اعجاز علمی با دو کلمه/ اشاره صریح قرآن به وجود فسیل‌ها

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اردبیل، یک شیء فسیل شده دقیقاً یک مدل سنگی از یک شیء باستانی است. یک فسیل نسبت به شیء اصلی از مواد متنوع‌تری ساخته شده است. در طول فرایند فسیل شدن، اتم‌های اصلی با مواد معدنی جدید جایگرین می‌شوند، به‌طوری که یک فسیل همان رنگ(یا ترکیب شیمیایی) شیء اصلی را ندارد. با توجه به معنی آیه قرآنی به‌نظر می‌رسد در جمله «سنگ باشید یا آهن» قرآن کریم صراحتا به وجود فسیل‌ها یا همان سنگواره‌ها اشاره نموده است. چرا که در آیه قبلی صحبت از مُردن و تبدیل به استخوان شدن و اینکه خداوند متعال می‌تواند مردگان را زنده کند و بدون فاصله بعد از آن فرموده: «بگو: سنگ باشید یا آهن، *یا(هر) مخلوقی که در خاطرتان بزرگ می‌نماید(باز خداوند قادر است شما را به زندگی مجدد بازگرداند)....» و این عبارت که اگر سنگ یا آهن هم باشید می‌تواند خداوند شما را حیات بخشد، خود اشاره بدین موضوع دارد که برخی مخلوقات می‌توانند به سنگ یا آهن(همان فسیل‌ها) نیز تبدیل شوند و به‌نظر این خود اشاره‌ای صریح قرآنی به وجود فسیل‌هاست.

آیه قرآنی
«وَ قَالُواْ أَئِذَا کُنَّا عِظَامًا وَرُفَاتًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقًا جَدِیدًا* قُل کُونُواْ حِجَارَةً أَوْ حَدِیدًا*أَوْ خَلْقًا مِّمَّا یَکْبُرُ فِی صُدُورِکُمْ فَسَیَقُولُونَ مَن یُعِیدُنَا قُلِ الَّذِی فَطَرَکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَسَیُنْغِضُونَ إِلَیْکَ رُؤُوسَهُمْ وَیَقُولُونَ مَتَى هُوَ قُلْ عَسَى أَن یَکُونَ قَرِیبًا*»
«گفتند: آیا اگر از ما استخوانی بماند و خاکی، باز هم با آفرینشی نو از قبر برمی‌خیزیم؟* بگو: سنگ باشید یا آهن، *یا(هر) مخلوقی که در خاطرتان بزرگ می‌نماید(باز خداوند قادر است شما را به زندگی مجدد بازگرداند)، خواهند گفت: چه کسی ما را باز می‌گرداند؟ بگو: آن کس که بار نخست شما را آفرید، آنگاه در برابر تو سر می‌جنبانند و می‌گویند: چه وقت؟ بگو: ممکن است که در همین نزدیکی*»(سوره اَسراء، آیات 49-51).
در آیه فوق، خداوند متعال به سنگ و آهن شدن اجساد اشاره فرموده است که مطابق متون علمی که در ادامه بحث خواهیم نمود، از منابع فسیل‌ها به سنگ تبدیل می‌شوند و فلز آهن نیز از دیدگاه علمی، نقش مهمی در فسیل شدگی داشته و قدیمی‌ترین سنگواره‌های یافت شده نیز مربوط به رسوب آهن می‌باشند که خداوند متعال در 1400 سال قبل و زمانی که علم زمین‌شناسی به‌صورت امروزی توسعه نیافته بود، به این موضوع(به‌صورت صریح) اشاره کرده است(1).
«در شکل زیر تصویر فسیل یک جانور بسیار قدیمی(مربوط به دوران پرکامبرین) به‌نام «تریلوبیت» دیده می‌شود. همان‌گونه که در تصویر آشکار است، رسوب مواد معدنی بر پیکره جاندار باعث جایگزین شدن آن‌ها با مواد آلی تشکیل دهنده بدن شده و به عبارت ساده‌تر جاندار تبدیل به سنگ شده است».

فسیل چیست؟
فسیل‌ها بقایای جانوران و گیاهان باستانی و ردپاها یا اثرات به‌جا مانده از موجودات زنده از دوره‌های زمین‌شناسی گذشته یا اثرات به جا مانده از هر فعالیت آن‌ها هستند. فسیل‌ها روی همه قاره‌های زمین یافت شده‌اند. واژه فسیل از لغت لاتین fossilis منشأ می‌گیرد که به معنی حفرکردن و کاوش‌کردن است. بیشتر لایه‌های فسیلی از سنگ‌های رسوبی به دست آمده‌اند(3).

