افراسیابی تشریح کرد؛
خطرات کم‌سوادی رسانه‌ای در زمان بحران / اصل مهم در اطلاع‌رسانی؛ مصلحت‌سنجی برای جامعه
عضو شورای علمی سومین همایش ملی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی گفت: اگر به آموزه‌های سواد رسانه‌ای در تولید محتوای رسانه‌ای توجه نشود شاهد انفعال در جامعه در مواقع بحران خواهیم بود و گاهی یک پیام تأثیر پیام‌های دیگر را خنثی می‌کند.
محمدصادق افراسیابی، عضو شورای علمی سومین همایش ملی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، در گفت‌وگو با ایکنا؛ درباره نقش و ضرورت توجه به ارتقای سواد رسانه‌ای میان مردم، مسئولان و رسانه‌ها در مواجهه با اخبار کرونا، اظهار کرد: بخشی از اخباری که این روز‌ها در فضای مجازی میان مردم رد و بدل می‌شود، اخبار جعلی هستند و هدفی جز تشویش اذهان و افکار عمومی ندارند و امنیت ملی کشور را هدف قرار داده‌ند.
وی بخش دیگر را اخباری دانست که فارغ از صحت و سقم آن‌ها باعث افزایش نگرانی‌های عمومی می‌شوند و تأثیر آن‌ها بر جامعه مطلوب نیست و افزود: بخشی هم اخباری است که به دلیل منافع تجاری برخی شرکت‌ها یا گروه‌ها در فضای مجازی منتشر می‌شود تا بازار مصرف را به شکلی که هدف‌گذاری کرده‌اند، تحریک کنند و در نهایت باعث بر هم خوردن نظام عرضه و مصرف کالا‌ها می‌شوند. البته ممکن است انواع دیگری از اخبار و اطلاعات هم در خصوص موضوع بیماری کرونا به چشم بخورد، اما اهم مواردی که به چشم می‌خورد این سه نوع خبر هستند.
این مدرس دانشگاه سوره بیان کرد: افزایش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی مردم باعث می‌شود که اولاً جامعه تحت تأثیر اخبار جعلی واقع نشود و راحت‌تر اخبار جعلی را شناسایی کند، ثانیاً اخباری که محتوای آن‌ها باعث اضطراب در جامعه می‌شود را کنار گذاشته و بر عکس جامعه به سراغ اخباری برود که ماهیت آن‌ها پیشگیری و مقابله با بیماری کرونا است یا شیوه‌های مفیدی را برای گذران اوقات در ایام کرونایی پیشنهاد می‌دهد. ثالثاً مردم به این توانایی می‌رسند که بتوانند اخباری که ماهیت آن‌ها تأمین منافع تجاری گروهی خاص است را شناسایی کرده و در بازار عرضه و مصرف کالا منطقی‌تر عمل کنند.
افراسیابی افزود: شیوع ویروس کرونا در جامعه و نحوه انتشار اخبار و اطلاعات در فضای مجازی نشان داد که کم‌سوادی رسانه‌ای در زمان بحران‌ها می‌تواند بسیار خطرناک باشد، بنابراین لازم است سواد رسانه‌ای عمومی به طور جدی افزایش یابد.
وی گفت: علاوه بر این گاهی فعالان رسانه‌ای در نحوه انتشار اخبار و اطلاعات دچار اشتباهاتی می‌شوند که این امر نیز مستلزم افزایش سواد رسانه‌ای فعالان این حوزه است. یکی از مشکلات عمده در رسانه‌های داخلی این است که رسانه‌های داخلی در کشور ما بعضاً در مواقع بحران نسبت به رسانه‌های خارجی دیرتر عمل می‌کنند و همین امر باعث می‌شود که رسانه‌های خارجی فرصت پیدا کنند تا ذهن مخاطبان داخلی را با خود همراه کنند.
