«ليلةالرغائب»؛ شب بخشايش و هنگام نزول فرشتگان

از پيامبر اكرم(ص) روايت شده است كه فرمودند: از اولين شب جمعه در ماه رجب غافل نشويد؛ زيرا شبی است كه فرشتگان آن را «ليله الرغائب» می‌نامند. اين نام‌گذاری به اين جهت است كه هنگامی كه مقداری از شب گذشت، هيچ فرشته‌ای در آسمان‌ها و زمين نمی‌ماند مگر اين كه در كعبه و اطراف آن جمع شوند.
كلمه «رغائب» جمع «رغيبه» به معنای چيزی كه مورد رغبت و ميل است و نيز به معنای عطا و بخشش فراوان است (لسان العرب، ج‏1، ص422)‌. بنابراين معنای اول «ليله‌الرغائب» شبی است كه ميل و توجه به عبادت و بندگی در آن فراوان است و بندگان خوب و شايسته خداوند در اين شب تمايل زيادی به رفتن به درخانه خداوند و ارتباط و انس با معبود خويش دارند.
بنابر معنای دوم، «ليله الرغائب» يعنی شبی كه در آن عطاء و بخشش خداوند فراوان است و بندگان مخلص خداوند با روی آوردن به بارگاه قدس ربوبی و خاكساری در برابر عظمت حق شايسته دريافت انعام و عطا و بخشش بی‌كرانه حق می‌گردند.
درباره فضيلت و ارزش و عظمت آن می‌توان دو جهت زير را بيان كرد:
از اين جهت كه اصولا شب جمعه، خود دارای ويژگی و ارزش خاصی است و اعمال عبادی فراوانی در آن وارد شده و زمان عبادت و مناجات و عرض حاجات با قاضی الحاجات است.
ماه رجب اولين ماه از ماه‌های حرام، ماه خدا و هنگام عبادت، دعا و استغفار است و رحمت الهی در اين ماه در حال ريزش و نزول است، به همين جهت اين ماه را «رجب الاصب» گويند، چون «صب» به معنای ريختن است. پس ليله الرغائب، شرافت و ارزش شب جمعه و ماه رجب هردو را در خود جمع نموده و ارزشی دوچندان دارد.
شيخ المحدثين عباس قمی در كتاب شريف مفاتيح الجنان درباره اين شب می‌‌نويسد: بدان كه شب جمعه اول ماه رجب را «ليله‌الرغائب» گويند و برای آن عملی از حضرت رسول(ص) با فضيلت بسيار واردشده كه سيدبن طاووس در «كتاب اقبال» و علامه مجلسی در اجازه «بنی زهره» آن را نقل كرده‌اند، ازجمله فضيلت‌هايی كه برای آن برشمرده‌اند، اين‌كه به سبب شرافت اين شب گناهان بسيار از كسانی كه اعمال خاصی را انجام دهند، آمرزيده می‌شود.
از جمله اعمال اين شب نمازی است كه اگر شخص آن را به جا آورد، پس از مرگ هنگامی كه در قبر گذاشته شود، خداوند تبارك و تعالی ثواب نمازش را به بهترين صورت به سوی او می‌فرستد تا هم‌دم او شود و او را از تنهايی بيرون آورد.
اين شخص با روی گشاده و درخشان و زبانی شيوا و فصيح به او می‌گويد: ای حبيب و دوست من! بشارت باد تو را كه از هر شدت و سختی نجات يافتی.
ميت می پرسد: تو كيستی؟ به‌خدا سوگند كه من چهره‌ای بهتر از روی تو نديده‌ام و كلامی شيرين‌تر از كلام تو نشنيده‌ام و بويی بهتر از بوی تو نبوئيده‌ام.
آن شخص می‌گويد: من ثواب آن نمازم كه در فلان شب از فلان ماه از فلان سال به جا آوردی. امشب نزد تو آمده ام تا حق تو را ادا كنم و مونس تنهايی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور رستاخيز دميده می‌شود، من در عرصه قيامت، سايه بر سر تو خواهم افكند. پس خوشحال باش كه هرگز خير از تو معدوم نخواهدشد (مفاتيح الجنان).
آن گاه شيخ عباس قمی درباره چگونگی اعمال اين شب می‌نويسد: كيفيت آن چنان است كه روز پنجشنبه اول ماه رجب را روزه می‌داری و چون شب جمعه داخل شود، مابين نماز مغرب و عشا دوازده ركعت نماز می‌گذاری كه هر دو ركعت را با يك سلام تمام می‌كنی. در هر ركعت از آن نماز يك مرتبه «حمد» و سه مرتبه «انا انزلناه» و دوازده مرتبه «قل هوالله احد» می‌خوانی.
چون از نماز دو ركعتی فارغ شدی، هفتاد مرتبه «اللهم صلی علی محمدالنبی الامی و علی اله» می‌گويی و سپس به سجده می‌روی و هفتاد مرتبه «سبوح قدوس رب الملائكه و الروح» می‌گويی. پس از آن، سر از سجده برمی‌داری و هفتاد مرتبه «رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انك انت العلی الاعظم» می گويی. پس از آن نيز دوباره به سجده می روی و هفتاد مرتبه «سبوح قدوس رب الملائكه و الروح» می گويی. آن گاه حاجت خود را می‌طلبی كه برآورده خواهد شد، ان‌شاء الله.
سجادرضائی