امام حسین(ع) الگوی قرآنی فرامذهبی و جهانی است / خدمات سیدالشهدا به قرآن

حجت‌الاسلام و المسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی، مترجم و مفسر قرآن و عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص)، در گفت وگو با ایکنا؛ با بیان اینکه امام حسین(ع)، 17 آیه قرآن را تفسیر کرده‌اند ضمن اینکه امام در خطبه‌های خود استشهاداتی به قرآن داشته‌اند که به 20 مورد می‌رسد، گفت: همچنین برخی آیات در مورد امام حسین(ع) براساس روایات تفسیر شده که به صد مورد می‌رسد؛ البته برخی آیات به صورت انفرادی به امام و برخی به صورت جمعی مرتبط با اهل بیت(ع) است.

وی با بیان اینکه به کربلا می‌توان از چند زوایه مانند عاطفی، تاریخی و کلامی و ... از جمله قرآنی نگاه کنیم، افزود: ما باید امام حسین(ع) را به عنوان الگوی قرآنی معرفی کنیم. امام خدماتی به قرآن کرده‌اند و قرآن جایگاه والایی در نزد ایشان داشته است؛ حضرت یک شب توافق کرده و جنگ را به عقب انداختند تا نماز بخوانند و قرآن تلاوت کنند؛ یعنی قرآن برای ایشان اینقدر مهم است.

مفسر قرآن کریم اضافه کرد: ارتباط امام(ع) با خانواده و همسر و مردم و حتی دشمنان مبتنی بر قرآن بوده و می‌توانیم برای همه رفتارهای ایشان ارجاع قرآنی بدهیم لذا امام حسین(ع)، شخصیتی قرآنی است و وقتی شخصیتی قرآنی معرفی شد می‌تواند نه تنها الگو برای شیعه بلکه برای اهل تسنن هم الگو باشد؛ الگوی آزادگی، مبارزه با ستم و ذلت‌ناپذیری.

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) اظهار کرد: امام می‌تواند الگوی فرازمانی، فرامکانی و فرامذهبی و حتی فرا ادیانی باشد، زیرا آزادگی، مبارزه با ستم و ذلت‌ناپذیری، آموزه‌ها و اصول بین‌المللی است بنابراین گاندی هندی می‌گوید که من از قیام امام حسین(ع) برای مبارزه با انگلیس الگو گرفتم.

امام حسین(ع)؛ الگوی قرآنی فرامذهبی و جهانی

مترجم و قرآن‌پژوه حوزه علمیه با تاکید براینکه باید امام را به عنوان الگوی قرآنی فرامذهبی و جهانی معرفی کنیم، به برخی کتب که به آیات مرتبط با امام پرداخته اشاره و اظهار کرد: «الحسین فی القرآن» نوشته سیدمحمد واحدی، 127 آیه را در مورد امام بحث کرده؛ «تجلی قرآن در راه امام حسین» نوشته سیدمحمد بنی هاشمی، «الحسین و القرآن» نوشته محمدجواد مغنیه که سعی کرده احادیث شیعه و سنی را جمع و با امام مرتبط سازد؛ الحسین فی القرآن العظیم و ... از جمله این آثار هستند.

نویسنده کتاب «قرآن و امام حسین(ع) و امام حسین(ع) و قرآن» افزود: امام حسین(ع) برای قرائت قرآن ثواب‌های متعددی فرمودند، از جمله در روایتی از ایشان در جلد دوم بحار بیان شده است که اگر کسی در حال نماز یک آیه قرآن بخواند خداوند بر هر حرفی از این آیه، صد حسنه و پاداش نیکو به او عنایت خواهد کرد و اگر در غیر نماز قرائت کند به هر حرفی، ده حسنه به او می‌دهند.

