اردبیل؛ الگویی موفق در صلح و سازش و عدالت ترمیمی در کشور

وی اظهار کرد: 18 آبان‌ماه فرصتی مغتنم است تا ضمن مرور عملکرد شورا‌های حل اختلاف، به بازنگری در برنامه‌ها و گسترش فرهنگ صلح و سازش در جامعه بپردازیم.

 

رئیس شورای حل اختلاف استان اردبیل با اشاره به پیشینه تشکیل شورا‌ها، اظهار کرد: شاید برای بسیاری جالب باشد که بدانند طرح اولیه تشکیل شورای حل اختلاف، نخستین‌بار از استان اردبیل به قوه قضاییه ارائه شد. در سال ۱۳۷۹، واحدی به نام واحد مصالحه در اردبیل فعالیت داشت که بیشتر به حل اختلافات خانوادگی می‌پرداخت. نتایج موفق این واحد باعث شد پیشنهاد تأسیس شورای حل اختلاف به قوه قضاییه ارائه و اردبیل به‌عنوان استان پایلوت انتخاب شود. پس از آن، با موفقیت اجرای طرح در اردبیل، دستور گسترش شورا‌ها در سراسر کشور صادر شد.

 

علوی افزود: امروز شاهد آن هستیم که شورا‌های حل اختلاف در سراسر کشور به نهادی مردمی و اثرگذار در تحقق عدالت، کاهش اطاله دادرسی و ترویج فرهنگ صلح و گذشت تبدیل شده‌اند.

 

وی با اشاره به عملکرد شورا‌های استان در سال جاری بیان کرد: در سال ۱۴۰۳، در مجموع ۱۰۵ هزار و ۸۵۰ فقره پرونده در شورا‌های حل اختلاف استان اردبیل مورد رسیدگی قرار گرفته و از این میان، ۱۰۷ هزار و ۴۶ فقره پرونده مختومه شده است؛ یعنی علاوه بر پرونده‌های وارده، بخشی از پرونده‌های مانده از سال ۱۴۰۲ نیز تعیین تکلیف شده‌اند.

 

رئیس شورای حل اختلاف استان ادامه داد: از میان ۹۱ هزار پرونده دارای ماهیت صلح و سازش، تعداد ۴۵ هزار و ۷۱۶ فقره پرونده با صلح و سازش مختومه شده‌اند؛ آماری که نشان می‌دهد حدود ۵۰ درصد از پرونده‌های قابل صلح در استان اردبیل با سازش و توافق طرفین پایان یافته‌اند.

 

وی افزود: این رقم بسیار مطلوب است و بیانگر نقش مؤثر شورا در کاهش تنش‌های اجتماعی و گسترش فرهنگ گذشت و تفاهم میان مردم است.

حجت‌الاسلام علوی در ادامه به تغییرات ساختاری ناشی از اجرای قانون جدید شورای حل اختلاف اشاره کرد و گفت: در راستای اجرای قانون برنامه هفتم پیشرفت کشور و تخصصی‌تر شدن رسیدگی‌ها، برخی از پرونده‌ها از صلاحیت شورا خارج شده‌اند. از جمله پرونده‌های حصر وراثت و تغییر نام که به دادگاه‌های صلح ارجاع داده می‌شوند.

 

وی ادامه داد: همچنین در حدود یک ماه گذشته، پرونده‌های مربوط به تصادفات منجر به جرح نیز از شورا‌ها خارج شده و رسیدگی به آن‌ها به پلیس راهنمایی و رانندگی و مراجع ذی‌صلاح واگذار شده است. این تغییرات در جهت تخصصی‌تر شدن روند رسیدگی‌ها و تسهیل امور قضایی انجام گرفته است.

 

علوی تصریح کرد: بر همین اساس، کاهش آمار ورودی پرونده‌ها در سال ۱۴۰۴ طبیعی است. در نیمه نخست سال ۱۴۰۳، حدود ۵۸ هزار و ۷۳۰ فقره پرونده به شورا‌های استان وارد شده بود، در حالی‌که این رقم در نیمه نخست سال ۱۴۰۴، به ۳۵ هزار و ۵۶۳ فقره کاهش یافته است.

 

رئیس شورای حل اختلاف استان اردبیل افزود: در نیمه اول سال ۱۴۰۳، از میان ۴۵ هزار پرونده دارای قابلیت صلح و سازش، تعداد ۲۰ هزار و ۸۰۰ فقره به صلح انجامیده که معادل ۴۶ درصد از کل پرونده‌های قابل سازش است. در نیمه دوم سال نیز از میان ۵۳ هزار پرونده دارای قابلیت صلح و سازش، حدود ۲۸ هزار و ۶۵ فقره با صلح و سازش مختومه شده‌اند که معادل ۵۳ درصد است.

