رؤیاهای روشنفکری تعداد اخبار:32
ماجرای روشنفکران دینی متجددگرا جریان خاصی است که از دکتر شریعتی آغاز شده و با عبدالکریم سروش و مجتهد شبستری به اوج خود می‌رسد. در این میان سه دهه است که سروش از عناصر دین، وحی، اسلام، جامعه، حکومت، معرفت، رؤیا، صراط و شریعت به نظریه‌پردازی روی آورده و هر از گاهی مطالبی بیان می‌کند که سیل نقد و مباحثه را ایجاد می‌کند. در این پرونده به بازخوانی و بررسی نظریات وحی‌پژوهی و مباحث دین‌شناسانه وی می‌پردازیم.
«تفسیر معاصرانه قرآن کریم» در ایکنا نقد و بررسی می‌شود
نشست مجازی نقد و بررسی نخستین جلد کتاب «تفسیر معاصرانه قرآن» با حضور استاد سیدحسین نصر، غلامرضا ذکیانی و حجت‌الاسلام محمدعلی ایازی و حجت‌الاسلام محمدعلی میرزایی و ان‌شاالله رحمتی برگزار می‌شود.
حجت‌الاسلام سبحانی:
معنویت بدون الهیات، انسان را بازیچه خیالات و گرایشات پست می‌کند
استاد حوزه علمیه گفت: معنویت بدون الهیات بحرانی می‌آفریند که امروز با آن مواجهیم؛ یعنی گوهر معنویت را بازیچه خیالات، اوهام، تصورات، مطامع و گرایشات پست می‌کند و معنویت را از ساحت معنوی خود به زیر می‌کشد.
یادداشت/
سنجش انگاره «این‌همانی وحی و تجربه دینی» سروش در بوته نقد
رئیس پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع) در مطلبی به نقد سنجش انگاره «این‌همانی وحی و تجربه دینی» سروش پرداخت و تاکید کرد: چهار تفاوت میان وحی و تجربه دینی وجود دارد: وحی فعل خداست، اما تجربه دینی همگانی است. تجربه دینی در اثر تلقینات فرد به وجود می‌آید ولی وحی از حقایق عینی سخن می‌گوید. یقینی که از وحی برمی‌خیزد قابل استناد و فرابشری است، ولی تجربه دینی به درد دیگران نمیخورد.
یادداشت/
نقدی بر اندیشه سروش درباره دعا
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در یادداشتی ضمن نقد دیدگاه سروش درباره دعا گفت: برخلاف گفته سروش، که دعا را فقط ابزار بندگی می‌داند ابزار زندگی هم هست، ولی زندگی هم بهترین فرصت بندگی است.
یادداشت/
انتقاد اکبر ثبوت از رویکرد دوگانه و متعارض سروش در استفاده از روایات
اکبر ثبوت ضمن یادداشتی خطاب به سروش نوشت: معیار شما برای رد و قبول روایات چیست؟ چگونه است که شما هرگاه می‌خواهید مدّعایی را به کرسی بنشانید، سست‌ترین روایت با معارض‌های متعددِ محکم را مسلّم می‌انگارید و آن را دستاویزی استوار تلقی می‌کنید، ولی هرگاه می‌خواهید اصالت عقیده‌ای را نفی کنید، صدها روایت با منابع فراوان و سلسله سند متّصل به روزگار رسالت را ندیده می‌انگارید.
خلط مفهوم «اقتدار» و «اقتدارگرایی» در سخنان سروش
یکی از مدعیات سروش در تفسیر اقتدارگرایی این است که «پیامبر اقتدارگرا» بود؛ به نظر می‌رسد در سخنانش بین اقتدار و اقتدارگرایی خلط شده است. شخصیت اقتدارگرا کسی است که می‌خواهد دیگران را تحت کنترل و تسلط خود در بیاورد، در صورتی که این بیان ایشان با توجه به گزارش‌های سیره حضرت، ناسازگار است.
نقد روایت سروش از «گفتمان سلطانی» خداوند
حسن انصاری در نقد دیدگاه سروش مبنی بر گفتمان سلطانی قرآن نوشت: تحویل بردن ضمایر «نا» در قرآن به ادب و فرهنگ سلطانی، به این معنایی که ما مثلاً در خطابات سلاطین دوره قاجار می‌شناسیم؛ به نحوی که از خود با این ضمیر سخن می‌گفتند از آن حرف‌هایی است که نمی‌دانم چطور می‌توان آن را از لحاظ علمی و با روش انتقادی به زبان آورد و از آن دفاع کرد؟
حجت‌الاسلام عرب صالحی:
سروش از بدیهیات دینی فاصله گرفته است
رئیس پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مطلبی به نقد دیدگاه‌های سروش درباره قرآن و تطور فکری قهقرایی او پرداخت و تاکید کرد: سوگمندانه باید گفت با گذشت زمان، ایشان در سیر فکری خود هر روز از مبانی دینی، بدیهیات دینی و آموزه‌های کتاب و سنت فاصله بیشتری گرفته است.