تشکیل فسیل از سنگ‌های رسوبی
سنگ رسوبی سنگی است که از رسوباتی نظیر ماسه، گل و تکه‌های کوچک سنگ تشکیل شده‌اند که پس از گذشت دوره‌های زمانی طولانی، این ذرات کوچک فشرده شده و اگر فسیلی در میان آن‌ها باشد، این فسیل زیر لایه‌های بیشتر و بیشتری از رسوب دفن شده است و در داخل سنگ‌های رسوبی فشرده می‌شود که لایه‌های زیرین قدیمی‌تر از لایه‌های بالایی هستند.
به عبارت دیگر در شرایطی خاص، گیاهان و جانوران مرده در زیر خاک دفن می‌شوند اما فاسد نمی شوند. آب به‌داخل خاک نفوذ می‌کند و مواد معدنی از قبیل آهن، سیلیکات و کلسیم را با خود می‌برند. این مواد دور و اطراف گیاهان یا جانوران مرده جمع می‌شوند و آن‌ها را به همان صورت حفظ می‌کنند. با گذشت زمان، مواد شیمیایی فوق سخت می‌شوند و یک نسخه تقریبا کاملی از جانور اصلی بوجود می‌آید که این نسخه را فسیل می‌گویند. به عبارتی باید گفت که در تشکیل فسیل مواد معدنی جایگزین مواد آلی تشکیل دهنده بدن جانور می‌شود که گویی جانور با همان شکل اصلی خود به سنگ یا آهن تبدیل شده است. پس بطور مثال فسیل یک استخوان دارای هیچ استخوانی در داخل خود نیست. یک شیء فسیل شده همان شکل شیء اصلی را دارد، اما از نظر مواد شیمیایی بیشتر شبیه به سنگ است. پس فرایند فسیل شدن به نحوه جایگزینی و حل شدن موادمعدنی اصلی در شیء با مواد معدنی دیگر بستگی دارد. نتیجه این فرآیند یک کپی سنگ مانند سنگین از شیء اصلی است. یعنی فسیل همان شکل شیء اصلی را دارد اما از نظر شیمیایی بیشتر شبیه به سنگ است. (2).

راه‌های تشکیل فسیل موجودات زنده
–1) محافظت در برابر دگرگونی: بخش‌های حشرات یا گیاهان یا خود گیاه یا جانور(بصورت کامل) که در کهربا به دام افتاده‌اند. در این حالت پیکره جانور در داخل کهربا بصورت کامل بدام می‌افتد.
–2) سنگ شدن: مواد معدنی سنگ‌مانند به آهستگی به شیء اصلی نفوذ نموده و بافت اندام اصلی با سیلیکات، کلسیت یا سولفید آهن جایگزین می‌شود. در نهایت یک فسیل سنگ‌مانند را تشکیل می‌دهد. بیشتر فسیل‌های چوب و استخوان به طریق سنگ شدن تشکیل می‌شوند.
–3) جایگزینی: بخش‌های سخت موجود زنده حل شده و به‌وسیله مواد معدنی دیگر مانند کلسیت، سیلیکات، سولفید آهن یا آهن جایگزین می‌شود.
–4) کربونیزه شدن(ذغال سنگی شدن): در این شکل فسیل شدن، تنها کربن در نمونه باقی مانده و عناصر دیگر مانند هیدروژن، اکسیژن و نیتروژن از بین می‌روند.
–5) حفاظت از authigenic: محافظت در مقابل این‌که کالبدها و قالب‌های موجودات زنده خراب یا حل شوند.
در کل، بیشتر جانوران فسیل نمی‌شوند. چرا که آن‌ها به‌سادگی فاسد می‌شوند و می‌پوسند و به‌صورت فسیل ثبت نمی‌شوند(2).

شکل فسیل‌ها
عموما فسیل‌ها در چهار شکل اصلی جای می‌گیرند که شامل فسیل‌های کالبدی(یک اثر فسیل شده به‌جا مانده از کالبد موجود زنده مانند عکسی از موجود زنده)، فسیل‌های  قالب گرفته‌شده(موقعی تشکیل شده که یک کالبد پر شده)، فسیل‌های ردها(لانه‌های فسیل شده، گاسترولیت، سوراخ‌های زیرزمینی، جاپاها و ...) و فسیل‌های با شکل حقیقی می‌باشند(2).

