هویت‌زدایی از اسلام در هند شکل گرفته است / دیپلماسی ایران، بین دو راهی

مجلس اعيان هند دسامبر سال گذشته ميلادی قانونی را به تصويب رساند که مهاجران تقريباً با هر مذهبی غير از اسلام می‌توانند شهروند هند شوند. این مسئله موجب اعتراضات مسلمانان هندی شد و آنها این قانون را برای به حاشيه راندن جمعیت دويست ميليونی مسلمان اين كشور و اهانت به اصول برابری مصرح در قانون اساسی می‌دانند. لذا از سال گذشته تاکنون صدها تجمع اعتراضی از سوی مسلمانان در هند برگزار شد، اما از یک هفته پیش اين نخستين‌بار بود كه اعتراض مردم مسلمان هند به قانون شهروندی جديد اين طور به خشونت كشيده شد و برخی گزارش‌ها تعداد کشته‌ها را تا 200 نفر تخمین زده و در کنار آن برخی مساجد نیز به آتش کشیده شده‌اند.

نوذر شفیعی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان و کارشناس مسائل شبه قاره هند، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، درباره دلایل خشونت‌ها علیه مسلمانان در هند گفت: آنچه در هند اتفاق می‌‌افتد ناشی از یک باور غلط استراتژیک است؛ دولتمردان فعلی هند، حزب «بی.جی.پی»، تصور می‌کنند قدرت هند در عرصه بین‌المللی می‌تواند از هندوئیسم ناشی شود. به عبارتی آنها هندو را یک مذهب و تمدن می‌دانند که قادر به تولید قدرت است و می‌تواند هند را به جایگاه برجسته‌ای در روابط بین‌‌الملل برساند. لذا «هند متعلق به هندوهاست» شعار اصلی آنهاست.

دولت «مودی» سه ویژگی سنتی جامعه هند را مخدوش کرده

وی ادامه داد: این شعار با واقعیت‌های داخلی جامعه هند ناسازگار است. هند کشوری با اقلیت‌های قومی و مذهبی گسترده است و اگر کمترین خللی در نحوه اداره این کشور رخ دهد حاصلی جز خشونت و تجزیه‌طلبی نخواهد داشت. بر این مبنا هند از قدیم سه ویژگی اخلاق‌مداری، سکولاریسم و پرهیز از خشونت داشته، اما اکنون در دولت مودی هر سه ویژگی سنتی جامعه هند دچار خدشه شده است.

این کارشناس مسائل شبه قاره هند اظهار کرد: حزب حاکم هند نباید این تصور را داشته باشد که اگر قدرت انجام کاری را داشت پس آن کار را انجام دهد. بلکه باید پیامدها و تبعات منفی آن تصمیم را نیز لحاظ کند. درباره این تصمیم نیز بی‌ثباتی پیامد تصویب قانون شهروندی جدید در عرصه داخلی و لطمه به اعتبار و وجهه هند پیامد منفی بین‌المللی آن بوده است.

دو راه پیش روی دیپلماسی ایران

شفیعی درباره اقدامات ایران گفت: واقعیت این است که دیپلماسی ایران آنقدر با چالش‌های متعدد مواجه است که ورود به این مسئله چالش دیگری را برای آن ایجاد خواهد کرد. تقریباً نقطه‌ای در عرصه بین‌المللی نیست که با آن درگیر نباشیم؛ از محیط منطقه‌ای تا بین‌المللی راجع به موضوعات مختلف.

وی یادآور شد: از قضا هند یکی از کشورهایی بود که فرصت‌های کوچکی را برای ایران در راستای کاهش فشارهای بین‌المللی فراهم می‌کرد، اما متأسفانه رفتار دولت هند سایر کشورها را مجبور به موضع‌گیری کرده است. لذا ایران باید بین دو مصلحت تصمیم‌گیری کند؛ یکی اینکه رفتار جامعه افراطی هند و انفعال دولت این کشور را محکوم کند و این قطعاً پیامدهایی برای ایران خواهد داشت یا همچنان هند را به منزله روزنه کوچکی در شرایط فشارهای بین‌المللی نگه دارد.

این کارشناس مسائل شبه قاره هند ابراز کرد: ایران باید بین این دو موضعی اتخاذ کند که تعادل برقرار باشد و این از طریق موضع‌گیری اعلامی و اعمالی قابل حل است. موضع‌گیری اعلامی می‌تواند در قالب صدور بیانیه رسمی یا توئیت وزیر امور خارجه باشد که این اقدام از سوی آقای ظریف انجام شده و موضع‌گیری اعمالی هم مسائلی است که باید در گفت‌وگوهای خصوصی به مقامات هندی ارائه شود.

وی بیان کرد: اگر ایران در یک شرایط عادی بود که قدرت مانور و ابتکار عمل بالایی داشت می‌توانست با هند برخورد سیاسی سنگینی انجام دهد. از آنجا که ایران در تنگناهای زیادی است، نمی‌توانیم همه دروازه‌ها را به روی خود ببندیم. در نتیجه ناچار هستیم دست به عصا راه برویم.

ضرورت حمایت از مسلمانان هند

شفیعی درباره امکان ورود سازمان همکاری‌های اسلامی به این موضوع گفت: متأسفانه قدرت‌های اصلی به منزله بازیگران اصلی این سازمان مانند ایران، عربستان و ترکیه با هم درگیر هستند؛ ترکیه و ایران در سوریه، ترکیه و عربستان در لیبی و ایران و عربستان هم که سال‌هاست در موضوعات مختلف با هم دچار تنش و اختلاف هستند. هر یک از این کشورها ممکن است جداگانه اقدام هند را محکوم کنند، اما هر یک تصور می‌کند دیگری می‌خواهد از این موقعیت به نفع خودش در این سازمان سوء استفاده کند.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: در واقع سازمان همکاری‌های اسلامی آنقدر درگیر مسائل داخلی خودش است که فرصت پرداختن به مسائل بیرونی را ندارد. اما اتفاقاً این یک فرصت برای بازیابی این سازمان از طریق برگزاری اجلاسیه و موضع‌گیری است.

شفیعی اظهار کرد: نباید فراموش کرد که اتفاقات هند فقط محدود به رفتارهای خشونت‌آمیز اخیر علیه مسلمانان نیست، بلکه مباحث دیگری نیز مانند لغو خودمختاری کشمیر، ممنوعیت در سفر مسلمانان به حج و تغییر اسامی اسلامی در شهرها، روستاها و آثار تاریخی را نیز شامل می‌شود و می‌توان گفت یک هویت‌زدایی از اسلام در هند در جریان است و جا دارد که سازمان همکاری‌های اسلامی را برای ورود به این مسئله تشویق کرد.

گفت‌وگو از مهدی مخبری