محمد منصورنژاد:
نظر سروش فاقد بی‌طرفی و ارجاع به منابع موثق است
مسئول کمیته دین‌پژوهی صلح انجمن علمی مطالعات صلح ایران ضمن نقد اظهارنظر اخیر عبدالکریم سروش در مورد اسلام و اقتدارگرایی، بیان کرد: یکی از نقدهایی که می‌توان بر این نظر وارد کرد از نظر روشی است و دکتر سروش برخلاف مدعایش در شیوه پدیدارشناسی و برخلاف هرکار عالمانه، نه بی‌طرف است، نه به منبع موثقی ارجاع می‌دهد و نه حتی همه منابع را درباره موضوع می‌بیند.
یادداشت/
شش مغالطه در سخنان اخیر سروش درباره دین و قدرت
آقای سروش خشت اول (نظریه قبض و بسط) را کج نهاده است و در نظر دارد خشت‌های سست دیگری را روز به روز، نو به نو، بر آن بنای کج بنهد و از آن به غفلت خود از انحراف جدید تعبیر می‌کند: «اما از یک نکته غافل بوده و آن اینکه هم دین و هم معرفت دینی نه تنها در کنار معارف بشری رشد می‌کنند، بلکه در کنار قدرت هم رشد می‌کنند». این تفطن نوآورانه ایشان باطل بر باطل افزودن است.
شاهدی بر شناخت حداقلی سروش از تراث اسلامی
از غرائبی که در سخنان اخير دکتر سروش ديدم، اين است که می‌فرمايند در ميان مسلمانان هيچ کتابی به اندازه فصوص‌الحکم ابن عربی و مثنوی مولوی بلخی شرح و تفسير نشده است. آيا واقعا شناخت ايشان از ادبيات و تراث اسلامی در اين اندازه است؟
یادداشت/
پیامد دل‌باختگی سروش به صورت تاریخی دین
حجت‌الاسلام مهراب صادق‌نیا بیان کرد: از سخنان سروش در باب دین و قدرت شگفت‌زده نشدم؛ همان‌گونه که از سخنان او در باب رؤیاهای رسولانه؛ سروش را باید آن‌گونه فهمید که استاد ملکیان می‌گفت. با این حال، باید پذیرفت که تاب‌آوری صورت تاریخی از دین اندازه‌ای دارد.
یادداشت/
تناقض درونی نظریات سروش درباره پیامبر اسلام
دکتر سروش در نظریه رویا انگاشتن تجربه پیامبر، ایشان را تا حد خدایی بالا می‌کشد و فعل و کردار و گفتار پیامبر را همان گفتار و اراده خدا می‌داند ولی به یکباره در بحث دین و قدرت این پرده‌نشین غیب به ناگهان به مرز شاهدی بازاری سقوط می‌کند و به صورت انسانی اقتدارگرا، تندخو و خشونت‌طلب ظاهر می‌شود که هدفی جز اعمال قدرت و شکنجه و بردگی مخالفانش در سر نداشته است.
نقدی بر دیدگاه عبدالکریم سروش بر باب اقتدارگرایی اسلام
حجت‌الاسلام والمسلمین هادی سروش، مدرس حوزه و پژوهشگر دینی، در یادداشتی به نقد سخنان عبدالکریم سروش پرداخته که ناظر به ارتباط قدرت و خشونت با اسلام و پیامبر(ص) است.
یادداشت/
خطای روشی سروش در پرداختن به سیره پیامبر(ص)
موضوع سیره پیامبر(ص) و تحلیل روایات مختلف آن چیزی نیست که آن را به خواندن چند کتاب و متن تاریخی مانند سیره ابن‌اسحاق و ابن‌هشام بتوان تقلیل داد و از آن، نتایج سهمگین درباره تحلیل اسلام و ماهیت آن و نسبت آن با قدرت عرضه داشت.
عبدالرضا مظاهری:
قرآن میان «وحی» و «خواب» تفاوت قائل شده است
استاد تمام عرفان دانشگاه آزاد اسلامی ضمن باطل دانستن تئوری عبدالکریم سروش در باب «رؤیای پیامبرانه» گفت: وحی ورای خواب و قرآن، خود میان وحی و رؤیا تفاوت قائل می‌شود.