رسانه‌های داخلی در کشور ما بعضاً در مواقع بحران نسبت به رسانه‌های خارجی دیرتر عمل می‌کنند و همین امر باعث می‌شود که رسانه‌های خارجی فرصت پیدا کنند تا ذهن مخاطبان داخلی را با خود همراه کننداین فعال و پژوهشگر سواد رسانه‌ای با بیان اینکه گاهی اخبار به موقع منتشر می‌شود، اما پشت آن راهبرد مشخصی وجود ندارد که این امر هم باعث افزایش اضطراب در جامعه خواهد شد، ادامه داد: گاهی اخبار در بستری منتشر می‌شود که مخاطب در آن بستر حضور چندانی ندارد، برای مثال بسیاری از خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری برای مخاطبان شبکه‌های اجتماعی برنامه‌ریزی دقیقی انجام نداده‌اند و هنوز نتوانسته‌اند در بستر‌های نوین انتشار اطلاعات، حضور مؤثری داشته باشند که این ضعف باعث می‌شود تا رسانه‌های غیر رسمی در شبکه‌های اجتماعی حضور پررنگ‌تری داشته باشند.
افراسیابی با تأکید بر اینکه مسئولان باید پیش از اعلام هر خبری در رسانه‌ها به تأثیر آن بر افکار عمومی فکر کنند و به این موضوع توجه کنند که بیان یک موضوع از طریق رسانه‌های جمعی چه تأثیری می‌تواند بر افکار عمومی داشته باشد؟ اظهار کرد: البته در موضوع ویروس کرونا و بیماری ناشی از این ویروس به نظر می‌رسد مسئولان امر، رفتار نسبتاً هوشمندانه‌ای از خود نشان دادند و کمتر شاهد مصادیقی بودیم که نوع رفتار اطلاع‌رسانی مسئولان باعث ایجاد مشکلاتی در حوزه افکار عمومی شده باشد و لذا معتقدم این بار مسئولان امر تا جایی که می‌توانستند، دقیق و حساب شده در مورد کرونا اظهار نظر کردند.
وی با اشاره به لطمات بی‌توجهی به مؤلفه‌های سواد رسانه‌ای به عنوان مهارت مواجهه هوشمندانه با محتوا‌های رسانه‌ای، گفت: ماهیت اصلی سواد رسانه‌ای دوری از انفعال رسانه‌ای است. بی‌توجهی به مؤلفه‌های سواد رسانه‌ای باعث می‌شود تا مخاطب در رسانه‌ها و کاربران در فضای مجازی منفعل باشند. گاهی هم ممکن است خود رسانه‌ها دچار این آفت شوند که روحیه انفعال را در مخاطب پرورش دهند.
عضو شورای علمی سومین همایش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی بیان کرد: در این روز‌ها شاهد هستیم که رسانه ملی و همه رسانه‌های جمعی تلاش خوبی برای اطلاع‌رسانی دقیق و به‌موقع انجام می‌دهند، اما گاهی یک اقدام نسنجیده می‌تواند تأثیرات نامطلوبی بر روی مخاطب بگذارد. برای نمونه شبکه پویا به عنوان یکی از شبکه‌های تأثیرگذار در میان کودکان و نوجوانان، شعری را پخش می‌کند که انتهای آن می‌گوید برو، برو، کرونا! این واژگان باعث می‌شود تا کودک از همان ابتدا رفتار منفعلانه از خود بروز دهد و همیشه منتظر باشد تا اگر مشکلی در جامعه پیش آمد منتظر بماند آن مشکل خودش برطرف شود. در حالی که باید از همان کودکی به کودک آموزش داد که تو می‌توانی با رفتار پیشگیرانه بیماری را از خودت دور کنی و می‌توانی بیماری را با تقویت قوای جسمی خودت شکست دهی.
به گفته این مدرس دانشگاه؛ اگر به آموزه‌های سواد رسانه‌ای در تولید محتوای رسانه‌ای توجه نشود شاهد انفعال در جامعه خواهیم بود و گاهی یک پیام تأثیر پیام‌های دیگر را خنثی می‌کند.
