چرا امام سجاد(ع) از قیام مختار و توابین حمایت نکرد؟

به گزارش ایکنا، همایش بین‌المللی امام سجاد(ع) و استمرار نهضت حسینی امروز به همت کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد مرکزی اربعین و بنیاد بین‌المللی اربعین به صورت مجازی برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعبدالفتاح نواب، نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت اولین سخنران این همایش بود.

وی به تبیین روش‌های مبارزه امام سجاد(ع) با حکومت اموی پرداخت و گفت: برخی از افراد وقتی با چنین حوادثی روبه رو می‌شوند، غصه و غم آنها را زمین‌گیر می‌کند؛ غم معمولاً توان‌سوز است و توان انسان را از او می‌گیرد، برخی هم علی‌رغم توان و قدرت کم، به مبارزه برمی‌خیزند که حکومت مقتدر آنها را از پیش روی خود بر می‌دارد، اما امام سجاد(ع) هیچ یک از دو مسیر را انتخاب نکردند.

حجت‌الاسلام نواب ادامه داد:امام سجاد(ع) واسطه بین سلف و خلف ائمه(ع) است. بنابراین مقابله هوشمندانه را در دستور کار خود قرار دادند، ایشان بعد از عاشورا از توجهی که جامعه به اهل بیت(ع) پیدا کرده بودند، بهره‌برداری هوشمندانه و فرهنگ اهل بیت(ع) را فرهنگسازی کردند.

وی با اشاره به دعاهای عمومی که امام سجاد(ع) مطرح کرده‌اند، گفت: امام دعایی دارند به نام مرزداران که از اول تا آخر برای مرزداران دعا کرده‌اند. همچنین دعای 20 صحیفه سجادیه، دعای مکارم الاخلاق است که هر استاد اخلاقی می‌تواند سال‌ها در خصوص فرازهای این دعا صحبت کند. دعای 24 برای پدر و مادرها است و دعای عذرخواهی که از خدا درخواست می‌کنند که عذر او را در مورد مظلومی که در نزد من به او ظلم شد، اما من به او یاری نکردم، بپذیرد. امام با بیان این مطالب این تفکر را در جامعه مطرح می‌کند که به مظلومی در جامعه ظلم شده، اما کسی او را یاری نکرده است.

مبارزه هوشمندانه امام سجاد(ع) از طریق دعا و تربیت اسیران

نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت تصریح کرد: این دعاها مبارزه هوشمندانه امام سجاد(ع) است. روش دیگر مبارزه ایشان، تربیت فرزندان، یاران و اصحاب خاص و تربیت عموم افراد بود.

وی ادامه داد: در دوران بنی امیه کشورگشایی‌های زیادی رخ داد و اسرای زیادی وارد جامعه اسلامی شد. امام سجاد این اسیران را می‌خریدند، آنها را تربیت می‌کردند و پس از یک سال آنها را آزاد می‌کردند. این اسیران با تربیتی که دریافت می‌کردند مبلغ تشیع می‎‌شدند. بر همین اساس باید بنیانگذار حوزه‌های علمیه را امام باقر(ع) بدانیم که زمینه این کار از سوی پدر بزرگوارشان صورت گرفته بود.

حجت‌الاسلام نواب در پایان اظهار امیدواری کرد از یادگارهای امام سجاد(ع) از جمله صحیفه سجادیه و رساله حقوق ایشان که در آن حقوق 50 گروه را نسبت به هم بیان کرده‌اند، بهره بگیریم.

در ادامه این همایش، حجت‌الاسلام و المسلمين عسكر ديرباز، رئيس دانشگاه قم به تبیین نقش امام سجاد(ع) در مقابله با بدعت‌ها و کج‌روی‌های جهان اسلام پرداخت و گفت: امام سجاد‌(ع) با خلفای مختلفی از جمله یزید، فرزند یزید، مروان حکم، عبدالملک مروان و ولید ابن عبدالملک هم‌عصر بود که نهایتاً به دست ولید به شهادت رسیدند.

وی ادامه داد: یکی از ویژگی‌های عصر امام سجاد(ع) این بود که جامعه آن روزگار از مکتب اهل بیت و سنت پیامبر(ص) فاصله گرفته بود و این فاصله هر روز بیشتر می‌شد. همزمان محدودیت‌های اجتماعی و سیاسی بسیار زیادی برای امام سجاد(ع) ایجاد کرده بودند، به حدی که اگر چه ایشان در مدینه ساکن بودند، اما مجبور می‌شدند مدت‌ها اطراف مدینه به سر ببرند تا بتوانند خود و خانواده خود را حفظ کنند. حتی از ایشان نقل است که فرموده‌اند: در تمام مکه و مدینه 20 نفر نیستند که ما را دوست داشته باشند.