حجت‌الاسلام جبرئیلی تشریح کرد:
نقش خداوند در عالم و تدبیر امور انسان
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پاسخ به اظهارات عبدالکریم سروش در مورد نقش خداوند در هستی گفت: برای تبیین صحیح نقش خدا در هستی و حیات بشر باید چند مسئله مبنایی توجه کرد؛ خدا علم مطلق دارد و هیچ چیزی از آشکار و پنهان بر او پوشیده نیست؛ همچنین حضور بی‌وقفه اراده خدا در اداره عالم و اینکه انسان می‌تواند سرنوشت خود را تغییر دهد، باید مورد توجه قرار گیرد.
استاد دانشگاه مفید بیان کرد:
صدای تلقی ساده‌انگارانه از دین در جامعه بلندتر است
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید در نقد سخنان سروش اظهار کرد: بهره افراد از دین برحسب ظرف وجودی، توانمندی و گرایش ذهنی آن‌ها متفاوت است. از این رو برخی گرایش بیشتری به مناسک دارند و برخی نیز به امور عقلانی و فکری دین تمایل دارند. در این بین صدای تلقی ساده‌انگارانه یا معیشت‌اندیش از دین در جامعه بلندتر است و مباحث معرفتی عمیق به دلیل ماهیتشان مخاطبان کمتری دارد.
حجت‌الاسلام داود فیرحی:
روشنفکری دینی از الهیات عملی غافل است / نمی‌توان دانش فقه را نادیده گرفت
حجت‌الاسلام داود فیرحی با بیان اینکه مشکل روشنفکری دینی توجه به حوزه نظر و غفلت از الهیات عملی است، اظهار کرد: روشنفکری دینی ما روی کلام و فلسفه فشار آورده و از ارزش فقه غفلت کرده است و این از خطرناک‌ترین اتفاقات در حال وقوع است. مانند اینکه شما یک چرخ دوچرخه را بزرگ کنید و یک چرخ را نیز ترمیم نکنید که مشکل‌ساز خواهد شد و عدم توازن در دینداری جدید ایجاد می‌کند.
آیت‌الله علیدوست مطرح کرد:
بارش و ریزش سنت از سوی اهل بیت(ع)
استاد حوزه علمیه ضمن تشریح بایسته‌شناسی خرافه‌زدایی تأکید کرد: ائمه(ع) ما هم ریزش سنت داشتند و هم بارش سنت. در شرایط منع کتابت حدیث و ترویج قرآن‌بسندگی، ائمه(ع) ما حفظ کردند و کار دوم پالایش سنت بود؛ به ویژه از زمان امام کاظم(ع) دکترین پالایش را می‌بینید.
آیت‌الله علیدوست:
نسبت غلو به ایرانیان اندیشه تکفیری است / بایسته‌های خرافه‌زدایی
استاد سطح عالی حوزه علمیه به نقد سخنان اخیر سروش در متهم کردن روحانیت شیعه و ایرانیان به غلو درباره معصومان پرداخت و تأکید کرد: ممکن است کسی به روایتی برای رد علم امام تمسک کند و فردی به روایت دیگری برای اثبات علم امام تمسک کند، اما نباید فردی در یک جمع غیرمتخصص مستبدانه خود را محور قرار دهد و سهمی هم از احتمال صحت برای افکار دیگران قائل نشود و بگوید که شیعه ایران غالی است.
علیپور:
اتهام بی‌توجهی ائمه(ع) به زائران با قرآن منافات دارد / سخنان بزک‌شده در دنیای پرآشوب
رئیس پژوهشکده فلسفه و کلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با استناد به آیات قرآن و روایات شیعه و سنی در مورد کارکرد توسل به ائمه در حیات و ممات، تأکید کرد: آیا می‌توانیم این همه روایت و آیه را نادیده بگیریم؟ این مغالطه آشکار یک مدعی فلسفه و بزک کردن سخنان در دنیای پرآشوب کنونی است و نباید حقایق قرآنی و روایی را برای سخنان بی‌جای خود ذبح کنیم.
یادداشت/
پاسخ به اتهامات سروش در دین و خرافات
عبدالکریم سروش در سه جلسه پیرامون «آفات و خرافات» سخن رانده لیکن از جاده انصاف خارج شده و اصناف دشنام و اتهام و اوهام را به دین و روایات و روحانیان گسیل داشته است. آنچه در این میان بیش از همه مایه تأفف و تأسف است فرونهادن شرط ادب و «بخار» خواندن «بحار» است. شگفتا! چگونه می‌توان خود را خوشهچین بستان سعدی و شاگرد دبستان مولوی دانست و دهان را با چنین تعبیر هرزه و بیمزهای آلود؟!
