وضعیت جهش‌های ژنتیکی کروناویروس / داروهای مؤثر بر کووید 19

احمدرضا بهره‌مند، فوق تخصص ژنتیک میکروب‌های عفونی، در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه سه تیپ از ویروس کرونا در حال حاضر شناسایی شده است، گفت: نوع L این ویروس در پخش شدن و تقسیم سلول شدت دارد، اما هیچ یک در بیماری‌زایی و کشندگی تفاوتی با یکدیگر ندارند. فردی که ویروس کرونا دارد، طی 5 سیکل در جامعه تقسیم می‌شود و در سیکل پنجم می‌تواند 345 نفر را آلوده ‌کند، اما آنفولانزا 45 نفر را آلوده می‌کند. لذا میزان پخش ویروس کرونا بسیار بیشتر از آنفولانزاست.

 

 

وی با بیان اینکه این ویروس‌ها RNA بوده و برای هر تکثیری نیاز به چیدمان کد‌های ژنتیکی دارند، اظهار کرد: در ویروس‌های غیر RNA یک آنزیم وجود دارد که صحت این چیدمان کدها را چک می‌کند، چنانچه کد غلطی در این چیدمان جایگزین شده‌ باشد، آنزیم آن را تصحیح می‌کند، اما در ویروس‌های RNA (کرونا ویروس) این آنزیم وجود ندارد که این چیدمان کدها را تصحیح کند. لذا هر بار که ویروس تقسیم شود، چنانچه کد غلطی چیده شود، یک جهش ایجاد می‌کند، بنابراین در هر سیکلی از تقسیم، ویروس در حال جهش است و ما با ویروسی مواجه هستیم که به صورت طبیعی جهش دارد.

بهره‌مند با طرح این پرسش که این جهش‌ها خوب است یا بد؟ بیان کرد: در مورد ویروس‌های دیگر مانند آنفولانزا که آن هم RNA بوده، عمده ویروس‌های جهش یافته غالب را دریافت می‌کنند و از آن واکسن می‌سازند، اما در مورد کرونا هنوز نمی‌دانیم این سویه‌های دارای جهش‌ غالب در کجا قرار دارند و چون از جهش‌های غالب اطلاعی نداریم لذا نمی‌توانیم عملکرد واکسن را در هر دوره بیماری بررسی کنیم. برخی از این جهش‌ها بیماری‌زایی(مرگباری) را کم می‌کنند، برخی نیز سرعت شیوع بیماری را افزایش می‌دهند یا سرعت انتقال به مردم را کم و زیاد می‌کنند، سازمان بهداشت جهانی پیش‌بینی می‌کند که احتمالاً در پاییز و زمستان با ویروسی مواجه خواهیم شد که شدت آلوده‌سازی بیشتری دارد، اما امیدوارم شدت بیماری‌زایی آن کم باشد، هر چند هنوز در این رابطه اطلاعاتی وجود ندارد.

 

 

این کلینیکال میکروبیولوژیست در ادامه به داروهایی که برای درمان مبتلایان به کووید19 مورد استفاده قرار می‌گیرد اشاره و اظهار کرد: یکی از این داروها فاویپیراویر است؛ در برخی رسانه‌ها به اشتباه آن را داروی اختصاصی آنفولانزا می‌خوانند در حالی که داروی فاویپیراویر بر مبنای اسناد علمی به هیچ وجه فقط برای آنفولانزا کاربرد ندارد بلکه آنفولانزا را هم می‌تواند درمان کند، در واقع داروی فاویپیراویر برای ویروس‌های RNA ساخته شده است که یکی از آنها نیوکرونا یا کووید19 است، حال پرسش این است که این دارو چه عملی را انجام می‌دهد؟ ویروس کرونا از طریق آنزیمی پروتئین‎سازی می‌کند، داروی فاویپیراویر از سنتز پروتئین(آنزیم) برای تکثیر خود جلوگیری کرده و آن را متوقف می‌کند، لذا اینکه می‌گویند داروی فاویپیراویر برای کرونا اثربخش نیست، بسیار غیرمنطقی است. از سوی دیگر مقاله‌های علمی زیادی در مورد اثربخشی این دارو وجود دارد.