مترجم قرآن کریم تصریح کرد: اگر انسان یک صفحه قرآن بخواند برای هر حرفی از هر کلمه قرائتش، ده نیکی برای او می‌نویسند و اگر قرآن نخواند ولی آن را با دقت شنید، برای هر حرفی یک حسنه می‌نویسند؛ امام حسین(ع) برای قاری قرآن هم اهمیت زیادی قائل بود؛ روایت شده که اسلم بن امر که غلامی در ماجرای کربلا بود، در هنگام شهادت، امام حسین(ع) بالای سر وی حاضر شد و سر او را به دامن گرفت(این تعبیر عجیب در روایت آمده است که «وضع خده علی خده»؛ صورت بر صورت این غلام گذاشتند)؛ این تعبیر را در مورد علی اکبر(ع) هم داریم؛ یعنی مقام قاری قرآن در نزد امام اینقدر بالاست.

جایگاه معلم و قاری قرآن در نزد امام حسین(ع)

رضایی اصفهانی اضافه کرد: در روایت دیگر نقل شده که امام برای ابوعبدالرحمن سلمی، و برای تشکر از این شخص، مقدار زیادی دینار برای این شخص فرستاد که برای او تعجب برانگیز بود؛ این مسئله به ما آموزش می‌دهد که قدر معلم و قاری قرآن و حافظ قرآن چقدر زیاد است.

وی اضافه کرد: در مدرسه، معلم قرآن جایگاه خاصی دارد و والدین باید به معلم قرآن بیشتر اهمیت بدهند و حتی خودشان باید به فرزندانشان قرآن آموزش بدهند؛ اگر در میان فرزندانتان حافظ و قاری قرآن وجود دارد باید بیشتر به او اهمیت بدهید؛ اگر این کارها را انجام دهیم نشانه حرکت در مسیر امام است.

نویسنده تفسیر مهر اظهار کرد: در روایت دیگر نقل شده که حضرت وقتی از مکه به سمت کربلا می‌رفتند به منزلی به نام ثعلبیه رسیدند؛ راوی نقل کرده که دیدم مردی کهنسال نشسته و قرآن می‌خواند و اشک از گونه‌ها و صورتش جاری است؛ این رویت در موسوعه امام حسین(ع) نقل شده است. امام انس با قرآن داشتند و به معلم و قاری قرآن احترام ویژه می‌گذاشتند و در هنگام قرائت، احساساتشان  برانگیخته شده و گریه می‌کردند و اشک می‌ریختند.

وی با بیان اینکه همه رفتار و گفتار امام مبتنی بر قرآن بوده است، افزود: ما اگر می‌خواهیم عزادار و شیعه خوبی باشیم باید امام را الگو قرار داده و جایگاه قرآن و قاری قرآن را پاس بداریم و بالا ببریم. در روایت نقل شده که کنیزی در منز ل حضرت بود و برای ایشان گلی هدیه آورد و امام او را آزاد کرد؛ امام در پاسخ به چرایی این موضوع که از سوی برخی افراد پرسیده شد به قرآن استناد کرده و آیه 86 نساء؛ «وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَسِيبًا» را قرائت فرمودند. یعنی و چون به شما درود گفته شد شما به [صورتى] بهتر از آن درود گوييد يا همان را [در پاسخ] برگردانيد كه خدا همواره به هر چيزى حسابرس است. امام فرمود که ادب قرآنی نشان می‌دهد که اگر کسی به شما هدیه داد شما هدیه بهتری به او بدهید. از این رو فقها گفته‌اند همان طور که جواب سلام واجب است باید جواب پیامک و ایمیل و .. را هم بدهیم.

آموزه‌های قرآن؛ زیرساخت فکری و رفتاری امام حسین(ع)

رضایی اصفهانی با بیان اینکه زیرساخت حرکت و رفتار امام حسین(ع)، قرآن بوده است، افزود: وقتی در عصر روز تاسوعا دشمن آماده حمله به لشکر امام شد؛ امام به حضرت ابوالفضل(ع) فرمودند که با آنان صحبت کن که جنگ را به تأخیر بیندازیم که عاشورا است؛ امام فرمود که خدا می‌داند که من نماز، تلاوت و قرائت قرآن و دعا و استغفار زیاد را دوست دارم. امام نه به خاطر ترس بلکه برای خواندن قرآن و نماز فرصت می‌گیرد؛ «نقش قرآن چون که بر عالَم نشست/ نقشه های پاپ و کاهن را شکست/ فاش گویم آنچه در دل مُضمِر است/این کتابی نیست چیز دیگر است/چون که بر جان رفت جان دیگر شود/ جان چون دیگر شد جهان دیگر شود». لذا انس با قرآن و قرائت زیاد و قرار دادن قرآن به عنوان زیربنای فکری و رفتاری نشان دهنده تبعیت از امام است.

