İnsanın hidayete ermesi ve gelişimine etki eden faktörler

İlâhi yolda hidayetin düşmanları vardır ki, bu düşmanların tesir yollarını bilmek için önce zayıflıklarımızı bulmak daha iyidir.

Şeytan, yaratılışın başlangıcından beri, insanı çeşitli yollarla Allah'a yaklaşmaktan alıkoymaya ve onu yanlış yönlendirmeye çalışmıştır. Allah Kur’an'da insanı bu düşmanlığa karşı uyarmakta, onun birçok aldatmacasından bahsetmekte ve insanı uyarmaktadır.

Şeytan'ın asıl amacı, insanı Allah'a isyan etmeye ve putperestliğe meylettirmektir. İnsan, Şeytan'ın davetini kabul etmekte veya reddetmekte tamamen özgürdür. Şeytanın davetini kabul ederse, her türlü pişmanlık ve suç insanın kendisinedir.

İbrahim suresi 22. ayetinde şöyle buyruluyor: İş bitirilince şeytan da diyecek ki: “Şüphesiz Allah, size gerçek olanı söz verdi. Ben de size söz verdim ama yalancı çıktım. Zaten benim sizi zorlayacak bir gücüm yoktu. Ben sadece sizi çağırdım, siz de hemen bana geliverdiniz. O hâlde beni kınamayın, kendinizi kınayın. Artık ben sizi kurtaramam, siz de beni kurtaramazsınız. Şüphesiz ben, daha önce sizin, beni Allah’a ortak koşmanızı kabul etmemiştim. Şüphesiz, zalimlere elem dolu bir azap vardır.”

Şeytan'ın etkisinin birçok yolu Kuran-ı Kerim'de şöyle bildirilmektedir:

Nur suresi 21. ayeti: Ey iman edenler! Şeytanın adımlarına uymayın. Kim şeytanın adımlarına uyarsa, bilsin ki o hayâsızlığı ve kötülüğü emreder. Eğer Allah’ın size lütfu ve merhameti olmasaydı, sizden hiçbiriniz asla temize çıkamazdı. Fakat Allah, dilediği kimseyi tertemiz kılar. Allah, hakkıyla işitendir, hakkıyla bilendir.

Kur’an, Şeytan'ın  nasıl kandıracağını   anlatmak için «خطوات الشيطان» "Şeytanın ayak sesleri" tabirini kullanmıştır. ‘’Şeytan, insanı adım adım günah işlemeye yönlendirir.’’ diyor.

Nahl suresi 63. ayeti: Allah’a andolsun, senden önceki ümmetlere peygamberler gönderdik. Fakat şeytan onlara işlerini güzel gösterdi. O, bugün de onların dostudur ve onlar için elem dolu bir azap vardır.,

Muhsin Kıraati tefsirinde bu ayet hakkında şöyle söylüyor:

1-Şeytanın nüfuz etmesinin yolu, çirkinliği ve kötülüğü süslemek ve sapmaları haklı çıkarmaktır. «فَزَيَنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ أَعْمَلَهُم»

2- Şeytan'ın tecellilerini kabul etmek, tahakkümün başlangıcıdır. فَزَيَّنَ‌ ... فَهُوَ وَلِيُّهُمُ‌

Mü'mini üzüntüye sevk ederek onu Allah yolunda hareket etmekten alıkoymak, Allah'ın zikrini insanlarin zihninden çıkarmak, yalan vaatlerde bulunmak ve daha birçok aldatmaca Şeytan'ın nüfuz etme yollarıdır. Kur'an-ı Kerim insanı onlara karşı uyarmıştır.