بدبینی از دیدگاه قرآن/ عقده حقارت، مهم‌ترین عامل در بدبینی نسبت به دیگران است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، «بدبینی» یک حالت درونی و از صفات بسیار بدی است که از زوایای متعدد قابل بحث است؛ زیرا آثار منفی فردی و اجتماعی، روحی و جسمی، اخروی و دنیوی زیادی دارد.

بدبینی به این معناست که انسان فکر کند دیگران با حرف‌هایشان می‌خواهند وی را آزار دهند و موجبات ناراحتی وی را فراهم آورند و بدبینی اگر شدید باشد بدترین نوع بیماری روانی محسوب می‌شود.

در یک تقسیم‌بندی بدبینی و سوءظن را نسبت به متعلق آن به چهار قسمت شامل بدگمانی نسبت به خدا، بدگمانی نسبت به دشمنان و بدگمانی نسبت به نزدیکان، دوستان، مؤمنان تقسیم کرده‌اند. از عواملی که می‌تواند منجر به بدبینی شود می‌توان از آلودگی درون و بیرون، همنشینی با بدان، زندگی در محیط‌های فاسد و عقده حقارت نام برد.

بدبینی نسبت به دیگران موجب وارد شدن ضررهاى فراوان معنوى و حتى مادى به انسان می‌شود، چنان‌که حضرت على(ع) فرموده است: مراقب باش که سوء‌ظن بر تو غلبه پیدا نکند، به‌درستى که بدگمانى هیچ رفاقتى را بین تو و دوستت باقى نمی‌گذارد.

در اسلام شدیداً از ترتیب اثر دادن به گمان‏‌هاى بیهوده و بی‌اساس منع شده و از انسان‏‌ها خواسته شده تا زمانى که به مسئله‏‌اى یقین و علم پیدا نکرده‏‌اند، درباره آن قضاوت نکنید؛ چرا که عمل به ظن و گمان رابطه بین آدمیان را دچار تشویش و سستى کرده و اعتماد را در جامعه از بین می‌برد.

حضرت على(ع) همچنین در این باره فرموده‌اند: «سوء الظن یفسد الامور و یبعث على السرور؛ گمان بد کارها را فاسد کرده و انسان را بر کارهاى زشت وامی‏‌دارد» و حتى در حدیثى از رسول اکرم(ص) نقل شده است: کسى‌که به برادر خود سوء‌ظن داشته باشد به تحقیق به خداوند بدى کرده است، زیرا خداوند فرموده: «اجتنِبوا کثیراً من الظَّن؛ از بسیارى از گمان‏‎هاى بی‌اساس دورى کنید».

امام هادی‏(ع) نیز فرموده است: هرگاه روزگاری بود که عدالت در آن بر ستم غالب باشد، حرام است که به کسی گمان بد ببری مگر اینکه بدی او بر تو معلوم شود و هرگاه روزگاری بود که در آن ظلم و ستم بر عدل و دادگری غالب باشد، هیچ کس نباید به کسی گمان نیک برد، مگر اینکه خوبی او بر وی معلوم شود» که از فرمایش حضرت استفاده مى‌شود که حسن‌ظن و سوء‌ظن به اجتماع و محیط و غالب مردم بستگى دارد و انسان باید با دقت و چشم بصیرت، یکى از آن دو را انتخاب کند.

دیدگاه قرآن در رابطه با بدبینی و سوءظن

در آیه 12 سوره مبارکه حجرات آمده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ؛ اى کسانى‌که ایمان آورده‏‌اید از بسیارى از گمان‌ها بپرهیزید که پاره‏‌اى از گمان‌ها گناه است و جاسوسى مکنید و بعضى از شما غیبت بعضى نکند آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده‏‌اش را بخورد از آن کراهت دارید [پس] از خدا بترسید که خدا توبه‌‏پذیر مهربان است».

بدبینی زوجین نسبت به هم

برخی از زوجین گاهی نسبت به هم بدبین هستند که این بدبینی باعث بروز مشکلاتی در زندگی آن‌ها می‌شود زنی که نسبت به همسرش و یا شوهری که نسبت به همسرش شک دارد اگر این شک و بدبینی ادامه پیدا کند منجر به تنش‌ها و اضطراب‌هایی در زندگی می‌شود.

آن‌چه حائز اهمیت است این است که نباید در مورد دیگران قضاوت عجولانه داشته باشیم اگر در یک خانواده زن نسبت به همسر و یا شوهر نسبت به همسر و فرزندانش بدبین باشد زندگی آن‌ها شیرینی خود را از دست داده و زندگی برایشان تاریک می‌شود.

میردریکوند، از روانشناسان لرستانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا در رابطه با بدبینی، بدگمانی و شک و دودلی گفت: شک و تردید باعث می‌شود اتفاقات ناگواری در زندگی پیش بیاید. یک زن و مرد با هدف رسیدن به اهدافی زندگی مشترک را شروع می‌کنند.

