ضرورت همفکری و ایجاد فضای مشارکت اجتماعی در ایام کرونایی

محمد پیری‌بنه، مدرس دانشگاه و پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی، در گفتگو با ایکنا از اردبیل، با اشاره به تاثیرات ویروس کرونا بر سبک زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی در حوزه‌های متفاوت اظهار کرد: لازم است مسئولین و نهاد‌ها در حوزه سیاستگذاری اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تدابیر لازم را اتخاذ کنند و اقدامات عملی متناسب با نیاز و انتظار جامعه انجام دهند تا در این روز‌ها که سطح ابهام و اضطراب جامعه رو به افزایش است، نشاط و امید در حوزه‌های مختلف، خصوصاً در درون خانواده‌ها دچار فرسایش و اختلال نشود.
وی، با تاکید بر لزوم توجه به سطح نشاط و شادی در خانواده‌ها گفت: تاکنون سبک زندگی مردم در کشور ما به‌این صورت بود که مردان و بخشی از بانوان به لحاظ اشتغال یا مباحث آموزشی، قسمتی از زمان خود را در خارج از خانه سپری کرده و پس از بازگشت به منزل نیز اوقات خود را عمدتاً با اعضای خانواده، فضای مجازی، تلویزیون یا دیگر رسانه‌ها و یا به استراحت می‌گذراندند و ارتباط درون خانوادگی به لحاظ زمانی، خصوصاً در کلانشهر‌ها بسیار محدود بوده است.
پیری گفت: با شیوع ویروس کرونا سبک زندگی افراد به لحاظ امور مختلف از جمله نحوه گذران زمان در درون خانواده تغییر کرده و گاه دچار اختلال شده است، به‌طوری که از اواسط اسفندماه بحث «در خانه ماندن افراد» به‌صورت جدی مطرح شد و اعضای خانواده ناچار به ماندن در کنار هم در فضای محدود منزل برای ساعات طولانی در شبانه روز شدند که همین امر نیازمند بررسی در ابعاد مختلف است.
این مدرس دانشگاه، با اشاره به برخی مزیت‌های قرنطینه از جمله، حضور بیشتر والدین خصوصاً پدر در خانواده که تقویت سرمایه اجتماعی درون‌خانوادگی و همفکری و مشارکت اعضای خانوادگی را به همراه دارد و می‌توان آن را «بازگشت به خانواده» نامید، تصریح کرد: جمع‌شدن اجباری اعضای خانواده در ابتدای امر ممکن است تازگی و جذابیت داشته باشد، اما با طولانی شدن آن و با توجه به شرایط منازل به‌خصوص در کلانشهر‌ها که متراژ خانه‌ها کوچک و آپارتمانی است، گاهی باعث بروز مشکلاتی در روابط درون‌خانوادگی و کاهش تحمل‌پذیری و تاب‌آوری افراد در برخی خانواده‌ها می‌شود، البته این موضوع با شرایط اقتصادی خانواده‌ها نیز ارتباط دارد، زیرا رصد و تحلیل محتوای مراکز مشاوره خانواده و مددکاری اجتماعی در روز‌های اخیر نشان می‌دهد که در خانواده‌هایی که از تمکن مالی مناسبی برخوردار نیستند، اختلافات بیشتری مشاهده می‌شود، البته مباحث فرهنگی و مسولیت‌پذیری اعضای خانواده را نیز در این میان باید مدنظر داشت که در جای خود نیاز به تحلیل و بررسی دارد.