حجت‌الاسلام علوی با قدردانی از تلاش اعضای شورا‌های حل اختلاف، داوران، میانجیگران و صلح‌یاران استان، تصریح کرد: تلاش این عزیزان نه‌تنها موجب کاهش ورودی پرونده‌ها به محاکم قضایی شده، بلکه در ارتقای سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. بدون تردید، صلح و سازش یکی از ارزشمندترین عبادات است و هر گره‌گشایی از کار مردم، نزد خداوند از ثواب حج و عمره بالاتر است.

 

وی با گرامیداشت یاد و خاطره‌ بیش از سه‌هزار و 400 شهید استان اردبیل و شهدای جنگ اقتدار و جنگ 12 روزه، تأکید کرد: امنیت و آرامش امروز ما مرهون خون شهیدان است. ما باید با عمل صالح، تلاش در جهت صلح و خدمت صادقانه به مردم، ادامه‌دهنده راه آنان باشیم.

 

معاون قضایی رئیس کل دادگستری استان، در ادامه نشست خبری خود با اصحاب رسانه، به تشریح فعالیت‌های شاخص شورا در حوزه‌های مختلف پرداخت و گفت: در نیمه دوم سال ۱۴۰۳ نیز از ۵۳ هزار فقره پرونده دارای قابلیت سازش، ۲۸ هزار و ۶۵ فقره با صلح و سازش مختومه شده‌اند که معادل ۵۳ درصد است. در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ نیز از ۳۵ هزار و ۹۷۳ فقره پرونده، ۱۹ هزار و ۳۲۱ فقره منتهی به سازش شده است که باز هم حدود ۵۳ درصد را شامل می‌شود. این آمار، بیانگر تداوم روند مطلوب صلح و سازش در استان اردبیل است.

 

وی با اشاره به جایگاه ممتاز استان در ارزیابی‌های ملی افزود: خوشبختانه استان اردبیل در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ موفق به کسب رتبه چهارم کشور در ارزیابی عملکرد شورا‌های حل اختلاف شده است. این موفقیت حاصل تلاش شبانه‌روزی اعضا، کارکنان، و صلح‌یاران استانی است که در شاخص‌های عملکردی و مدل تعالی سازمانی نیز جزو استان‌های تک‌رقمی و برتر کشور بوده‌اند.

حجت‌الاسلام علوی از موفقیت چشمگیر شورا در جلب رضایت در پرونده‌های قتل خبر داد و گفت: در سال ۱۴۰۳، اعضای هیئت جهادی بخشایش توانستند در ۱۱ فقره پرونده قتل عمد، رضایت اولیای دم را جلب کنند. برخی از این پرونده‌ها سه تا چهار سال در جریان بودند، اما با تلاش شبانه‌روزی و پیگیری‌های مکرر از سوی اعضای شورا، ریش‌سفیدان، علما و افراد بانفوذ اجتماعی، نهایتاً به رضایت منتهی شدند.

 

وی با اشاره به یکی از نمونه‌های خاص این پرونده‌ها، افزود: در یکی از پرونده‌ها، دو جوان اردبیلی در استان گلستان مرتکب قتل مردی اهل سیستان و بلوچستان شده بودند. هیئت صلح استان اردبیل ابتدا به گلستان سفر کرده و سپس با خانواده مقتول در سیستان و بلوچستان جلسات متعددی برگزار کرد. در نهایت، طی شش تا هفت ماه مذاکره و تلاش مستمر، رضایت خانواده مقتول جلب شد. این اقدام با توجه به شرایط خاص فرهنگی و قبیله‌ای آن منطقه، بسیار دشوار و حتی خطرناک بود؛ اما اعضای هیئت صلح با روحیه ایثار و تعهد، موفق شدند جان دو جوان را از قصاص نجات دهند.

 

رئیس شورای حل اختلاف استان در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: در سال‌های اخیر، یکی از اقدامات شاخص شورا، آزادی تعداد زیادی از محکومان مالی از زندان بوده است. بسیاری از این موارد مربوط به بدهی‌های جزئی بوده که به دلیل تأخیر طولانی، رقم‌های کلانی پیدا کرده بودند.

 

وی در تشریح نمونه‌ای از این موارد گفت: برای مثال، پرونده‌ای داشتیم که مربوط به چکی به مبلغ پنج میلیون تومان بود، اما به علت گذشت چند سال و احتساب خسارت تأخیر تأدیه، مبلغ آن به ۱۲۰ میلیون تومان افزایش یافته بود. در چنین پرونده‌هایی، شورا با تشکیل جلسات متعدد و میانجیگری، زمینه رضایت طلبکار را فراهم کرد و مانع از ادامه بازداشت بدهکار شد.

رئیس شورای حل اختلاف استان اردبیل، بر نقش بی‌بدیل فرهنگ صلح و سازش در جامعه تأکید کرد و گفت: خوشحالی مردم، رضایت خداوند را به همراه دارد. هیچ عبادتی بالاتر از گره‌گشایی از کار بندگان خدا نیست. بر اساس روایات، رفع گرفتاری از برادر دینی از 70 حج ثواب بیشتری دارد. این سخنان عوامانه نیست بلکه برگرفته از احادیث معتبر اهل‌بیت (ع) است.