وی در تشریح نقش رسانه‌های جریان اصلی در ورود به‌هنگام و تولید محتوای مؤثر در خنثی‌سازی شایعات و اخبار جعلی و جریان‌سازی رسانه‌های خارج از کشور، گفت: وقتی که رسانه‌های جریان اصلی به موقع به حوزه تولید محتوا و انتشار آن نپردازند، طبیعتاً رسانه‌های بیگانه و رسانه‌های غیر رسمی جای آن‌ها را پر می‌کنند. به هر حال جامعه در موضوعاتی که برایش مهم است می‌خواهد زودتر اخبار و اطلاعات دقیقی به دست بیاورد؛ بنابراین هرگاه رسانه‌های جریان اصلی تعلل کنند، رسانه‌های غیر رسمی و رسانه‌های بیگانه جای رسانه‌های اصلی را پر خواهند کرد که نتیجه این امر رواج بازار شایعات و اخبار جعلی است. طبیعتاً اگر سواد رسانه‌ای جامعه هم پایین باشد بسیاری از این اخبار جعلی و شایعات مورد توجه جامعه واقع می‌شوند.
بهترین مرجع برای تعیین خط مشی رسانه‌ای در جامعه، آموزه‌های قرآن و سنت اهل بیت(ع) است. در قرآن یا تاریخ اسلام، یک اصل مهم در شیوه اطلاع‌رسانی، مصلحت سنجی برای جامعه اسلامی استافراسیابی با بیان اینکه لازم است در کنار مجموعه اقداماتی که اکنون از سوی رسانه‌ها از طریق تولید و انتشار محتوا انجام می‌شود، خود موضوع ضرورت ارتقای سواد رسانه‌ای به یک موضوع اصلی برای تولید محتوا تبدیل شود، اظهار کرد: بسیاری از رسانه‌های داخلی می‌توانند با شناسایی اخبار جعلی و شایعات، به صورت موردی این اخبار و شایعات را تجزیه و تحلیل کرده و به ارتقای سواد رسانه‌ای کمک کنند. یعنی محتوایی تولید کنند که جعلی بودن یک خبر را نشان دهد و مخاطب را با راهکار‌های شناسایی اخبار جعلی و تجزیه و تحلیل محتوا آشنا کنند.
وی با اشاره به اینکه نگاه راهبردی به رسانه باعث می‌شود تا ضمن رعایت شفافیت در اطلاع‌رسانی، مصالح جامعه به شکل دقیق مد نظر قرار گیرد، بیان کرد: به عقیده من بهترین مرجع برای تعیین خط مشی رسانه‌ای در جامعه، آموزه‌های قرآن و سنت اهل بیت(ع) است. وقتی به قرآن یا تاریخ اسلام مراجعه کنیم می‌بینیم که یک اصل مهم در شیوه اطلاع‌رسانی، مصلحت سنجی برای جامعه اسلامی است.
این عضو شورای علمی سومین همایش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی اظهار کرد: اخبار باید به شکلی اطلاع‌رسانی شوند که باعث افزایش امید و تقویت روحیه مردم شود. در مدیریت بحران‌های اجتماعی، حفظ روحیه بسیار مهم است و اساتید مدیریت بحران در سخنان خود دائم بر این موضوع تأکید دارند که برای مدیریت بحران باید آرامش جامعه حفظ شود. بنابراین رسانه‌ها نیز باید دقت کنند که اخبار را طوری اطلاع‌رسانی کنند که آرامش جامعه و امید جامعه به آینده حفظ شود. مطمئن هم باشیم اگر روحیه خود را حفظ کنیم و آرامش را به جامعه هدیه دهیم، با اتخاذ تدابیر مناسب می‌توانیم بر بحران‌های اجتماعی غلبه کنیم.
یادآور می‌شود، سومین همایش ملی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در راستای عمل به مسئولیت علمی و اجتماعی خود اقدام به ایجاد بخشی در سایت این رویداد با عنوان «کرونا و سوادرسانه‌ای» کرده است تا علاقه‌مندان به موضوع مطروحه از زوایای گوناگون نگریسته و نسبت به تنظیم رابطه خود با رسانه‌ها در مواقع بحران هوشمندانه‌تر اقدام کنند.
انتهای پیام 