چهار جلوه از دین‌ورزی معیشت‌اندیش / رفتار نادرست چند مداح را به همه تعمیم ندهیم
حجت‌الاسلام ترخان با تشریح چهار جلوه از دینداری معیشت‌اندیش بیان کرد: اگر هر نوع نگاه دینی معیشت‌اندیش مادون نگاه عاشقانه را مذموم بدانیم، برخی اقدامات پیامبر اکرم(ص) را نمی‌توانم توجیه کنیم. ایشان قاریان قرآن را با پول بیت‌المال به مناطق مختلف می‌فرستاد تا قرآن را به مردم آموزش دهند. اگر قاری، مداح و روحانی در میان دوراهی دین و دنیا، دنیا را برگزیند، آنگاه دینداری‌اش مذموم می‌شود.
حجت‌الاسلام جبرئیلی:
انحصار توصیف خدا به «راز و ناز» با جامعیت دین سازگار نیست / سخنان سروش زیبنده علم و عالم نیست
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه سخنان سروش زیبنده علم و عالم نیست، گفت: خدایی که سروش توصیف می‌کند خدای راز و ناز و عشق و عاشقی است، ولی انحصار توصیف خدا به راز و ناز با جامعیت دین سازگار نیست.
محمد محمدرضایی:
مشکلات انسان مدرن از انحصار نقش خدا در خلوت خویش است
استاد فلسفه دین پردیس فارابی دانشگاه تهران در نقد ادعای سروش بیان کرد: اگر خدا به هر دردی نمیخورد و در برخی حوادث حضور ندارد، چه کسی مدبر آن حوادث است؟ آیا آن مدبر غیر خدا خود قوی و غنی مطلق است یا ضعیف و مخلوقی از مخلوقات الهی که حدوث و بقاء آن به دست خدا است؟
نقدی بر اظهارات سروش مبنی بر فروکاست نقش خداوند در نظام آفرینش
یک پژوهشگر ضمن انتقاد از اظهارات عبدالکریم سروش مبنی بر فروکاست نقش خداوند در نظام آفرینش، تصریح کرد: آیا آن زمانی که نیچه می‌گفت خدا مرده است و کانت گزاره‌های دینی را خارج از محدوده عقل می‌دانست و آن زمانی که دین را به کنج عزلت کنار زدیم، فکر این دوره را نمی‌کردیم؟ چرا گزاره‌هایی از دین را کنار گذاشتیم که می‌توانست اخلاق زیستی انسان و اخلاق تغذیه او را محدود کند تا چنین جنایتی نکند.
نقد و بررسی آرای سروش در باب مرجعیت شخص پیامبر(ص)
«نجم السادات الحسینی» نویسنده کتاب «تاثیر عوامل غیرمعرفتی بر باور دینی از دیدگاه استاد مطهری و ویلیام جیمز» به نقد و بررسی دیدگاه عبدالکریم سروش در باب مرجعیت پیامبر(ص) پرداخت.
یادداشت اختصاصی/
نظریه سروش؛ دین‌شناسی یا رویای روشنفکرانه؟
گروه اندیشه: یحیی یثربی در خصوص آخرین نظرات دکتر سروش درباره تبیین وحی، نوشته است که ایشان هر تلاشی کردند، اما نتوانستند نظریه خود را توجیه کنند و هرچه گفتند جز تشبیه و تمثیل یا تاویل‌های بی‌مبنا نبود.
یادداشت انتقادی/
قرآن، وحى الهى يا رؤياى بشرى؟
گروه اندیشه: اینکه عبدالکریم سروش و دیگر نظریه‌پردازان از جنس ایشان، مى‌کوشند وحى الهى و احکام ثابت دین را فهم بشرى و از عقول سیال انسان معرفى کنند ناشى از تزاحم و تنازع پست‌مدرنیسم و پسا‌مدرنیسم است.
نظريه‌ای كه ظاهر قرآن را نفی می‌كند/ نقدی بر ادعای سروش
مدير قطب فلسفه دين ايران در نقد اين ادعای سروش كه پيامبر(ص) مشاهده‌گر و راوی رويای خويش است نه مخاطب خداوند، اظهار كرد با وجود اين‌كه سروش مدعی است كه هر روشی غير از روش او مستلزم تأويل قرآن و كنار گذاشتن ظاهر آيات آن است، ادعای او خلاف ظاهر بسياری از آيات قرآن است.
نقد شبهات در حوزه وحی قرآنی؛ متافیزیک قرب و وصال یا بعد و فراق
گروه اندیشه: کتاب «نقد شبهات در حوزه وحی قرآنی» با زیرعنوان «متافیزیک قرب و وصال یا متافیزیک بعد و فراق» به قلم حجت‌الاسلام علی نصیری با رویکرد پاسخگویی و نقد شبهات از جمله شبهات عبدالکریم سروش، در آینده‌ای نزدیک منتشر می‌شود.
