با توجه به تأكيد قرآن به‌دقت در زندگی زنبور عسل؛
انتشار كتاب جدیدی درباره يك حشره
گروه معارف: كتاب «تاكسونومی و بيولوژی مقايسه‌ای زنبوران عسل جهان و ايران»، براي اولين بار در ايران در انتشارات جهاددانشگاهی استان اردبيل به‌قلم مهندس تقی قاسمی خادمی كارشناس ارشد جانورشناسی از دانشگاه شهيدبهشتی تهران منتشر شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اردبیل، مطالعه حشرات از جالب‌ترین موضوعات مطالعاتی در زیست‌شناسی است. بيش از 80 درصد کل جانوران شناخته‌شده متعلق به رده حشرات می‌باشد. تعدد و تنوع گونه‌ای در این رده بسیار بالاست. در میان گونه‌های مختلف حشرات، برخی از گونه‌ها به‌دلیل داشتن صفات جالب توجه، همواره در طول تاریخ موجوداتی جالب توجه برای انسان‌ها بوده‌اند. پروانه‌ها به‌دلیل داشتن بال‌های زیبا و رنگارنگ، کرم‌های شب تاب به‌دلیل نورافشانی‌شان، مورچه‌ها به‌دلیل تلاش خستگی ناپذیرشان، جیرجیرک‌ها به‌دلیل صداهایی که از خود ساطع می‌کنند و ... .
در میان این حشرات نیز، شاید زنبورعسل رتبه اول مشهوريت و محبوبیت را در میان انسان‌ها دارا باشد و این حاصل تولید شهد شیرینی است که این حشره پر تلاش و فداکار با ساعت‌ها کار و پیمودن فرسنگ‌ها مسافت، آن‌را تولید و در کام بشریت فرو می‌ریزد. نام‌گذاری سوره‌ای از قرآن کریم به‌نام این حشره(سوره نَحل) و اختصاص دو آیه از این سوره جهت معرفی آن، گویای عظمت و شرافت این حشره کوچک می‌باشد.
تاكيد قرآن‌كريم به‌دقت در زندگی زنبوران عسل
در آيات 68 و 69 سوره‌ي مباركه نحل آمده است:
«وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ* ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ»«و پروردگار تو به زنبور عسل وحي (الهام غريزي) فرستاد كه از كوهها و درختان و داربستهائي كه مردم ميسازند خانه‌‌هائی برگزين»«سپس از تمام ثمرات تناول كن، و راههائي را كه پروردگارت براي تو تعيين كرده به راحتي بپيما، از درون شكم آنها نوشيدني خاصي خارج ميشود، به رنگهاي مختلف، كه در آن شفاي مردم است در اين امر نشانه روشني است براي جمعيتي كه اهل فكرند».
چنانچه ملاحظه مي‌فرماييد، در اين آيه بعد از توصيف‌هايي از بيولوژي زنبوران عسل، با ذكر عبارت: «... در اين امر نشانه روشني است براي جمعيتي كه اهل فكرند»، خداوند متعال، صراحتا بشر را به‌مطالعه و کشف شگفتی‌های آفرینشی این حشره فرا می‌خواند و هرگام هرچند كوچك در جهت شناخت زندگي بسيار پُر رمز و راز اين جانور، نوعي لبيك گفتن به اَمر خداوند در جهت شناخت اين حشره‌ي مفيد و كوچك است.
قاسمی ادامه داد: پس از مطالعه منابع و کتب فارسی مختلف در رابطه با زنبوران عسل در کشور، دریافتم که اغلب کتب مختلف در این زمینه بیش‌تر معطوف به زنبورداری و شیوه‌های کاربردی و عملی آن و معرفی خصوصیات مورفولوژیکی، بیولوژیکی، ژنتیکی و ... گونه زنبورعسل معمولی آپيس مليفرا بوده و کتب راجع به مطالعه خصوصیات بیولوژیکی مقایسه‌ای همه نُه گونه شناخته شده زنبوران عسل در جهان، و نیز منابع فارسی که به بحث در رابطه با روش‌های مطالعاتی زنبوران عسل و هم‌چنین وضعیت زنبوران عسل بومی ایران بپردازند وجود ندارند.
وی افزود: دغدغه اصلی این کتاب پُر کردن حتی مقدار اندکی از این خلاء موجود است تا بتواند علاوه بر گونه بسیار شناخته شده آپيس مليفرا، کمک شایانی در جهت شناساندن هرچه بهتر هشت گونه‌ي دیگر زنبوران عسل از جنس آپيس به محققان و علاقمندان این علم نموده و علاوه بر مشخص نمودن وضعیت زنبوران عسل ایران بر مبنای مطالعات انجام شده، با شرح قدم به قدم و به زبان ساده روش‌های مطالعاتی زنبوران عسل، کمکی هرچند اندک به محققین و پژوهشگران جوانی که علاقمند به کار در این زمینه هستند، نماید.