زوجین از دنبال حرف را گرفتن جداً پرهیز کنند

وی اضافه کرد: زن و شوهر باید توجه داشته باشند هرچه دنبال حرف را بگیرند مشکل آن‌ها حادتر می‌شود؛ لذا در پاره‌ای از موارد لازم است یکی از زوجین کوتاه بیاید.

این روانشناس یادآور شد: البته اکثر افرادی که بدبین هستند وقتی در زندگی آن‌ها کنکاش می‌کنی متوجه می‌شوی در زندگی گذشته‌شان با مشکلی مواجه بوده‌اند مثلاً والدینشان با هم مشاجره و اختلاف داشته‌اند، والدینشان از هم طلاق گرفته‌اند و یا اینکه پدر یا مادرشان معتاد بوده‌اند و این بدبینی ناشی از تجارب گذشته وی است. این قبیل افراد به‌خاطر مشکلات و سختی‌هایی که در زندگی داشته‌اند یاد نگرفته‌اند که چگونه به دیگران اعتماد کنند.

میردریکوند با بیان اینکه افراد خوشبین همواره شکل‌های خوب قضیه را می‌بینند و افراد بدبین همواره شکل‌های بد قضیه را می‌بینند، تصریح کرد: افراد بدبین همیشه به‌دنبال علائمی می‌گردند که ثابت کنند طرف مقابل قصد آزار وی را دارد و وی را دوست ندارد.

افراد خداپرست بدبین نیستند

این روانشناس لرستانی با بیان اینکه انسان‌های خداپرست بدبین نیستند و همواره چیزهای خوب را می‌بینند، گفت: اعتماد ریشه اصلی زندگی است اگر اعتماد از بین یک خانواده رخت ببندد و طرفین به هم اعتماد لازم را نداشته باشند آن خانواده پوشالی و پوچ خواهد بود.

وی افزود: افراد خیلی سریع به اقوام و اطرافیان نزدیک خود بدبین می‌شوند؛ چراکه همیشه از آن‌ها احترام و محبت دیده‌اند اما با مشاهده کوچک‌ترین بی‌احترامی بلافاصله نسبت به آن فامیل بدبین می‌شوند در صورتی‌که در چنین مواقعی فرد باید نیکی‌ها و محبت‌های آن فامیل و یا عضو خانواده را با خود مرور کند و اگر بی‌احترامی و بدی از وی دیده به پای مشکلات وی بگذارد و از آن گذشت کند.

میردریکوند ادامه داد: البته باید توجه داشت که ما نباید انتظار داشته باشیم همه افراد فامیل آن کاری را انجام دهند که ما دوست داریم؛ چراکه هر فردی سلایق و خصوصیات مخصوص به خود را دارد؛ لذا باید تفاوت‌های فرهنگی افراد را در نظر بگیریم.

وی افزود: امروزه مشکلات اقتصادی، بیکاری و آسیب‌های ناشی از جنگ تحمیلی و بسیاری موارد دیگر باعث شده آدم‌های اطراف ما خسته‌تر از آن‌چه ما انتظار داریم باشند؛ لذا لازم است در مواجهه با برخی از بی‌احترامی‌ها و رفتارهای غلط از دیگران، بلافاصله نسبت به آن‌ها بدبین نشویم.

وی در بخشی از سخنانش از درآمد اقتصادی بانوان به‌عنوان یکی از عوامل ایجاد اختلاف و شک و بدبینی بین زوجین یاد کرد و ادامه داد: در چنین مواقعی اگر بانوان یک کنترل ایثارگرانه نداشته باشند باعث ایجاد مشکلاتی در زندگی آن‌ها خواهد شد، زن و شوهر در این مواقع باید پول‌هایشان را روی هم گذاشته و صرف زندگی کنند اگر بحث «پول من» و «پول تو» در میان باشد باعث بروز بی‌اعتمادی بین آن‌ها خواهد شد.

زن نباید عشق و پول همسر را فقط برای خودش بخواهد

این روانشناس لرستانی با بیان این‌که لازم است در پاره‌ای موارد برای رضایت دل همسر گذشت کرد، افزود: بانوان باید بدانند نوع عشق زن و مرد متفاوت است، شوهر آن‌ها پدر فرزندانی نیز هست، برادر خواهران و فرزند خانواده‌ای نیز هست که آن‌ها هم به محبت و عشق وی محتاج هستند؛ لذا زن نباید خودخواهانه عشق و پول شوهر را فقط برای خود بخواهد.

وی در پایان متذکر شد: همسران باید برای هم وقت بگذارند، آن‌ها باید مراقب باشند کاری نکنند که همسرشان نسبت به آن‌ها بدبین شود، آن‌ها باید نسبت به هم عشق و تعهد داشته باشند.