معضل اصلی رشته علوم قرآن و حدیث نبود آشنایی کافی با معارف قرآنی و حدیثی است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، رشته علوم قرآن و حدیث مانند تمامی رشته‌های دانشگاهی دیگر همواره با مسائلی روبه‌رو است؛ مسائلی که باعث شده بحث تحول در آن مطرح شود و سال‌هاست که این موضوع در وزارت علوم با کمک اساتید شاخص این رشته مورد بحث و بررسی قرار گرفته است اما هنوز خروجی خاصی به دانشگاه‌ها ابلاغ نشده است.

آخرین خبری که اوایل ماه جاری در این رابطه روی خروجی خبرگزاری‌های مختلف قرار گرفت موضوع گنجاندن انس با قرآن به عنوان جزء تفکیک‌ناپذیر برنامه درسی مقطع کارشناسی رشته علوم قرآن و حدیث بود، در همین رابطه به سراغ محمدحسین فریدونی، پژوهشگر و مدرس علوم قرآنی رفتیم که به واسطه مسئولیت‌های خود در جریان بحث تحول این رشته دانشگاهی قرار دارد، مشروح گفت‌وگو در ادامه می‌آید:

ایکنا: در حال حاضر مهم‌ترین مسئله این رشته را چه چیزی می‌دانید؟

در رشته علوم قرآن و حدیث به نظر می‌رسد مهم‌ترین مسئله که مسئله‌ای پایه‌ای است و شاید معضل اصلی فعلی همین رشته هم باشد، مسئله آشنایی خوب و مهارت‌های کافی در ارتباط با متن و مفاهیم و معارف قرآن و حدیثی است. در کشورهای اسلامی همه کسانی که در رشته‌های دینی درس می‌خوانند حافظ قرآن هستند و برخی رشته‌های دینی شرط ورودشان اصلاً حفظ قرآن است.

ایکنا: برخی معتقدند که اگر این شرط باشد هیچ وقت شخصی مانند علامه طباطبایی هم رشد نمی‌کرد، چون ایشان حافظ قرآن نبوده است.

نقص است، علامه طباطبایی هم نقص دارد. در رشته‌های دینی در دانشگاه‌های دنیا اکثر ورودی‌هایشان حافظ قرآن هستند به اضافه اینکه در خود این رشته دانشجویان حتماً یک دور مفاهیم و معارف قرآن را مرور می‌کنند، ولی در رشته‌های علوم قرآن و حدیث ما در دانشگاه‌ها چنین اتفاقی نمی‌افتد.

در برخی دروس مثل تفسیر ترتیبی ممکن است در مجموع در کل این دروس، مرور آیات به یک جزء از قرآن هم نرسد. یا در درس تفسیر موضوعی که آیات پراکنده‌ای از قرآن را بررسی می‌‌کنند، ما ارتباط مستقیمی با متن قرآن نداریم. در بعضی از گرایش‌های رشته‌های علوم قرآن و حدیث که حتی درس قرائت و تجوید هم ندارند، نتیجه‌اش این است که همین قرائت ظاهری را هم کار نمی‌کنند.

بعد از اینکه افراد به حد مطلوبی از توانمندی در خواندن و فهم ظاهر قرآن و معارف عمومی قرآن رسیدند، انس کافی با قرآن داشتند ـ نمی‌گویم حتماً حافظ کل؛ اما آیات قرآن کاملاً برایشان مأنوس بود به نحوی شاید بشود گفت یک حفظ اجمالی و حفظ مقدماتی نسبت به آیات داشته باشند در حدی که به‌طور مثال اگر دو کلمه از یک جمله‌ قرآن را بگویی، بتوانند بقیه کلمات آن را تا حدی ادامه بدهند، اینطور نباشد که حتی برخی از قسمت‌های قرآن را جلوی کارشناسان علوم قرآن و حدیث باز می‌کنید کاملاً کلمات برایشان غریب است و معلوم است که این کلمات را تا به حال ندیده‌اند ـ به نظر من اگر این اتفاق بیفتد یعنی آن انس عمومی در خصوص خواندن و فهم و تدبر در آیات در دوره تحصیلی رشته قرآن و حدیث اتفاق بیفتد، از این‌که فارغ شویم دروس گروه دوم پیش می‌آید یعنی دروسی که افراد را با مهارت‌ها و دانش‌های اولیه‌ای که برای ورود به بازار کار نیاز است، آشنا می‌کند.

ایکنا: تحول در رشته علوم قرآن و حدیث چه ضرورتی دارد؟

مشکل الان این است که افرادی که از دانشکده‌های قرآنی و رشته‌‌های علوم قرآن و حدیث فارغ‌التحصیل می‌شوند نه توانمندی‌ها، مهارت‌ها و دانش‌های پایه قرآنی را دارند و نه عمدتاً با این طور مباحث آشنا هستند.
برای همین تحول در رشته علوم قرآن و حدیث یکی از ضروریات بوده که بحمدلله در وزارت علوم از سه سال قبل مقدمات آن انجام شده و به نظر من کاری هم که انجام شده تا آن مقدار که خودم دست‌اندرکار بودم و اطلاع دارم قدم‌های مثبت رو به جلو است البته نیاز به فرهنگ‌سازی دارد شاید ما یکی از مشکلات مهم‌مان این است که ذهنیات افراد تحصیل‌کرده این حوزه آرام آرام باید نسبت به این ضرورت‌ها روشن شود و فضاسازی بشود تا بشود یک تحول جدی ایجاد کرد.

اول باید این رشته را اصلاح کرد، کارهایی هم بحمدلله شروع شده، بازنگری این رشته در حال انجام است و امیدواریم که دانشگاه‌ها از این کار استقبال کنند.

ایکنا: بازنگری تا کی تمام و ابلاغ می‌شود؟

این را باید از وزارت علوم پرسید. قاعدتاً اگر بخواهد مقدماتش انجام شود بعید است که امسال ابلاغ شود. باید جنبه‌های مختلف کار سنجیده شود، اگر برنامه‌ای تولید کنید و گروه‌های آموزشی نسبت به آن اغنای فکری نشده باشند به‌صورت طبیعی برنامه به سرانجام نمی‌رسد؛ بنا بر این باید مبانی برنامه به‌طور شفاف برای بدنه رشته علوم قرآن و حدیث تبیین شود و قاعدتاً مورد استقبال هم قرار می‌گیرد.

ایکنا: آیا این کاری که تحت عنوان تحول در رشته علوم قرآن و حدیث آغاز شده می‌تواند پاسخگوی نیازهای این رشته باشد؟

در کنار این‌که باید برنامه درسی متحول شود؛ برای فارغ‌التحصیلان فعلی در دو جهت باید کار کرد، یک جهت آن، بحث ارتباط و انس با قرآن و ارتقای مهارت‌های خواندن و فهم و تدبر در قرآن است.
به نظر من خود فارغ‌التحصیلان نباید معطل کنند، بروند و در دوره‌هایی که در مراکز مردمی تشکیل می‌شود، به‌خصوص دوره‌هایی که شبانه‌روزی است و در طول یک سال برگزار می‌شود، شرکت کنند. از فرصت استفاده کنند و بتوانند هم حافظ قرآن بشوند و هم با معارف و مفاهیم و تفسیر علوم قرآن آشنا شوند.