فرهنگ عاشورا در یک نگاه

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مرکز اسلامی هامبورگ در مقاله‌ای با عنوان «فرهنگ عاشورا در یک نگاه» درس‌ها و عبرت‌های نهضت حسینی را تبیین کرده و آورده است: قیام مقدس امام حسین(ع) از مهم‌ترین نهضت‌های اصلاحی تاریخ است که پیامدهای گوناگونی در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داشته‌ است.
حادثه دلخراش کربلا اگر چه به ظاهر یک واقعه کوچک بود؛ اما به سرعت به مکتبی فرهنگ‌‌آفرین تبدیل شد، به طوری که فرهنگ عاشورا طی قرون و اعصار گوناگون، همواره مایه حرکت به سوی آزادگی شده است.
قیام خونین سیدالشهداء(ع) به ظاهر در روز دهم سال 61 هجری سرکوب شد و خاندان امامت در آن به اسارت گرفته شدند و حکام آن زمان، جشن پیروزی بر پا و شادی و پایکوبی کردند؛ اما حقیقت این است که شعاع وجودی این نهضت بزرگ، خیلی زود عالم را درنوردید و از فردای عاشورا، صدای عاشوراییان در کوی و برزن پیچید و آنان پرچم پیروزی را برافراشتند و کاخ‌های بیداد را به لرزه انداختند.
بدون تردید، راز این حقیقت را باید در ماهیت این نهضت جستجو کرد و آن، چیزی جز اصلاح امور و احیای فضایل انسانی و کرامت بشری نبوده است؛ چنان که رهبر بزرگ این نهضت نیز خود با صدای رسا فرمود: «انما خرجتُ لطلب الاصلاح فی امة جدی».
از آن‌جا که اصلاح جامعه از کژی‌ها و انحرافات، خواسته باطنی هر انسان آزاده‌ای است، نهضت عاشورا همواره مورد توجه مشتاقان حقیقت و جویندگان طریقت بوده و هست و هر روز رازی از آن واقعه پر رمز و راز برای پویندگان راه کمال و سعادت گشوده شده و چون چشمه‌سار معرفت الهی همواره می‌جوشد و تشنگان فضایل انسانی را سیراب می‌کند.
برخی از اصول مهم فرهنگ عاشورا را که نسل به نسل و سینه به سینه منتقل شده و هماره مایه حرکت، اصلاح، بیداری، ظلم‌ستیزی و انسان‌سازی بوده است، می‌توان به اختصار چنین جمع‌بندی کرد:
1 ـ پایداری در راه دفاع از حق و مبارزه با باطل
امام حسین(ع) یکی از انگیزه‌های مهم قیام خود را احیای حق و از بین‌بردن باطل اعلام کرده و فرمود: آیا نمی‌بینید که به حق عمل نمی‌شود و از باطل خودداری نمی‌گردد؟! در چنین محیط آلوده و ذلت‌باری، مرگ را جز سعادت و زندگی با ستمگران را جز رنج و آزردگی و ملال نمی‌دانم.»* امام حسین(ع) با یاران اندک خود، در برابر سپاهی انبوه ایستادگی کرد و نه تنها بیمی به دل راه نداد؛ بلکه به افراد خود اعلام کرد که هر کس می‌خواهد، برود؛ زیرا خود یک تنه با دشمن مواجه خواهد شد.
2ـ آزادی و آزاد‌ زیستن و ذلت‌ناپذیری
امام حسین(ع) در تمام عمرش با آزادگی، شجاعت و سربلندی و عزت زندگی کرد و با شعار «هیهات من الذله» به حکومت ضد اسلامی یزید «نه» گفت و با آزادگی و عزت به شهادت رسید.
اهل بیت عزیز و آزاده ایشان نیز در دوران اسارت و در راه رساندن پیام انقلاب وی، گرچه هزاران مصیبت بزرگ را تحمل کردند، اما هرگز زانوی ذلت در برابر ستمکاران بر زمین نزدند و با سربلندی، همراه مولا و مقتدای خود در همه عرصه‌ها از خود دفاع کردند.
در فرهنگ عاشورا، درس آزادگی درسی است که عاشوراییان در طول تاریخ هرگز آن را فراموش نمی‌کنند.
3 ـ امر به معروف و نهی از منکر و احیای اسلام ناب
از مهم‌ترین تکالیف یک مسلمان متعهد، دفاع از ارزش‌های دینی، دعوت به نیکی‌ها، اصلاح جامعه و مبارزه با مفاسد، منکرات و انحرافات است، به طوری که اگر این فریضه الهی ترک شود، افراد شرور بر جامعه مسلط می‌شوند و در نهایت سقوط جامعه حتمی است.
امام حسین(ع) نیز برای اصلاح جامعه نبوی و تحقق امر به معروف و نهی از منکر قیام کرده و فرمود: «اریدُ ان آمر بالمعروف و أنهی عن المنکر»، با این هدف مقدس است که امام(ع)، راه دشت نینوا را در پیش می‌گیرد و در سرزمین تفتیده طف، خون پاک خویش را برای آبیاری درخت نوپای اسلام هدیه می‌کند و بدین وسیله اسلام ناب را از دست نااهلان نجات داده و راه انحراف را مسدود می‌کند.
این‌ها تنها گوشه‌ای کوچک و مختصر از فرهنگ غنی و پربار نهضت حسینی است که در طول تاریخ، فروغی برای شیعیان و پیروان آن مکتب و الگویی برای انسان‌های آزاده بوده است.
ــــــــــــــــــــــــــــــ
*حسن بن علی بن شعبه، تحف العقول، ص 245؛ محمد بن حریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج 6، ص229