بایسته‌های بازخوانی متن دینی از نگاه شهید بهشتی در یک کتاب
گروه اندیشه: کتاب «نگاهی دوباره، بازخوانی اندیشه‌های قرآنی شهید آیت‌الله دکتر بهشتی» تلاش کرده است تا پرتوی جدید به شناخت این متفکر انقلاب بیاندازد. یکی از مقالات این کتاب 12 بایسته بازخوانی متن دینی از نگاه شهید بهشتی را واکاوی می‌کند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، کتاب «نگاهی دوباره، بازخوانی اندیشه‌های قرآنی شهید آیت‌الله دکتر بهشتی» به همت بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های آیت‌الله دکتر و مرکز مطالعات قرآن دانشگاه مفید منتشر شده است. این کتاب در دو بخش می‌کوشد بر آن است تا اندیشه‌های قرآنی شهید بهشتی را مورد واکاوی قرار دهد.
در پشت جلد این کتاب می‌خوانیم: هر زمان که قرآن‌شناس، دین را از مجموعه‌ای از مناسک و مراسم فراتر دانسته و دامنه آن را به تنظیم زندگی فردی و اجتماعی گسترانده است، تلاش می‌کند به درک نقش قرآن در شکل دادن الگوی زیستی جدیدی در زندگی نومسلمانان دوره نزول وحی نزدیک‌تر شود و از این کتاب هدایت، همان بهره‌ای را در تنظیم امور دنیوی خود ببرد که شنوندگان سروش آسمانی در آن زمان می‌بردند. چنین رویکردی به قرآن، به جست‌وجوی فهم مبانی شکل‌گیری روابط انسان مسلمان با خالق هستی، خویشتن جامعه، محیط‌زیست و تاریخ می‌پردازد و با تفکیک جنبه‌های عصری دستورات و راهنمایی‌های وحیانی، تلاش می‌کند به شناخت اصول تغییرناپذیر و عام و جهانشمول آنها دست یابد؛ کاری کارستان که به دانش گسترده در علوم قرآنی، سیره و تاریخ و درک و فهمی عمیق از موضوع مسائل امروزین بشر نیازمند است. از مروری بر آثار باقیمانده از شهید آیت‌الله دکتر سیدمحمد حسینی‌بهشتی و نیز زندگانی به نسبت کوتاه و کارنامه بس درخشان او در بیش از سه دهه تلاش اجتماعی، به عنوان یکی از برجسته‌ترین اندیشمندان مصلح مسلمان معاصر، در می‌یابیم که رویکرد وی به قرآن به عنوان راهنمای عمل و اندیشه و اسلام به عنوان مکتب راهنمای بشر، چنین بوده است.
ساختار کتاب
کتاب «نگاهی دوباره، بازخوانی اندیشه‌های قرآنی شهید آیت‌الله دکتر بهشتی» در ذیل پیشگفتار، دو بخش سازمان و نمایه سامان یافته است. در بخش اول پنج نوشتار از آیت‌الله شهید بهشتی با موضوع قرآنی منتشر شده و مباحثی ذیل عناوین «حجیت قرآن»، «روش برداشت از قرآن»، «ناسخ و منسوخ در قرآن»، «محکم و متشابه در قرآن» و «طرح کوششی نو در راه شناخت تحقیقی اسلام» قرار گرفته است.
در بخش دوم این کتاب مقالاتی از اساتید علوم قرآن در زمینه اندیشه‌های قرآنی شهید بهشتی منتشر شده است. این مقالات عبارتند از: «شبهه‌شناسی در پژوهش‌های قرآنی با تاکید بر روش تفسیری آیت‌الله بهشتی» نوشته سیدمحمدعلی ایازی، «بررسی دیدگاه آیت‌الله بهشتی پیرامون گسترده علم و وحی؛ همپوشیها و تمایزها» نگاشته مجتبی جلالی، »بایسته‌های بازخوانی متن دینی از دیدگاه شهید دکتر بهشتی» اثر سیدعلی‍‌رضا حسینی‌بهشتی، «برگردان فارسی تاریخ قرآن تئودور نولدکه» سیدمحمدرضا حسینی‌بهشتی، »رویکرد تفسیری شهید آیت‌الله بهشتی» مصطفی دلشادتهرانی، «مولفه‌های استقامت جامعه اسلامی در دوره مبارزه از منظر قرآن کریم» مجیدرضایی دوانی و حمیده شریفی، «خدا از دیدگاه قرآن(روش طرح توحید در قرآن)» محمد سلطانی و «دلیل بر اثبات ضرورت وحی از نگاه آیت‌الله دکتر بهشتی» حامد شیواپور.
