داروخانه‌دارهایی که کاسب شده‌اند، حبیب‌الله هم هستند؟
وقتی داروخانهها محل عرضه گسترده محصولات آرایشی، بهداشتی، پوست، مو و زیبایی، چاقی و لاغری و ... شده‌اند، یعنی سال‌هاست که صاحبان آنها از جرگه پزشکی به جرگه کسبه و بازاریان ورود کرده‌اند؛ پس باید قوانین کسب و کار و احکام مربوط به تجارت را بیاموزند تا حبیب‌الله هم باشند.
تصور همه ما از «کاسب» فردی است حجره‌دار، مغازه‌دار و یا تاجر و کمتر کسی صاحبان داروخانهها را جزء کسبه و بازاریان محسوب می‌کند. این تصور که داروخانه‌دارها کاسب و بازاری نیستند شاید چند سال قبل تصور درستی بود، اما اگر حتی یک نگاه گذرا به آنچه در داروخانهها به فروش می‌رسد بیندازیم، متوجه می‌شویم که چندین سال است داروخانه‌دارها هم در جرگه کسبه قرار گرفته‌اند.
اگر سری به داروخانهها بزنیم با حجم قابل توجهی از عرضه لوازم آرایشی و بهداشتی مواجه می‌شویم و بانوان آراسته‌ای که در کنار میز تست وسایل آرایشی و پیرایشی ایستاده‌اند و مشاوره زیبایی ارائه می‌دهند.
فروش داروهای چاقی و لاغری و مشاوره و عرضه محصولات ویژه پوست و مو را نیز جزء اقلام کسب و کار داروخانهها باید به حساب آورد. از سوی دیگر نحوه عرضه داروها به داروخانهها نیز تغییر کرده است. اکنون ده‌ها شرکت تولیدی دارو در حال بازاریابی بین داروخانهها هستند و مشتری هر شرکتی شدن، ملزومات خاص خود را دارد. بسیاری از داروخانهها نیز با پزشکان خاص قراردادهای ویژه دارند تا پزشکان بیماران خود را به سمت همان داروخانهها هدایت کنند.
پس قبول دارید که داروخانه‌دارها سال‌هاست که کاسب شده‌اند. اما کاسب در فرهنگ اصیل ایرانی ـ اسلامی نه تنها واژه‌ای منفی محسوب نمی‌شود، بلکه بار معنایی ارزشمندی هم دارد. حدیث معروفی از پیامبر اعظم(ص) است که فرمودند کاسب حبیب خداست.
اول احکام تجارت را بیاموزید
اما برای کاسب حبیب‌الله شدن ملزوماتی وجود دارد. «مشهور فقها حكم به استحباب فراگيری دانش تجارت داده‌اند اما برخی ديگر قائل به وجوب و لزوم آن شده‌اند» و این یعنی هر مسلمانی که بخواهد به کسب و کار و کاسبی بپردازد باید دانش تجارت اسلامی را بیاموزد.
به نظر فقها، اولين و مهم‌ترين نكته در تجارت، لزوم فراگيری احكام و قوانين كسب و كار است. ابن ادريس در سرائر(۱۴۱۱، ج ۲، ۲۳۰) مـی‌گويد: «مستحب است كـه انسان وقتـی تصميم به كسب و كار می‌گيرد، در آداب و احكامش تفقّه كند تا اين كه عقود صحيح را از فاسد بشناسد و از ربا يا گناهان ديگری كـه شايد خودش هم خبر نـدارد در امان بمانـد؛ چرا كه حضرت علی(ع) می‌فرمايد: «ای مردم! اول احكام فقهی تجارت را بياموزيد. سپس تجارت كنيد. به خدا قسم، ربا در اين امت مخفی‌تر از صدای پای مورچه در هنگام راه رفتن بر روی سنگ صاف است.»
