معلمی که دغدغه نان دارد نمی‌تواند تمدن‌ساز باشد
صادق فرهمندامین با تحلیل ابعاد نظام آموزش و پرورش کشور، بر نقش کلیدی معلمان به‌عنوان عالی‌ترین سرمایه ملی تأکید کرد و گفت: مسئله معیشت معلمان، مسکن، رفاه، فرصت‌های مطالعاتی و منزلت اجتماعی آنان باید برای همیشه حل شود، چراکه معلمی که دغدغه نان دارد نمی‌تواند تمدن‌ساز باشد.
صادق فرهمندامین، مدرس دانشگاه فرهنگیان اردبیل در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا از اردبیل ضمن گرامیداشت مقام معلم با بیان اینکه قرآن کریم سرشار از آموزه‌هایی درباره تفکر، دانایی، تهذیب و نظام تعلیم و تربیت است، گفت: آیاتی همچون «ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ» و «وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ» به‌روشنی اهمیت آموزش، تهذیب نفس و ارتقای فکری و معنوی انسان را نشان می‌دهد.
وی افزود: دانش و علم‌آموزی، قدرت، ثروت و سرمایه اساسی هر ملت است و این سرمایه ارزشمند توسط معلمان تولید می‌شود. بنابراین، معلم عالی‌ترین سرمایه ملی محسوب می‌شود و همه ما مدیون آموزش و پرورش هستیم.
فرهمندامین با اشاره به ادبیات غنی ایرانی ـ اسلامی در تجلیل از دانش و آموزش اظهار کرد: فرهنگ ما، از ضرب‌المثل‌های مردمی گرفته تا اشعار فاخر، همه بر اهمیت آموزش و نقش بی‌بدیل معلم تأکید دارند که عباراتی مثل «ز گهواره تا گور دانش بجوی» یا «ز علم دل پیر برنا شود» نشان‌دهنده این حقیقت هستند.
وی در پاسخ به اینکه نظام تعلیم و تربیت کشور با چه نقاط قوت و ضعفی همراه است؟ تصریح کرد: اگر خواهان جامعه‌ای قانون‌مدار، مسئولیت‌پذیر، خلاق، پویا و توسعه‌یافته هستیم، باید به آموزش و پرورش به‌عنوان زیرساختی بنیادین نگاه کنیم و برای آن سرمایه‌گذاری کلان و هدفمند داشته باشیم.
بی‌توجهی به زیرساخت‌های فیزیکی مدارس
فرهمندامین با گلایه از بی‌توجهی به زیرساخت‌های فیزیکی بعضی از مدارس ادامه داد: پس از ۴۴ سال از انقلاب اسلامی، هنوز با مدارس فرسوده، فضا‌های آموزشی تنگ و ناایمن در شهر‌ها و روستا‌ها روبه‌رو هستیم. بسیاری از مدارس فضای سبز ندارند، طراحی محیطی خلاقانه و شادی‌بخش در آن‌ها رعایت نشده و دانش‌آموزان تنها در محیط‌هایی خشک، خسته و بی‌روح درس می‌خوانند. در ساخت و بازسازی مدارس باید به محیط زیستی شاد و انسان‌محور توجه شود. البته نمونه‌هایی از مدارس مانند مدرسه دارالفنون اردبیل هستند که از نظر فیزیکی مطلوب بوده، اما همچنان در طراحی محوطه و فضای سبز نواقصی وجود دارد که باید اصلاح شوند.
مدرس دانشگاه فرهنگیان اردبیل با اشاره به ساختار آموزشی چندپاره و طبقاتی کشور گفت: وجود انواع مدارس مختلف اعم از غیرانتفاعی، تیزهوشان، هیئت‌امنایی و... عدالت آموزشی را به چالش کشیده و آموزش را به کالایی تجاری بدل کرده است. این روند با اصل ۳۰ قانون اساسی که بر آموزش رایگان و در دسترس برای همه تأکید دارد، در تضاد کامل است.
