینه به سینه به ما رسیده است، اما نکته مهم این است که این متن مسموع با اختلاف نظرهایی همراه است که به معنای متن خللی وارد نمی‌کند و صرفاً ناشی از مواردی مثل فقدان الف و نقطه در خطوط صدر اسلام، اختلاف لهجه مسلمانان، اختلاف نظر علمای قرائت در قرن اول هجری و ... بوده است.
داور بین‌المللی مسابقات قرآن کریم ادامه داد: برای مثال در قرن اول هجری بین استادی که در مدینه زندگی می‌کرده با استادی که در بصره تدریس می‌کرده است، اختلاف نظر در چگونگی خوانش یک کلمه قرآن پیش آمده است. یعنی متخصصان قرآن در قرون اولیه در خوانش متن قرآن در بعضی از کلمات تفاوت‌هایی داشتند. همان‌گونه که اگر امروز پزشک برای ما در نسخه بنویسد: «عصب‌کشی»، ممکن است بعضی آن را عصب‌کِشی و بعضی آن را عصب‌کُشی بخوانند.
این قاری قرآن تأکید کرد: متن الهی قرآن ثابت است و اگر اختلاف نظر وجود دارد، حاصل اختلاف نظر ما انسان‌هاست، البته برادران اهل سنت معتقدند همه اختلاف قرائت‌ها از سوی جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد، اما شیعه معتقد است که جبرئیل یک قرائت نازل کرد و اختلاف قرائت، ناشی از اختلاف نظر میان معلمان قرآن در صدر اسلام است. بهترین نامی که بر این پدیده گذاشته شده، اختلاف قرائت است. یعنی اختلاف در قرائت است نه متن.
این پژوهشگر قرآنی گفت: در بعضی از کلمات قرآن، اختلاف قرائت را شاهدیم، مثلاً: مالک یوم الدین یا ملک یوم الدین، چون در خطوط صدر اسلام، الف را نمی‌نوشتند، امروز بخشی از مسلمانان در نماز می‌گویند «مالِکِ یوم الدین»، بخشی هم مانند مسلمانان شمال آفریقا در نماز می‌گویند: «مَلِکِ یومِ‌الدین»، اما این اختلاف در قرائت به معنای متن قرآن خللی وارد نمی‌کند.
وی با اشاره به عبارت «ال یاسین» در سوره صافات اظهار کرد: این عبارت در قرائت حفص از عاصم یعنی قرائت 90 درصد جهان اسلام، «اِل یاسین» خوانده می‌شود، اما در شمال آفریقا این عبارت را «آل یاسین» می‌خوانند. حال اگر خطاط «ال» را به «یاسین» وصل کند، عملاً امکان خوانش آل یاسین را حذف می‌کند در حالی که امکان خوانش آل یاسین را نیز باید قائل بود کما اینکه در عیون اخبار الرضا(ع) آمده است (به این مضمون) که شخصی از امام رضا(ع) پرسید: «چرا در قرآن به شما سلام داده نشده است؟ ایشان فرمود: پس سلامٌ علی آل یاسین چیست؟»
مستفید به عبارت «هیت لک» در سوره یوسف نیز اشاره کرد و گفت: این کلمه هیت، چون در خطوط قرون اول اسلامی نقطه و اعراب نداشته است، امروز در قرائات مختلف به شکل: هَیتَ، هِئتَ، هَیتُ، هیتَ و... خوانده می‌شود و هیچ کدام به معنا آسیب نمی‌رساند. بنابر نظر علما کسی امروز نمی‌تواند به اختلاف قرائات بیفزاید. تمام قرائات در کتب تخصصی مکتوب است و تخطی از آن جایز نیست.
در ذیل پنج ترجمه فارسی سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ را مشاهده کنید.
حجت‌الاسلام حسین انصاریان: سلام بر آل یاسین.
بهاءالدین خرمشاهی: و سلام بر آل ياسين
محمدمهدی فولادوند: درود بر پيروان الياس
مهدی الهی‌قمشه‌ای: سلام بر الیاس (و آل یاسین) باد.
آیت الله مکارم شیرازی: سلام بر الياسين.