ورود تازه‌مسلمانان به جهان اسلام و مبارزه با فرهنگ غیر اسلامی

حجت‌الاسلام دیرباز با اشاره به اینکه دستگاه اموی تلاش می‌کرد به اختلاف‌های اجتماعی دامن بزند، گفت: از زمان خلفا به بعد جنگ‌های زیادی با کشورهای مختلف صورت گرفت که سپاه اسلام در اکثر آنها پیروز و غنائم زیادی نیز به دست آمد. بسیاری از ساکنان این مناطق نیز به اسلام گرویدند، اما تازه‌مسلمانان بدون فرهنگ ناب اسلامی بزرگ شده و صرفاً زبانی مسلمان شده و آداب و سنت‌های غیر اسلامی زیادی وارد جهان اسلام شد. از سوی دیگر غنائم زیاد باعث می‌شد افراد ثروت زیادی به دست آورند و عیش و نوش، باعث دوری آنها از ارزش‌های اسلامی می‌شد.

وی همچنین اظهار کرد: امام سجاد طی 34 با افکار انحرافی که در جامعه پخش می‌شد، در حد مقدور مبارزه می‌کرد. عده‌ای دیدگاه جبرگرایی و عده‌ای دیگر صوفیه را ترویج می‌کردند، اما صحیفه سجادیه راه‌های فکری مبارزه با این انحراف‌ها بود. شخصی به نام محمد مسلم زهری به عنوان فردی عالم خود را معرفی می‌کرد اما نصیحت‌های بسیار ارزشمندی را خطاب به وی مطرح کرده‌اند. در اصل ایشان زمینه فعالیت‌های علمی امام باقر و امام صادق(ع) را فراهم کردند.

نجات جان 400 خانواده از عبد مناف

حجت‌الاسلام محسن رنجبر، استاد دانشگاه و عضو گروه تاریخ مؤسسه امام خمینی(ره) نیز در تشریح زندگی امام سجاد(ع) گفت: زندگی حضرت را می‌توان به سه بخش اسارت، قیام‌ها و شورش‌ها و دوره ثبات و آرامش تقسیم کرد. در دوره اسارت ایشان که دوره کوتاهی است و از عصر عاشورا آغاز می‌شود، رسالت مهم ایشان رساندن پیام عاشورا به مردم است و پس از آن نیز به روایت‌گری رخ‌دادهای عاشورا پرداخته‌اند. برخی از روایت‌های عاشورا از سوی ابومخنف با یک یا دو واسطه از امام سجاد(ع) نقل شده است. از جمله این روایت‌ها شعر خوانی امام حسین(ع) در شب عاشورا است، وقتی به ایشان گفته می‌شود که فردا زمان جنگ و شهادت است.

وی به بیان فعالیت‎های امام سجاد(ع) در دوران قیام‌ها و شورش‌ها پرداخت و گفت: بعد از واقعه عاشورا، واقعه حره در مدینه به تحریک ابن زبیر رخ داد که طی آن لشکر یزید مدینه را فتح و دست به قتل و جنایت زد. با توجه به اینکه ماهیت این قیام شیعی نبود، رسالت امام این بود که از خانواده‌هایی که در این مصیبت ممکن است آسیب ببینند، حمایت ‌کنند. ایشان 400 خانواده از عبد مناف را تحت حمایت قرار می‌دهد. همچنین خانواده مروان را با اینکه وی دشمن خاندان اهل بیت(ع) است، پناه دادند.  

حجت‌الاسلام رنجبر در مورد قیام توابین و مختار که پی در پی صورت گرفت نیز گفت: در خصوص حمایت امام سجاد(ع) از این قیام‌ها، گزارش صریحی نداریم. درون‌مایه قیام توابین به دلیل شرمساری مردم از کمک نکردن به امام حسین(ع) بود که برای سبک کردن بار گناهشان قیامی را برپا کردند و به دنبال حکومت هم نبودند. اما مختار به دنبال حکومت بود و به ابن حنفیه که با امام سجاد(ع) ارتباط داشت، مراجعاتی داشتند. در منابع متأخر بیان شده که امام حمایت‌های کلامی از قیام مختار داشتند، اما در منابع اولیه چنین مطالبی ذکر نشده که ممکن است به دلیل تقیه ایشان باشد که نمی‌توانستند در قیام شرکت کنند یا حمایت شفاف و مستقیم داشته باشند. اما گفته شده وقتی سر ابن زیاد را نزد امام سجاد آوردند، ایشان سجده شکر کردند و اموالی را به شکرانه کشته شدن ابن زیاد، بخشیدند.

وی در خصوص زندگی علمی امام سجاد(ع) نیز گفت: این بُعد به دوران ثبات سیاسی که حضرت در آن می‌زیست اختصاص دارد. پس از اتمام قیام‌ها از دهه دوم امامت، امام سجاد(ع) اقدام به نیروسازی کردند. با توجه به اینکه پس از واقعه کربلا، جمعیت شیعیان کاهش پیدا کرده بود، امام به تربیت بردگان پرداختند و نیروهای خوبی تربیت کردند که زمینه انقلاب علمی در عصر امام باقر و امام صادق(ع) فراهم شود. این فعالیت‌های علمی به حدی است که از دهه 70 و 80 هجری به بعد، علمای اهل سنت در صحبت‌هایشان از مقام علمی امام سجاد تمجید کرده‌اند.

پس از پایان بخش فارسی این همایش بین‌المللی، بخش انگلیسی این همایش آغاز شد.