مفسر و مترجم قرآن کریم با اشاره به خدمات امام حسین(ع) به قرآن، گفت: یکی از این خدمات تفسیر برخی از آیات قرآن است؛ بیش از 17 مورد آیه تفسیر فرموده‌اند که البته به علت خفقان دوره بنی امیه، همه مطلب امام به ما نرسیده است.

بیان روش فهم قرآن توسط امام حسین(ع)

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه، افزود: خدمت دیگر امام بیان روش فهم قرآن بوده است؛ امام ضمن بیان تفسیر آیه، شیوه و روش‌شناسی بحث را هم مطرح فرموده اند. از امام در مورد معنای «صمد» در سوره توحید پرسیده شد و امام در پاسخ ابتدا، فرمودند که در مورد قرآن سخن بدون علم و غیرعالمانه نگویید، سپس روایت پیامبر(ص) را قرائت کردند که هر کسی قرآن را براساس نظر و رأی خود تفسیر کند جایگاهش در عذاب جهنم است؛ یعنی امام روش تفسیر به رأی را براساس روایت پیامبر رد کردند و در ادامه هم به تفسیر الله الصمد پرداختند.

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی اضافه کرد: خدمت دیگر امام به قرآن آن است که مراتب فهم قرآن را تشریح کردند؛ فرمودند قرآن دارای ظاهری زیبا و باطنی عمیق و ژرف است؛ در روایت دیگر در بحار نقل شده که «کتاب الله عز و جل علی اربعة اشیاء ...؛ یعنی چهار مرتبه برای فهم قرآن شامل؛ عبارت، اشاره برای خواص، لطائف برای اولیاء و حقایق قرآن بیان کردند.

تبیین مراتب فهم قرآن از منظر امام حسین(ع)

وی ادامه داد: عبارت برای عوام است و عموم مردم می توانند آن را بخوانند و به قرآن نگاه کنند، اشارات یعنی تدبر و تفکر کنند و نکاتی به دست آورند که دیگران به دست نمی‌آورند. لطائف یعنی نکات ظریفی برای اولیاء الهی است که با خدا ارتباط خاص دارند و به خاطر صفای باطنی مشمول این لطف می شوند و حقایق قرآن برای انبیاء است که به لوح محفوظ دسترسی دارند.

رضایی اصفهانی با بیان اینکه خدمت دیگر امام به قرآن، مهجوریت‌زدایی است، اظهار کرد: بعد از وفات پیامبر(ص) و به خاطر فساد حکومت بنی امیه و ... قرآن مهجور شده بود و امام با عاشورا اسلام و قرآن را احیاء کرد؛ پس امام احیاگر قرآن بود و تا حدودی مهجوریت قرآن را از بین برد؛ چنان چه در سوره فرقان بیان شده که پیامبر(ص) از اینکه قرآن در میان امتش مهجور است شکایت می‌کند.

وی اضافه کرد: عمل به قرآن کریم یکی از مهمترین خدمات امام به قرآن بود؛ عصام بن مصطلق گفته وارد مدینه شدم و در مواجهه با امام حسین(ع) به او و پدرش ناسزا گفتم (به خاطر تبلیغات منفی بنی امیه علیه اهل بیت«ع»)؛ حضرت گوش داد و بعد این آیه را قرائت فرمود که «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ»(اعراف/199). و به او گفت اگر کمکی از ما می‌خواهی کمک می‌کنیم و آنقدر این برخورد امام بر او اثر گذاشت که شرمنده شد و در حالی از مدینه بیرون رفت که هیچ کس در مدینه محبوبتر از امام و خانداش نبود؛ ما هم اگر خود را سوگوار امام می‌داینم باید راه امام را برویم که اخلاق قرآنی داشتن و احیاکردن قرآن است.