در پیشگفتار این کتاب می‌خوانیم: از مروری بر آثار باقیمانده از شهید آیت‌الله دکتر سیدمحمد حسینی‌بهشتی و نیز زندگانی به نسبت کوتاه و کارنامه بس درخشان او در بیش از سه دهه تلاش اجتماعی، به عنوان یکی از برجسته‌ترین اندیشمندان مصلح مسلمان معاصر، در می‌یابیم که رویکرد وی به قرآن به عنوان راهنمای عمل و اندیشه و اسلام به عنوان مکتب راهنمای بشر، چنین بوده است. در این راستا، هر چند به یک معنا همه آثار او بر مبنای اصل قرار دادن فهم قرآنی برای مواجهه با مسائل مختلف شکل گرفته‌اند، برخی از آثار به شکل خاص‌تر به دانش قرآن‌شناسی اختصاص دارد. در این میان، دو دوره درس‌گفتارهای تفسیر قرآن، یکی در دوره تصدی مدیریت مرکز اسلامی هامبورگ (1349-1344) و دیگری پس از بازگشت و پیش از تعطیل شدن جلسات «مکتب قرآن» توسط ساواک در سال 1355، حائز اهمیت ویژه‌ای است. درس‌گفتارهای مربوط به دوره اقامت در آلمان، سوره‌های منتخب قرآن را در بر می‌گیرد و درس‌گفتارهای مربوط به «مکتب قرآن»، از ابتدای قرآن آغاز و به تفسیر آیات 102 تا 110 سوره آل‌عمران و بحث مبسوط امر به معروف و نهی از منکر خاتمه می‌یابد. افزون بر این،باید به درس‌گفتارهایی مراجعه کرد که در زمینه موضوعات خاص با محوریت قرآن ایراد شده است، مانند سلسله مباحث حق و باطل از دیدگاه قرآن. نوشتارها، گفتارها و گفت‌وگوهای متعدد دیگری نیز در این زمینه از آیت‌الله بهشتی باقی مانده است که با نمونه‌هایی از آن در این کتاب آشنا خواهید شد.
«بایسته‌های بازخوانی متن دینی از نگاه شهیدبهشتی»
در میان اندیشمندان مسلمان معاصری که برای اصلاح وضعیت کنونی جامعه مسلمین و یافتن راه‌های برون‌شد از آن با تکیه بر آموزه‌های وحیانی اسلام تلاش کرده‌اند، می‌توان از شهید آیت‌الله دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی نام برد؛ اندیشمندای ژرف‌نگر و مصلحی همه‌سونگر که با درک اهمیت پیوند وثیق میدان عمل و میدان نظر، در زندگی به نسبت کوتاه خود به بازشناسی قرآن و سنت پرداخت و با تکیه بر شناخت عمیق خود از دنیای متجدد، به بازخوانی تجربه وحیانی و تاریخی اسلام همت گمارد. آنچه در این نوشته مورد توجه قرار گرفته است، معرفی و شرح آرائی است که از شهید آیت‌الله دکتر بهشتی در این زمینه بر جای مانده است. چنانچه مشاهده خواهد شد، مباحثی که در اینجا مورد استفاده قرار گرفته در محدوده مطالعات قرآنی به معنای رایج آن قرار نمی‌گیرد و به شناخت اسلام به عنوان آئین زیستن به طور عام و جایگاه و مرجعیت قرآن به عنوان راهنمای بشر به طور خاص مربوط می‌شود. در ادامه نگارنده دوازده بایسته بازخوانی متن دینی از دیدگاه شهید بهشتی را بیان کرده است. این بایسته‌ها عبارت است از «ضرورت مطالعه همه جانبه و دقیق و پژوهش‌های جمعی»، «ضرورت یادگیری علوم اجتماعی و انسانی جدید به منظور شناخت موضوع»، «ضرورت دستیابی به زبان مشترک، ضرورت آزادگی و رهایی از همه اشکال گوناگون روابط قدرت»، «ضرورت پرهیز از محافظه‌کاری علمی»، «ضرورت ایجاد فضای نقادی منصفانه و عاریت آداب آن»، «ضرورت پرهیز از شتاب‌زدگی در داوری‌های علمی»، »ضرورت پرهیز از تکیه بر برداشت‌های ذوقی»، «ضرورت به کارگیری شیوه‌های ابتکاری برای رفع نواقص میراث گذشته»، «ضرورت توجه به بافتارهای زمانی و مکانی»، «ضرورت توجه به همبستگی و ارتباط مفهومی آیات» و «ضرورت تکیه بر محکمات و پرهیز از مناقشات بی‌ثمر».