چگونگی تحقق نظام آموزشی مهارتی و زندگی‌محور
فرهمندامین در پاسخ به اینکه چگونه می‌توان به تحقق نظام آموزشی مهارتی و زندگی‌محور در کشور رسید و چالش‌های عملی این تغییرات چیست؟ گفت: متأسفانه عدم شکل‌گیری مدارس زندگی‌محور و مهارتی باعث شده که خروجی نظام آموزشی ما، اغلب افرادی سردرگم و مدرک‌گرا باشند که مهارت کافی برای ورود به بازار کار ندارند. معتقدم لازم نیست همه وارد دانشگاه شوند، چراکه می‌توان نظامی طراحی کرد که ۸۰ درصد دانش‌آموزان با مهارت‌آموزی وارد بازار کار شوند و تنها ۱۰ تا ۲۰ درصد به دانشگاه راه یابند. من این مدل را «آموزش و پرورش زندگی» می‌نامم؛ آموزشی که بنیان جامعه و اقتصاد را تغییر می‌دهد. این موضوع در کشور‌های توسعه‌یافته به‌خوبی اجرایی شده است.
مدرس دانشگاه فرهنگیان ادامه داد: امروز با موج فارغ‌التحصیلان بدون مهارت مواجه هستیم که فقط به‌دنبال استخدام دولتی هستند. این بحران ناشی از غفلت از آموزش و پرورش مهارت‌محور است.
فرهمندامین با اشاره به تمرکز افراطی خانواده‌ها بر رشته‌هایی خاص همچون پزشکی گفت: این نگاه باعث نوعی «مسخ هویتی» شده و خانواده‌ها را وارد رقابت‌های منفی و پرتنش کرده است. حتی برخی خانواده‌ها با وجود فشار‌های مالی، فرزندان خود را به کشور‌های دیگر می‌فرستند، صرفاً برای پزشک شدن؛ در حالی که جامعه ما به تخصص‌های گوناگون نیاز دارد.
این کارشناس مسائل تعلیم و تربیت با تأکید بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بیان کرد: این سند، نقشه راهی جامع و راهگشاست. اگر به‌درستی اجرایی شود، می‌توانیم به نظامی مهارتی، زندگی‌محور، فناورانه و تمدن‌ساز دست یابیم. همان‌طور که در حوزه‌هایی مانند دفاعی، هوافضا و پزشکی پیشرفت کرده‌ایم، باید به اقتدار در آموزش و پرورش نیز برسیم. آینده ایران در گرو نظام تعلیم و تربیت توانمند، باکیفیت و بومی است.
مشکلات مدیریتی و ساختاری آموزش و پرورش
فرهمندامین با اشاره به مشکلات مدیریتی و ساختاری در آموزش و پرورش اظهار کرد: یکی از معضلات اساسی، سیاست‌زدگی و دخالت‌های غیرتخصصی در انتصابات ادارات آموزش و پرورش است. نمایندگان مجلس از این حوزه به‌عنوان ابزار تبلیغاتی استفاده می‌کنند و انتصابات به جای شایستگی، بر مبنای وابستگی جناحی صورت می‌گیرد.
وی در ادامه گفت: از دیگر آسیب‌های جدی، غفلت تاریخی از اقتصاد آموزش و پرورش است. این حوزه هیچ‌گاه از منظر سرمایه‌گذاری اقتصادی دیده نشده و ساختار تخصصی برای آموزش هوش مالی و مدیریت منابع وجود ندارد؛ در حالی که آموزش و پرورش مادر همه نهاد‌های کشور است.
فرهمندامین ادامه داد: ضروری است مدارس به سمت هوشمندسازی بروند، محتوای آموزشی کشور بومی‌سازی و روزآمد شود و از ترجمه‌های بی‌ربط و فرهنگ‌گریز فاصله بگیریم. باید آموزش‌هایی فرهنگی، دینی، مهارتی و تمدن‌ساز جایگزین محتوای کلیشه‌ای و غیرکاربردی شوند.
فرهمندامین با تأکید بر ضرورت ارتقای جایگاه دانشگاه فرهنگیان گفت: ورود نیرو‌های غیرمتخصص از طریق طرح‌هایی، چون ماده ۲۸، نهضت سوادآموزی و... به آموزش و پرورش، یک آسیب جدی است. تربیت معلم نیازمند آموزش حرفه‌ای، مستمر و هدفمند است. گزینش‌های سنتی و غیرعلمی نیز باید اصلاح شوند.
وی در پایان بیان کرد: مسئله معیشت معلمان، مسکن، رفاه، فرصت‌های مطالعاتی و منزلت اجتماعی آنان باید برای همیشه حل شود. معلمی که دغدغه نان دارد، نمی‌تواند تمدن‌ساز باشد.
انتهای پیام
