مزایا و چالش‎های حکومت‎های پارلمانی و ریاستی

استاد دانشگاه تهران بیان کرد: مردم دو بار حکومت را انتخاب می‎کنند نخست قانون گذاران و سپس مجریان را انتخاب می‌کنند و معمولا آرای مردم هر دو سال تغییراتی را به خود می‌بیند؛ ساختار نظام دو مجلسی قدرت مندی دارند و همچنین رئیس جمهور مستقیما در مقابل افکار عمومی مسئول است.
وی گفت: این سیستم همچنین دارای یک سری مشکلات است؛ نخست عدم کنترل کافی قوای سه گانه بر یکدیگر است؛ یعنی همیشه دولت از تعارض سیاست‌ها رنج می‌برد؛ این مساله در کشورهایی، چون آمریکا مشکلی ایجاد نمی‎کند، ولی در کشور‌های ضعیف این مشکل بیشتر به چشم می‎آید؛ تفکیک قوا در آمریکا موازنه ایجاد می‌کند، ولی در کشور‌های دیگر این مساله شکاف ایجاد می‎کند.
وی افزود: مشکل دوم تغییرات سریع رای مردم است رای مردم زود تغییر می‎کند؛ امکان عدم تطابق سیاست‏‌ها با قوه مقننه در دوره دوم ایالات متحده پارلمان با رئیس جمهور فاصله معناداری پیدا کردند؛ فقدان یکپارچگی و کندی تصمیم گیری از مشکلات این سیستم است؛ این نوع نظام‌ها لابی پرورهستند و گروه‌هایی بین پارلمان و رئیس جمهور در رفت و آمد هستند و بیشترین نقش را دارند؛ همچنین این سیستم، لابی پرور و پوپولیستی است.
وی گفت: اولویت و تاثیرگذاری نسبی قدرت ریاست جمهور بر کنگره فرق اصلی پارلمان تاریسم و ریاستی است در نظام ریاستی قدرت به سمت رئیس جمهور و قدرت در نظام پارلمانی به سمت پارلمان می‌رود؛ یک الگوی تلفیقی نیز وجود دارد که فرانسه را مثال می‌زد؛ فرانسه ترکیبی از پرالمانی و ریاستی است نظام فرانسه ریاستی است، چون هم مجلس و رئیس جمهور توسط مردم انتخاب می‌شوند سپس پارلمانی است و رئیس جمهور مجبور است نخست وزیری را معرفی کند که از مجلس رای اعتماد بگیرد.
وی افزود: نظام کشور ما را تا سال ۶۸ نیمه پارلمانی و ریاستی بود که الان نیمه ریاستی پارلمانی است یعنی رئیس جمهور از سال ۶۸ تقویت بیشتری شده است؛ رئیس جمهور در فرانسه می‌تواند با مشورت نخست وزیر، مجلس را منحل کند؛ فرماندهی کل قوا با رئیس جمهور است؛ رئیس قوه قضاییه نیز رئیس جمهور است؛ رئیس شورای نگهبان را نیز رئیس جمهور انتخاب می‌کند.
وی گفت: امتیازات آن است که ریاست بر عهده رئیس جمهور است و رئیس دولت غیر از رئیس حکومت است؛ رئیس دولت مسئولیت سیاسی و قدرت زیادی هم دارد و تشریفاتی نیست؛ همچنین هیئت وزیران نیازمند رای اعتماد مجلس است. رئیس جمهور با رای مستقیم اتنخاب می‌شود و مجلس دو کانونه است امکان کنترل متقابل است.
وی تصریح کرد: این نوع نظام‌ها چالش‌های مهمی دارند اول احئمال رشد گرایشات افزایش زمان ریاست جمهوری است؛ معمولا کسانی که در اول سال آخر سفر می‌کنند فرانسه می‌بینند شورش زیاد است، چون شورش‌ها تابعی از اختلافات پارلمان و رئیس جمهور است.
فیرحی گفت: یکی از مشکلات حکومت‎های تلفیقی اختلاف پارلمان و رئیس جمهور است؛ نوسان و فقدان یکپارچگی و کندی تصمیم گیری از دیگر مشکلات این سیستم است.
استاد دانشگاه تهران بیان کرد: ایران چند دوره حکومت را با تحول قانون اساسی طی کرده است؛ نخست قانون اساسی اول مشروطه ۱۲۸۶، یک سال بعد متمم قانون اساسی مشروطه نوشته شد؛ اصلاحیه‌های سه گانه پهلوی در سالهایی، چون ۲۸ و ۳۶، قانون اساسی سال ۵۸ و اصلاحیه سال ۶۸ از دیگر مراحل تکمیل قانون اساسی در ایران هستند.
وی افزود: قانون اساسی چهارم اگر پیش نویس را قانون اساسی بدانیم پارلمانی نیمه ریاستی است و سپس قانون اساسی ۵۸ پارلمانی است؛ اصلاحیه سال ۶۸ که ششمین قانون اساسی است کوشش کرده است که یک نوع رژیم نیمه ریاستی پارلمانی ایجاد کند و وجه ریاستی را تقویت کند.
فیرحی بیان کرد: آنچه در بیرون گفته می‎شود که حکومت ما باید به پارلمان‌تاریسم بازگردد باید گفت که حکومت ما هنوز از پارلمان تاریسم عبور نکرده است، زیرا قوه مجریه هنوز نیازمند رای اعتماد مجلس است.
استاد دانشگاه تهران بیان کرد: مناقشه بین پارلمان‌تاریسم و ریاستی دارای استاندارد جهانی نیست بلکه به مناقشات داخلی ما بر می‏‎گردد؛ در واقع اشکالی که رخ می‌دهد آن است که یک مناقشه محلی به عنوان یک استاندارد بین المللی خود را نشان می‎دهد. این نکته را باید گفت که به خطا همه فکر می ‏کنند که نظام ما از نظام استاندارد ریاستی می‌خواهد به استاندارد جهانی پارلمانی ملحق شود در واقع می‌گویند باید به سمت پارلمانی غیر جمهوری برود.
وی گفت: در خصوص ایران باید به چند ملاحظه دقت نظر داشت؛ نخست مفهوم کلی مردم سالاری و تعریف مردم سالاری است؛ این بحث از مشروطه وجود داشته است و مناقشاتی در سال نود و شش در بحث ریاست جمهوری و قبل داشت نشان می‎دهد که در جامعه ما هنوز روی اصل مساله دموکراتیزه کردن اختلاف نظر وجود دارد ونه بر سر تکنیک.
وی تصریح کرد: مساله دیگر به فرهنگ ایرانی باز می‏ گردد؛ معمولا در مورد یک مساله حساس هرچه حساس‌تر باشیم کمتر در خصوص آن بحث انجام می‎شود و همیشه یک راه برای حل سریع آن بوجود می‌آید و این مشکل به شکل ریشه‎ای حل نمی‎شود؛ مثلا عده‎ای که پیشنهاد پارلمانتاریسم را داده بودند در حال به یک مرتبه بیان کردند که فعلا به این بحث نمی‎پردازند.