گفتنی است این کتاب در 420 صفحه و در سال 1395 منتشر شده است.
در پشت جلد این کتاب می‌خوانیم: هر زمان که قرآن‌شناس، دین را از مجموعه‌ای از مناسک و مراسم فراتر دانسته و دامنه آن را به تنظیم زندگی فردی و اجتماعی گسترانده است، تلاش می‌کند به درک نقش قرآن در شکل دادن الگوی زیستی جدیدی در زندگی نومسلمانان دوره نزول وحی نزدیک‌تر شود و از این کتاب هدایت، همان بهره‌ای را در تنظیم امور دنیوی خود ببرد که شنوندگان سروش آسمانی در آن زمان می‌بردند. چنین رویکردی به قرآن، به جست‌وجوی فهم مبانی شکل‌گیری روابط انسان مسلمان با خالق هستی، خویشتن جامعه، محیط‌زیست و تاریخ می‌پردازد و با تفکیک جنبه‌های عصری دستورات و راهنمایی‌های وحیانی، تلاش می‌کند به شناخت اصول تغییرناپذیر و عام و جهانشمول آنها دست یابد؛ کاری کارستان که به دانش گسترده در علوم قرآنی، سیره و تاریخ و درک و فهمی عمیق از موضوع مسائل امروزین بشر نیازمند است. از مروری بر آثار باقیمانده از شهید آیت‌الله دکتر سیدمحمد حسینی‌بهشتی و نیز زندگانی به نسبت کوتاه و کارنامه بس درخشان او در بیش از سه دهه تلاش اجتماعی، به عنوان یکی از برجسته‌ترین اندیشمندان مصلح مسلمان معاصر، در می‌یابیم که رویکرد وی به قرآن به عنوان راهنمای عمل و اندیشه و اسلام به عنوان مکتب راهنمای بشر، چنین بوده است.
ساختار کتاب
کتاب «نگاهی دوباره، بازخوانی اندیشه‌های قرآنی شهید آیت‌الله دکتر بهشتی» در ذیل پیشگفتار، دو بخش سازمان و نمایه سامان یافته است. در بخش اول پنج نوشتار از آیت‌الله شهید بهشتی با موضوع قرآنی منتشر شده و مباحثی ذیل عناوین «حجیت قرآن»، «روش برداشت از قرآن»، «ناسخ و منسوخ در قرآن»، «محکم و متشابه در قرآن» و «طرح کوششی نو در راه شناخت تحقیقی اسلام» قرار گرفته است.
در بخش دوم این کتاب مقالاتی از اساتید علوم قرآن در زمینه اندیشه‌های قرآنی شهید بهشتی منتشر شده است. این مقالات عبارتند از: «شبهه‌شناسی در پژوهش‌های قرآنی با تاکید بر روش تفسیری آیت‌الله بهشتی» نوشته سیدمحمدعلی ایازی، «بررسی دیدگاه آیت‌الله بهشتی پیرامون گسترده علم و وحی؛ همپوشیها و تمایزها» نگاشته مجتبی جلالی، »بایسته‌های بازخوانی متن دینی از دیدگاه شهید دکتر بهشتی» اثر سیدعلی‍‌رضا حسینی‌بهشتی، «برگردان فارسی تاریخ قرآن تئودور نولدکه» سیدمحمدرضا حسینی‌بهشتی، »رویکرد تفسیری شهید آیت‌الله بهشتی» مصطفی دلشادتهرانی، «مولفه‌های استقامت جامعه اسلامی در دوره مبارزه از منظر قرآن کریم» مجیدرضایی دوانی و حمیده شریفی، «خدا از دیدگاه قرآن(روش طرح توحید در قرآن)» محمد سلطانی و «دلیل بر اثبات ضرورت وحی از نگاه آیت‌الله دکتر بهشتی» حامد شیواپور.