چه استفاده‌هایی از فسیل‌ها می‌توان نمود؟
علم دیرینه‌شناسی که فسیل‌شناسی جزئی از آن به‌شمار می‌رود، شواهد و مدارکی را درباره زندگی اجداد جانوران و گیاهان در اختیار زیست‌شناسان قرار می‌دهد(2). در زیست‌شناسی امروز مطالعه اجداد جانوران و فیلوژنی جانوری و روابط و تکامل جانداران طی میلیون‌های سال گذشته و اطلاع از نحوه پیدایش شاخه‌های اصلی جانوری بدون مطالعه و توجه به فسیل‌ها امکان‌پذیر نیست(3). همچنین مطالعه فسیل‌ها اساس و پایه بخشی از علم زمین‌شناسی اقتصادی است و برای شناسایی سنگ‌های سوختی مانند زغال سنگ‌ها و منشاء ‌نفت و گاز دارای ارزش زیادی هستند(2).

نتیجه‌گیری
در مجموع باید گفت یک شیء فسیل شده دقیقاً یک مدل سنگی از یک شیء باستانی است. یک فسیل نسبت به شیء اصلی از مواد متنوع‌تری ساخته شده است. در طول فرایند فسیل شدن، اتم‌های اصلی با مواد معدنی جدید جایگرین می‌شوند، به‌طوری که یک فسیل همان رنگ(یا ترکیب شیمیایی) شیء اصلی را ندارد. فسیل‌ها رنگ‌های زیادی دارند و از انواع بسیار مختلفی از مواد معدنی ساخته شده‌اند. رنگ فسیل به این بستگی دارد که سنگ احاطه‌کننده چه ترکیبی دارد.
با توجه توضیحات علمی فوق و معنی فارسی آیه قرآنی «بگو: سنگ باشید یا آهن، *یا(هر) مخلوقی که در خاطرتان بزرگ می‌نماید(باز خداوند قادر است شما را به زندگی مجدد بازگرداند)، خواهند گفت: چه کسی ما را باز می گرداند؟....»، به نظر می‌رسد در جمله «سنگ باشید یا آهن» قرآن کریم صراحتا به وجود فسیل‌ها یا همان سنگواره‌ها اشاره نموده است. چرا که در آیه قبلی صحبت از مردن و تبدیل به استخوان شدن و اینکه خداوند متعال می‌تواند مردگان را زنده کند و ... شده است و بدون فاصله بعد از آن فرموده: «بگو: سنگ باشید یا آهن، *یا(هر) مخلوقی که در خاطرتان بزرگ می‌نماید(باز خداوند قادر است شما را به زندگی مجدد بازگرداند)....» و این عبارت که اگر سنگ یا آهن هم باشد می‌تواند خداوند شما را حیات بخشد خود اشاره بدین موضوع دارد که برخی مخلوقات می‌توانند به سنگ یا آهن(همان فسیل‌ها) نیز تبدیل شوند و به‌نظر این خود اشاره‌ای صریح قرآنی بدین موضوع است.
باید گفت قران کریم زمانی به وجود فسیل‌ها اشاره نموده است که تقریبا خبری از علوم زیستی و فسیل‌شناسی نبوده و بشر در کل کره زمین آشنایی با چنین پدیده طبیعی نداشت و حتی اگر امروز نیز بشر شناختی به فسیل‌ها نداشت باز هدف و مصداق آیه امروز نیز برای بشر مخفی بود. همین دو کلمه «حِجَارَةً أَوْ حَدِیدًا» خود به جنبه‌ای از اعجاز علمی قرآن اشاره می‌نماید. پس می‌توان نتیجه گرفت قرآن در لابلای کلمات خود حاوی اسرار و پیام‌های علمی بسیاری است که مطمئنا در آینده نیز زوایای بیشتری از آن برای بشر گشوده خواهد شد و این اعجاز بدون شک در خود کلمات عربی قرآنی نهفته است نه در معنی فارسی و این کار محققان میان رشته‌ای قرآنی را سخت‌تر و خطیر می‌نماید که بایستی این عزیزان به متن عربی قرآنی تسلط کاملی داشته باشند. امید است بتوانیم هرچه بهتر و بیشتر از این کتاب آسمانی بهره ببریم.
یادداشت از: تقی قاسمی خادمی، کارشناس ارشد بیولوژی جانوری و فعال قرآنی
منابع:
1) http://miraclesofthequran.persianblog.ir
2) برگرفته از danestanihayeoloom.blogfa.com به نقل از پایگاه: http://www.beytoote.com
3) هیکمن، پی، اصول جانورشناسی، انتشارات مدرسه، ترجمه: حسین، دانش‌فر.