بر این اساس حال که داروخانه‌دارهای ما هم مشغول تجارت شده‌اند آن هم تجارتی که ارتباط کاملاً مستقیمی با سلامت و جان مردم دارد، باید در کنار دروس داروسازی و قبل از اعطای مجوز تأسیس داروخانه، احکام مربوط به تجارت، آن هم تجارتی بدون احتکار را بیاموزند.
وای بر کم‌فروشان
و بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. ويْلٌ لِلْمُطَفِّفِينَ﴿۱﴾ الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُوا عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ﴿۲﴾ وَإِذَا كَالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ﴿۳﴾ أَلَا يَظُنُّ أُولَئِكَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ﴿۴﴾ لِيَوْمٍ عَظِيمٍ﴿۵﴾ يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ﴿۶﴾ ... ؛ واى بر كمفروشان (۱) كه چون از مردم پيمانه ستانند تمام ستانند(۲) و چون براى آنان پيمانه يا وزن كنند به ايشان كم دهند(۳) مگر آنان گمان نمى‌دارند كه برانگيخته خواهند شد(۴) [در] روزى بزرگ(۵) روزى كه مردم در برابر پروردگار جهانيان به پاى ايستند(۶).
وجود انواع كسب‌ها كه فقها آن را به پنج قسم واجب، مستحب، مكروه، مُباح و حرام تقسيم كرده‌اند به شناخت كافی و مهارت لازم نياز دارد. كسی كه بدون آشنايی با قوانين كسب و كار به معامله‌ای دست زند قطعاً نمی‌تواند به نحو اَحسن به وظايف شرعـی و قانونـی خود عمل كند و بديهـی است كه بـه حـرام و باطل مـی‌افتد. حضرت علی(ع) فرمودند: «من اتّجر بغير علم ارتطم فی الرّبا ثم ارتطم»(نهج‌البلاغه، ج ۴، ۱۰۳؛ شيخ صدوق، ۱۴۰۴، ج ۳، ۱۹۳؛ حرّ عاملی، ۱۴۱۴، ج ۱۲، ۲۸۳). يعنی كسی كه بدون آشنايی با احكام تجارت به داد و ستد و تجارت بپردازد، داخل در ربا می‌شود، آنگاه به ربا می‌افتد.
هشدار حضرت علی(ع) به دولتمردان در خصوص احتکار
امام علی (ع)در بخشی از نامه 53 کتاب شریف نهج‌البلاغه به مالک اشتر در مورد بازرگانان و تاجران می‌فرماید: «ای مالک، اينک سفارش مرا در حق بازرگانان و پيشه‌وران بپذير و درباره آنها به كارگزارانت نيكو سفارش كن ... در كارشان نظر كن، خواه در حضرت تو باشند يا در شهرهاى تو. با اين همه بدان كه بسيارى از ايشان را روشى ناشايسته است و حريص‌اند و بخيل. احتكار می‌كنند و به ميل خود براى كالاى خود بها مى‌گذارند، با اين كار به مردم زيان مى‌رسانند و براى واليان هم مايه ننگ و عيب هستند. پس از احتكار منع كن كه رسول الله(ص) از آن منع كرده است و بايد خريد و فروش به آسانى صورت گيرد و بر موازين عدل، به گونه‌اى كه در بها، نه فروشنده زيان بيند و نه بر خريدار اجحاف شود. پس از آنكه احتكار را ممنوع داشتى، اگر كسى باز هم دست به احتكار كالا زد، كيفرش ده و عقوبتش كن تا سبب عبرت ديگران گردد ولى كار به اسراف نكشد.»
ای کاش داروخانه‌دارها همچنان خود را جزء حامیان سلامت و جان مردم نگه می‌داشتند و در همین صف باقی می‌ماندند؛ اما حال که این شغل با تجارت گسترده داروها و لوازم بهداشتی اجین شده، پس باید کاسب حبیب‌الله و ملزومات آن را هم به صاحبان این کسب آموخت تا در چنین وضعیت بحرانی‌ای با احتکارهای غم‌انگیز مواجه نشویم.
انتهای پیام