در پیشگفتار این کتاب می‌خوانیم: از مروری بر آثار باقیمانده از شهید آیت‌الله دکتر سیدمحمد حسینی‌بهشتی و نیز زندگانی به نسبت کوتاه و کارنامه بس درخشان او در بیش از سه دهه تلاش اجتماعی، به عنوان یکی از برجسته‌ترین اندیشمندان مصلح مسلمان معاصر، در می‌یابیم که رویکرد وی به قرآن به عنوان راهنمای عمل و اندیشه و اسلام به عنوان مکتب راهنمای بشر، چنین بوده است. در این راستا، هر چند به یک معنا همه آثار او بر مبنای اصل قرار دادن فهم قرآنی برای مواجهه با مسائل مختلف شکل گرفته‌اند، برخی از آثار به شکل خاص‌تر به دانش قرآن‌شناسی اختصاص دارد. در این میان، دو دوره درس‌گفتارهای تفسیر قرآن، یکی در دوره تصدی مدیریت مرکز اسلامی هامبورگ (1349-1344) و دیگری پس از بازگشت و پیش از تعطیل شدن جلسات «مکتب قرآن» توسط ساواک در سال 1355، حائز اهمیت ویژه‌ای است. درس‌گفتارهای مربوط به دوره اقامت در آلمان، سوره‌های منتخب قرآن را در بر می‌گیرد و درس‌گفتارهای مربوط به «مکتب قرآن»، از ابتدای قرآن آغاز و به تفسیر آیات 102 تا 110 سوره آل‌عمران و بحث مبسوط امر به معروف و نهی از منکر خاتمه می‌یابد. افزون بر این،باید به درس‌گفتارهایی مراجعه کرد که در زمینه موضوعات خاص با محوریت قرآن ایراد شده است، مانند سلسله مباحث حق و باطل از دیدگاه قرآن. نوشتارها، گفتارها و گفت‌وگوهای متعدد دیگری نیز در این زمینه از آیت‌الله بهشتی باقی مانده است که با نمونه‌هایی از آن در این کتاب آشنا خواهید شد.
«بایسته‌های بازخوانی متن دینی از نگاه شهیدبهشتی»
در میان اندیشمندان مسلمان معاصری که برای اصلاح وضعیت کنونی جامعه مسلمین و یافتن راه‌های برون‌شد از آن با تکیه بر آموزه‌های وحیانی اسلام تلاش کرده‌اند، می‌توان از شهید آیت‌الله دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی نام برد؛ اندیشمندای ژرف‌نگر و مصلحی همه‌سونگر که با درک اهمیت پیوند وثیق میدان عمل و میدان نظر، در زندگی به نسبت کوتاه خود به بازشناسی قرآن و سنت پرداخت و با تکیه بر شناخت عمیق خود از دنیای متجدد، به بازخوانی تجربه وحیانی و تاریخی اسلام همت گمارد. آنچه در این نوشته مورد توجه قرار گرفته است، معرفی و شرح آرائی است که از شهید آیت‌الله دکتر بهشتی در این زمینه بر جای مانده است. چنانچه مشاهده خواهد شد، مباحثی که در اینجا مورد استفاده قرار گرفته در محدوده مطالعات قرآنی به معنای رایج آن قرار نمی‌گیرد و به شناخت اسلام به عنوان آئین زیستن به طور عام و جایگاه و مرجعیت قرآن به عنوان راهنمای بشر به طور خاص مربوط می‌شود. در ادامه نگارنده دوازده بایسته بازخوانی متن دینی از دیدگاه شهید بهشتی را بیان کرده است. این بایسته‌ها عبارت است از «ضرورت مطالعه همه جانبه و دقیق و پژوهش‌های جمعی»، «ضرورت یادگیری علوم اجتماعی و انسانی جدید به منظور شناخت موضوع»، «ضرورت دستیابی به زبان مشترک، ضرورت آزادگی و رهایی از همه اشکال گوناگون روابط قدرت»، «ضرورت پرهیز از محافظه‌کاری علمی»، «ضرورت ایجاد فضای نقادی منصفانه و عاریت آداب آن»، «ضرورت پرهیز از شتاب‌زدگی در داوری‌های علمی»، »ضرورت پرهیز از تکیه بر برداشت‌های ذوقی»، «ضرورت به کارگیری شیوه‌های ابتکاری برای رفع نواقص میراث گذشته»، «ضرورت توجه به بافتارهای زمانی و مکانی»، «ضرورت توجه به همبستگی و ارتباط مفهومی آیات» و «ضرورت تکیه بر محکمات و پرهیز از مناقشات بی‌ثمر».
گفتنی است این کتاب در 420 صفحه و در سال 1395 منتشر شده است.