این کارشناس ارشد جانور شناسی اظهار کرد: زنبوران عسل جهان امروزه در 9 گونه طبقه‌بندي مي‌شوند (متعلق به جنس آپيس) كه هركدام ويژگي‌هاي زيستي، ژنتيكي، توليدمثلي، فيزيولوژيكي و ... متفاوتي با ديگري دارند. كتب مربوط به زنبورعسل در بازار بيش‌تر مربوط به زنبورعسل معمولي آپيس مليفرا و تكنيك‌هاي پرورش و اصلاح نژاد آن و مسايل ديگر بوده ولي كتاب فارسي كه بيولوژي 9 گونه زنبورعسل موجود در جهان و دو گونه‌ي موجود در ايران را به‌شكل مقايسه‌اي مورد مطالعه قرار دهد، وجود نداشت. در اين كتاب تاريخچه مطالعات زنبوران عسل ايران به‌صورت جامع نيز پرداخته شده كه در كتاب فارسي ديگري وجود ندارد.
قاسمی افزود: در كتاب: «تاكسونومي و بيولوژي مقايسه‌اي زنبوران عسل جهان و ايران» كه در 400 صفحه و 9 فصل در انتشارات جهاددانشگاهي منتشر شده و به‌قيمت 30000 تومان و در بهترين كيفيت چاپ به‌بازار عرضه خواهد شد، بعد از معرفي كامل تاكسونومي زنبوران عسل در سلسله مراتب رده‌بندي زيستي و اختصاصات كلي همه گونه‌هاي زنبوران عسل و ويژگي‌هاي ژنتيكي آنها، اختصاصات مربوط به لانه‌سازي، كنش‌هاي رفتاري بين‌گونه‌اي، اختصاصات توليدمثلي و بيماري‌هاي مربوط به آنها را به‌طور مقايسه‌اي بين 9 گونه مورد مطالعه قرار داده‌ايم. هم‌چنين با توجه به كمبود منابع فارسي، يك فصل از كتاب به بررسي كامل روش‌هاي مطالعاتي زنبوران عسل اختصاص دارد. فصل آخر اين كتاب به بررسي كلي زيرگونه‌هاي زنبوران عسل خاورميانه و معرفي بيولوژي دو گونه زنبوران عسل ايران پرداخته است كه در نوع خود كاملا منحصر به‌فرد و نو است.
وی ادامه داد: منبع اصلی مورد استفاده در این کتاب جهت تالیف فصول دوم تا هفتم، کتاب ارزشمند پروفسور Hepburn و پروفسور Radloff باعنوان: «Honeybees of Asia» می‌باشد که در سال 2011 میلادی منتشر شده است. اینجانب چنانچه توفیق الهی مددکارم باشد کتاب مذکور را به‌طور کامل ترجمه نموده و در اختیار علاقمندان قرار خواهم داد. هم‌چنين با استناد از كتاب فوق و ساير كتب خارجي مربوطه، در آينده انشاءالله جلد دوم اين كتاب كه مشتمل بر مابقي مباحث مربوط به بيولوژي مقايسه‌اي زنبوران عسل است، منتشر خواهد شد.
قاسمي در پايان خاطر نشان كرد: اميدوارم در جامعه بيش از پيش به چنين فعاليت‌هاي علمي جوانان و علاقمندان در عرصه علمي ارج و ارزش نهاده و اين كتاب كه در مورد يكي از كليدي‌ترين و مهم‌ترين جانوران مهم در زندگي ماست، مورد توجه قرار گرفته و مسئولان اَمر چه در استان اردبيل، به‌خصوص در سازمان جهادكشاورزي استان و نيز ساير مراكز علمي استان و در كل كشور اعم از انجمن‌ها و ساير مراكز فعال در زنبورداري، توليد عسل، اصلاح نژاد زنبورعسل و ... باحمايت خود، اينجانب را در تكميل اين راه ياري نمايند. بدون تردید انتشار كتبي از اين قبيل در حقيقت نوعي تفسير علمي دو آيه مذكور قرآني است و اميدوارم در تفسير علمي اين دو آيه از قرآن كريم و ساير فعاليت‌هاي پژوهشي در زمينه زنبورعسل در كشور، از مطالب ارزشمند اين مجلد استفاده بهينه به عمل آيد.
لازم به‌ذكر است علاقمندان جهت تهيه اين كتاب مي‌توانند با دفتر انتشارات جهاددانشگاهي اردبيل به آدرس: اردبيل، ميدان شفاء، ساختمان دفتر مركزي جهاددانشگاهي اردبيل، طبقه‌ي چهارم(آقاي مهران محمدي) یا با ايميل انتشارات به آدرس: ard.chap@chmail.ir تماس حاصل نمايند.
