نسخه اسلام برای رهایی از دام خرافات

اسلام، خرافه‌ بدقدمی را باطل می‌داند و تأکید دارد که هیچ انسانی شوم نیست و شومی در رفتار و بداخلاقی نهفته است. نسبت دادن نحسی به اشخاص یا اشیاء، ریشه‌ای در دین ندارد و از نظر دین اسلام، نوعی بی‌اعتمادی به خدا و شرک پنهان به‌شمار می‌آید.

پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: «اَلطَّیَرَةُ شِرْکٌ»؛ یعنی فال بد زدن، شرک است. (سنن ابی‌داود، ج ۴، ص ۴۵۹) از این‌رو، باور‌هایی مانند بدقدم دانستن عروس یا داماد، نحس شمردن پرندگانی، چون کلاغ و جغد یا شوم دانستن عطسه در هنگام آغاز کار، همگی از خرافات جاهلی هستند که اسلام با آن‌ها به شدت مخالفت کرده است.

اسلام فال بد را بی‌اساس می‌داند و راه درمان آن را در توکل بر خدا می‌بیند. در تعالیم اسلامی آمده است که اگر در چیزی شومی باشد، در زبان و بداخلاقی است، نه در انسان‌ها. پیامبر(ص) می‌فرمایند: «اَلرِّفْقُ یُمْنٌ، وَ الْخُرْقُ شُؤْمٌ»؛ یعنی نرمی و مدارا موجب برکت است و تندخویی و خشونت، مایه‌ شومی است. (نهج‌الفصاحه، ح ۱۳۱۹)

قرآن کریم نیز اندیشه‌ بدقدمی و فال بد را مردود می‌داند. در داستان قوم «یس» آمده است: «قَالُوا طَائِرُکُمْ مَعَکُمْ أَ إِنْ ذُکِّرْتُمْ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ»؛ شومی شما با خودتان است. (یس، آیه ۱۹) و در ماجرای قوم ثمود نیز فرموده است: «قَالَ طَائِرُکُمْ عِندَ اللَّهِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ تُفْتَنُونَ»؛ سرنوشت خوب و بد شما نزد خداست و شما مردمی هستید که در معرض آزمایش قرار گرفته‌اید. (سوره نمل، آیه ۴۷)

بر پایه این آیات، شومی در ذات هیچ‌کس نیست، بلکه نتیجه‌ رفتار، نیت و ایمان خود انسان است. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «فال بد را اگر سست بگیری، بی‌اثر می‌شود و اگر محکم بگیری، مؤثر می‌شود.» (الکافی، ج ۸، ص ۱۹۶)

پیامبر اکرم(ص) هشدار داده‌اند: «مَن رَدَّتْهُ الطَّیَرَةُ عَنْ حاجَةٍ فَقَدْ أَشْرَکَ»؛ کسی که فال بد او را از انجام کاری باز دارد، دچار شرک شده است. (مسند احمد، ج ۲، ص ۲۲۰)؛ ایشان همچنین فرموده‌اند: «لَا طَیْرَةَ وَ الطَّیْرَةُ عَلَى مَن تَطَیَّرَ»؛ فال بد حقیقت ندارد، جز برای کسی که به آن باور داشته باشد. (صحیح مسلم،ج ۴، ص ۱۷۴۸)

در روایات آمده است که خداوند اثر فال بد را با توکل از میان می‌برد و کفاره‌ فال بد، توکل بر خداست. (کنزالعمال، ح۵۶۸۹؛ سنن ابن‌ ماجه، ج ۲، ص ۱۲۰۰)

پیامبر(ص) در دعایی فرمودند: «اللَّهُمَّ لا طَیْرَ إِلَّا طَیْرُکَ وَ لا خَیْرَ إِلَّا خَیْرُکَ»؛ خدایا هیچ نحسی نیست جز آنچه تو بخواهی و هیچ خیری نیست مگر خیری که تو مقدر کرده‌ای.

اسلام، در برابر فال بد، به فال نیک سفارش کرده است. پیامبر(ص) فرمودند: «تَفاءَلُوا بالخَیر تَجِدُوهُ»؛ فال نیک بزنید تا خیر و برکت آن را بیابید. (صحیح بخاری، ج ۷، ص ۶۶) و نیز فرمودند: «فال نیک، سخن شایسته‌ای است که می‌شنوید.» (نهج‌الفصاحه، ح ۲۶۵۵)

در فرهنگ اسلامی، عطسه نه تنها شوم نیست، بلکه نشانه‌ سلامت بدن و نعمتی از سوی خداوند دانسته شده است. پیامبر(ص) فرمودند: «إِذَا عَطَسَ أَحَدُکُمْ فَلْیَحْمَدِ اللَّهَ، وَلْیَقُلْ لَهُ أَخُوهُ: یَرْحَمُکَ اللَّهُ»؛ هرگاه کسی عطسه کرد، خدا را حمد گوید و همراه او بگوید: خداوند تو را رحمت کند. (صحیح بخاری، ج ۷، ص ۱۲۵) ایشان همچنین فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ العُطَاسَ وَ یَکْرَهُ التَّثَاؤُبَ»؛ خداوند عطسه را دوست دارد و خمیازه را ناپسند می‌داند. (صحیح بخاری، ج ۷، ص ۱۲۶)

از دیگر خرافات رایج پیش از اسلام، افروختن آتش برای باریدن باران بود. پیامبر اکرم(ص) با این پندار نادرست مخالفت کردند و نماز استسقاء را جایگزین آن کردند تا مردم بدانند نزول باران تنها به اراده‌ الهی و دعا وابسته است، نه به کار‌های موهوم.

در نتیجه، اسلام دین عقل، منطق و توحید است و هرگونه خرافه‌گرایی، فال بد و بدقدمی را مردود می‌داند. شومی واقعی در گناه، بدرفتاری و بی‌اعتمادی به خداست، نه در افراد یا اشیاء. انسان مؤمن با ایمان، توکل و نگاه مثبت، از دام خرافه‌ها رها می‌شود و به آرامش حقیقی می‌رسد.

اسماعیل دستگزار، مدیر کانون فرهنگی و هنری آستان مقدس امامزاده سیدابراهیم خراسانی(ع) لاهرود