مسئولین در سیاست‌گذاری خود توجه لازم به اقتصاد و معیشت خانواده‌ها داشته باشند
پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی، نحوه سیاست‌گذاری اجتماعی از سوی دولتمردان را در این اوضاع مهم دانست و اظهار کرد: وظیفه دولت و مردم است که به کمک هم آرامش را به سطح جامعه بازگردانده و تلاش کنند سطح امنیت روانی و اجتماعی و امید به آینده را در خانواده‌ها بالا ببرند که البته برای دستیابی به این امر باید به اصول سیاست اجتماعی توجه داشت و در چارچوب اقدامات عملی در حوزه سیاست اجتماعی، در ابتدا و به عنوان اولین مورد باید به «اقتصاد و معیشت خانواده» توجه کرد.
این مدرس در چارچوب اقدامات سیاست اجتماعی، با اشاره به مسکن به عنوان آخرین مورد از موضوعات بااهمیت در برقراری امنیت روانی و نشاط در اجتماع ادامه داد: تامین اجاره‌بهای مسکن بسیاری از مستاجران از جمله موضوعاتی است که در این روز‌ها باید مورد حمایت دولت قرار بگیرد و چتر حمایتی در این زمینه در چارچوب برنامه‌های رفاهی خانواده‌ها مدنظر قرار گیرد و برنامه ریزی برای مسکن ملی در آینده با اهتمام بیشتر، مورد توجه باشد.
وی خاطر نشان کرد: شیوع سریع ویروس‌ها و بیماری‌های مرگباری، چون کووید ۱۹، سارس، ابولا و مانند این‌ها در تقریبا تمامی کشور‌های دنیا برخاسته از یک تحول بزرگ سال‌های اخیر یعنی «جهانی شدن» است، فلذا گسترش شبکه‌های حمل و نقل، مهاجرت‌های گسترده و یکپارچه شدن حوزه‌های تولید، توزیع و مصرف در سراسر جهان سبب شده تا بیماری‌های بیولوژیکی با سرعتی خیره‌کننده و متفاوت از گذشته مرز‌های نه چندان محسوس کشور‌ها را پشت سر گذاشته و به دور‌ترین نقاط کره زمین دست درازی کنند.

راهکار‌های اجتماعی مواجهه و غلبه بر کرونا کدام‌ها هستند؟
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: اگر چه اکنون در وسط این بحران هستیم و به احتمال زیاد تمامی ابعاد و سطوح رویداد برای ما شناخته نیست، اما می‌توان با بهره‌گیری از تجربه‌های داخلی و جهانی راهکار‌هایی را برای کاهش آسیب‌ها دنبال کرد. برای مثال باید راهبرد انسجام اجتماعی Social solidarity در کنار فاصله گیری اجتماعی Social distancing همزمان اجرا شود.
آن چه جان آدمیان را در برابر بلایا حفظ می‌کند پیوستگی اجتماعی آن‌هاست نه فاصله آن‌ها از یکدیگر، از این رو در عین توصیه به فاصله‌گیری باید با استفاده از زیرساخت و ابزار‌های مدرن مانند شبکه‌های اجتماعی، اجازه قطع تعاملات اجتماعی را نداد و افراد جامعه را تشویق به مراقبت از یکدیگر کرد، از همین رو توسعه ظرفیت شبکه‌های اجتماعی مجازی برای جایگزینی شبکه‌های اجتماعی واقعی در هنگام بحران‌های بیولوژیکی یک مساله ضروری است.
وی تصریح کرد: هیچکدام از ما پس از این بحران انسان‌های گذشته نخواهیم بود و تغییراتی عظیم در ما اتفاق افتاده‌است، اما می‌توان تهدید‌های کرونا را بدل به فرصت‌ها ساخت و این درسی است که تاریخ زندگی اجتماعی به ما می‌آموزد و باید نسبت به بسیاری از سیاست‌ها و برنامه‌ها بازنگری کرد و برای تقویت اتصال اجتماعی کوشید.
بحران کرونا این درس را به ما می‌دهد که نمی‌توان همه چیز را به سازوکار‌های بازاری یا قضا و قدر سپرد و جامعه نیازمند نهاد‌های جمع‌گرایی است که در دل بحران‌ها برای مراقبت از اقشار جامعه تلاش می‌کنند.

خبرنگار: فائزه ندایی