 

وی افزود: هر کس در هر جایگاهی که هست، می‌تواند با نیت خیر، گره‌ای از کار مردم باز کند؛ چه مسئول باشد، چه قاضی، چه خبرنگار یا حتی یک شهروند عادی. این روحیه خدمتگزاری، همان چیزی است که جامعه را به سمت آرامش، همدلی و رحمت سوق می‌دهد.

 

علوی با اشاره به اقدام ارزشمند یک خبرنگار جوان اردبیلی، گفت: این خبرنگار مؤمن و دغدغه‌مند، فردی را که به‌دلیل بدهی ۸۰ میلیون تومانی در زندان بود، شناسایی کرد. بخشی از مبلغ توسط خیرین پرداخت شده و ۲۵ میلیون تومان باقی مانده بود. او با پیگیری و جلب کمک خیرین، این مبلغ را تأمین کرد و موجب آزادی آن زندانی شد. این عمل نیک، نمونه‌ای درخشان از ایفای مسئولیت اجتماعی و خبرنگاری متعهدانه است.

 

رئیس شورای حل اختلاف استان در بخش دیگری از سخنانش گفت:دنیا دار مکافات است؛ آنچه از ما صادر می‌شود، روزی به ما بازمی‌گردد. اگر خیر انجام دهیم، خیر می‌بینیم و اگر ظلم کنیم، نتیجه‌اش را خواهیم چشید. خداوند به ما فرصت داده تا در این دنیا امتحان پس دهیم و نشان دهیم چگونه زندگی و خدمت می‌کنیم.

 

وی تأکید کرد: باید خانه‌های دل مردم را از تاریکی و رنج بیرون بیاوریم. خیرخواهی و خدمت صادقانه به مردم، برترین نوع عبادت است. هر کس خیر مردم را بخواهد، خداوند حافظ او خواهد بود و بسیاری از بلا‌ها به‌واسطه نیت خیر از انسان دور می‌شود. این مسئله را هم در روایات و هم در تجربه‌های عینی مشاهده کرده‌ایم.

 

حجت‌الاسلام علوی، گزارشی از فعالیت‌های ساختاری شورای حل اختلاف استان ارائه کرد و گفت: از اسفند سال گذشته، فعالیت‌های کانون داوری با شورای حل اختلاف ادغام و تقویت شده است. هم‌اکنون ۴۵ داور در سطح استان مشغول فعالیت هستند که از این میان ۱۱ نفر در حوزه خانواده و ۳۴ نفر در داوری عمومی فعالیت می‌کنند. پرونده‌هایی که واجد شرایط داوری هستند، به این افراد ارجاع می‌شود و خوشبختانه اکثر آن‌ها با رأی اصلاحی و سازش مختومه شده‌اند.

 

وی ادامه داد: به‌زودی ۲۰ میانجیگر جدید که در آزمون اخیر پذیرفته شده‌اند، به جمع داوران استان خواهند پیوست. در شهر‌های اردبیل، خلخال، پارس‌آباد و بیله‌سوار داوران حرفه‌ای فعال هستند، اما در برخی شهرستان‌ها به‌دلیل کمبود نیرو، هنوز نیاز به جذب افراد واجد شرایط داریم.

 

علوی افزود: در شهر اردبیل ۱۲ هیئت صلح فعال داریم که در محلات، ادارات و مساجد مستقر هستند و بر اساس ماده ۱۳ قانون شورای حل اختلاف، فعالیت می‌کنند. تاکنون بیش از ۳۰۰ پرونده به این هیئت‌ها ارجاع شده که از میان آنها ۲۸۴ پرونده با صلح و سازش خاتمه یافته است.

 

وی از نقش علما و بزرگان استان نیز یاد کرد و گفت: حضرت آیت‌الله سید حسن عاملی، نماینده ولی‌فقیه در استان اردبیل، به‌عنوان سفیر صلح استان معرفی شده‌اند. افزون بر ایشان، جمعی از نخبگان، ریش‌سفیدان و چهره‌های اجتماعی به‌عنوان طلایه‌داران صلح، مأموریت رسمی دارند و در گسترش فرهنگ صلح و سازش نقش فعالی ایفا می‌کنند.

 

رئیس شورای حل اختلاف استان در پایان ضمن قدردانی از اصحاب رسانه، اظهار کرد: امیدوارم همه ما بتوانیم در مسیر خیرخواهی، خدمت به مردم و گسترش فرهنگ صلح و گذشت، گام‌های مؤثری برداریم. گره‌گشایی از کار مردم، نه‌تنها ثواب اخروی دارد بلکه جامعه را از تنش و اختلاف دور می‌سازد. شورای حل اختلاف با همین نگاه، خادم مردم و حافظ آرامش اجتماعی است.