وی افزود: البته این دارو در مراحل اول و میانی بیماری اثرگذار است اما در مرحله پایانی بیماری اثر چندانی ندارد، 80 درصد مردم در مراحل اول بیماری به سر می‌برند، حدود 18 تا 20 درصد به مرحله دوم رفته و فقط حدود دو درصد به مرحله شدت بیماری یا مرگ می‌روند، این دارو می‌تواند افرادی را که در مرحله دوم قرار دارند تا پیش از رفتن به سمت مرگ معالجه کند. همانگونه که گفته شد، ویروس کرونا از طریق آنزیمی سنتزهای پروتئینی خود را جهت تکثیر انجام می‌دهد، داروی فاویپیراوی جلوی این آنزیم و در نتیجه تکثیر ویروس را می‌‌گیرد، اما وقتی بیمار به مرحله سوم و شدت بیماری می‌رود، ویروس کرونا از طریق سنتزهای پروتئینی(آنزیم) تکثیر خود را به پایان رسانده است و دیگر دارو نمی‌تواند کاری انجام دهد.

بهره‌مند اظهار کرد: داروی دومی که در حال حاضر عملکرد مطلوبی از خود نشان داده، رمدیسیویر است، این دارو از طریق فریب ویروس عمل کرده و آن را موقف می‌کند. رمدیسیویر این کار را از طریق جایگزین کردن کدهای مشابه ولی غلط در مرحله سنتز پروتئینی (آنزیم) انجام ‌می‌دهد. زمانی که ویروس می‌خواهد خود را تکثیر کند، به این کلید یا کد که شبیه کد خود بوده اما آن کد اصلی نیست می‌رسد، لذا سنتز پروتئین در همان نقطه متوقف شده و تکثیر ویروسی انجام نمی‌شود. این دارو نیز شبیه فاویپیراویر در دو مرحله اول و دوم بیماری تأثیرگذار بوده و در مرحله پایانی که ویروس سنتز پروتئینی انجام داده و تکثیر شده است اثربخش نیست.

وی بیان کرد: داروی دیگر توسیلیزومب است که در مرحله نهایی بیماری کرونا کاربرد دارد، در این مرحله حمله ایمنولوژیک بدن رخ می‌دهد، مویرگ‌ها لخته و در نتیجه التهاب زیادی ایجاد می‌شود، این دارو ضد آن بوده و میزان حمله ایمنولوژیکی(خط اولی دفاعی) را کم می‌کند و التهاب و درد ناشی از تخریب ریه را کاهش می‌دهد، اما کاری به تکثیر ویروس ندارد و نمی‌تواند جلوی تکثیر ویروس را بگیرد؛ در واقع توسیلیزومب حکم مسکن ضد التهابی را دارد، لذا در مرحله نهایی هنوز دارویی وجود ندارد.

 

 

بهره‌مند با بیان اینکه در مرحله نهایی بیماری‌های مزمن همیشه تعدادی تلفات وجود دارد، گفت: این تلفات ناشی از تخریبی است که سم ویروس یا میکروب انجام می‌دهد، اینکه واکسنی ساخته شود و هیچ تلفاتی نداشته باشد غیر ممکن است؛ حتی برای آنفولانزا که داروی آن موجود است تلفات وجود دارد، سالانه حدود هشت میلیون نفر به آنفولانزا مبتلا شده و حدود 250 هزار نفر در اثر آن تسلیم مرگ می‌شوند.

 

وی افزود: اگر برای کرونا واکسن بسازیم، می‌توان آن را به همراه واکسن آنفولانزا به بیمار تجویز و مردم را ایمن‌تر کرد. واکسن‌های زیادی در دنیا در حال کلینیکال‌ترای(آزمایش) هستند، سریع‌ترین زمانی که می‌توانیم یک واکسن داشته باشیم یک سال و نیم تا دو سال آینده است.

 

فوق تخصص ژنتیک میکروب‌های عفونی با بیان اینکه پلاسما درمانی یک تکنیک قدیمی است که در بسیاری از بیماری‌های واگیر جواب داده است، گفت: پلاسما درمانی واکسن بیماری نیست بلکه سرم ضد آن بیماری است. در سال 1891 برای اولین بار این سرم پلاسما را برای آنفولانزای اسپانیایی مصرف کردند، سپس در سال 1919 نیز از آن برای دیفتری استفاده کردند، در سال 1921 برای کزاز و در سال 1970 برای سیاه سرفه انجام شده است.

 

وی تصریح کرد: وقتی بدن ویروس کرونا را می‌گیرد، پس از هفت روز دو پادتن IgM و IgA که خاص بوده و تنها برای ویروس یا عامل بیماری‌زا هستند را تولید می‌کند، این دو پادتن از حساسیت پایینی برخوردار هستند، بدن پس از 14 روز پادتن بعدی به نام IgG را تولید می‌کند که این پادتن از حساسیت بالایی برخوردار بوده و ضمن از بین بردن عامل بیماری‌زا با دیگر ویروس‌ها هم می‌جنگد و آنها را از بین می‌برد، بدن این فرد پس از 14 روز دیگر یعنی پس از 28 روز از ورود بیماری به بالاترین سطح پادتن اختصاصی می‌رسد که طی آن قدرت مهار و کشندگی ویروس را تا 320 بالا می‌برد، این سطح از پادتن اختصاصی از طریق تست‌های الایزا قابل رؤیت است. پس از این، در روز بیست و هشتم پادتن اختصاصی در بالاترین سطح خود قرار دارد، مطمئناً دیگر فرد به بیماری کووید19 مبتلا نمی‌شود و نمی‌تواند آن را انتقال دهد.

بهره‌مند بیان کرد: پلاسمای افراد بهبودیافته‌ای که اخذ می‌شود، فقط پادزهر این بیماری را ندارد بلکه در این پلاسما تمامی پادزهرهای تولید شده برای عوامل بیماری مختلفی که فرد در طول حیاتش با آنها مواجه بوده به اضافه مواد التهابی در این پلاسما وجود دارد.

وی افزود: برخی از کشورها اجازه پلاسما درمانی را نمی‌دهند و تأکید دارند که حتماً باید پادتن اختصاصی کرونا را از میان تمام پادتن‌های تولید شده و مواد التهابی جدا و تلخیص کنند و آن پادتن خالص اختصاصی را به بیمار تزریق کنند، برای این موضوع تکنولوژی خاصی لازم است که هر کشوری این تکنولوژی را ندارد که فکر می‌کنم سازمان انتقال خون ایران از جمله سازمان‌هایی است که تکنولوژی جداسازی پادتن‌های مختلف را دارد و می‌تواند پادتن اختصاصی بیماری را به بیمار تزریق کند.

این فوق تخصص ژنتیک میکروب‌های عفونی تأکید کرد: پلاسما سرشار از پادتن این ویروس است و هر جایی این ویروس را ببیند آن را خنثی و از بین می‌برد، در مرحله‌ای که ویروس در تمامی ریه پخش شده اما هنوز ریه فرد تخریب نشده، پلاسما درمانی می‌تواند تأثیر داشته باشد، اما در مرحله‌ای که فرد دچار زخم ریه شده و سطح گازکربنیک خون افزایش پیدا کرده است، این پادتن کمک چندانی نمی‌کند چرا که آسیب وارد شده و تخریب سلولی اتفاق افتاده است. بدن فردی که در حال بهبودی است، این ویروس‌ها را یک به یک از بین می‌برد و به مرور فرد به سمت ایمنی طبیعی می‌رود که ایمنی از ایمنی واکسنی بسیار قدرتمندتر است.

 

گفتگو از یاسر مختاری