İmam Humeyni düşüncesinde tasavvuf ve akılcılık

İmam Humeyni, devrimci bir lider ve siyasi figür olarak bilinmesine rağmen, tasavvuf ve dini bilimler alanında önemli faaliyetleri ve teorileri olmuştur.

İmam Humeyni'nin tasavvufi yaklaşımının özellikleri dört bağlamda incelenebilir; Birincisi Kur'an-ı Kerim'den, hadislerden, rivayetlerden ve dualardan kaynaklanmaktadır ve gerçek tasavvufun bu alanlardan geldiğini eserlerinde ispatlamıştır. İmam Humeyni'nin görüşüne göre, Kur'an ve Sünnet'te tasavvuf hakkında teorik ve pratik bilgiler o kadar fazladır ki, insan diğer tasavvuf ekollerini tasavvufi bulgular kaynağı olarak kullanmasına izin vermez.

İmam Humeyni'nin ikinci özelliği, tasavvuf ve dünya arasındaki birleşimdir. Tasavvuf, hem eski hem yeni olmak üzere dünyevi gelişmelerden kaçınır, ancak İmam Humeyni bir arif olarak ömrü boyunca tasavvufu yaşamasına rağmen siyasete ve topluma kayıtsız kalmamış ve en büyük siyasi devrimi gerçekleştirmiştir.

İmam Humeyni'nin tasavvufunun üçüncü özelliği, tasavvufun akılla ilişkilendirilmesidir. Mutasavvıfların ve âlimlerin en büyük sorunu, kalbin, keşif ve sezginin yolu olan tasavvuf ile akıl ve muhakeme yolu arasında bir çelişki olduğunu söylemeleridir. Rasyonaliteye tamamen karşı olan birçok tasavvufi yaklaşımımız var ama İmam'ın tasavvufunda rasyonalite ile tasavvufi keşif ve sezgi arasında bir uyum vardır.

Dördüncü özellik, hakiki tasavvufun ilahî aşkla, başka bir deyişle aşkla tasavvufun birlikteliğidir. Onun tasavvufi yaklaşımı ilahi aşktan geçer.

İmam Humeyni'nin bakış açısına göre tevhid, tasavvufun özel bir konusu ve tasavvufun temelidir. Tasavvufta en büyük rolün pratik tasavvufun olduğunu söylüyor. Pratik tevhid, bu dünyadaki her şeyin Allah'ın elinde olduğunu bilmek ve inanmak anlamına gelir. İmam Humeyni'ye göre bireysel inşa, putperestliğin reddi, Allah'ın düşmanlarına itaatsizlik, sosyal inşa, sonsuz umut, sıkı çalışma, yorulmak bilmeyen çaba, sabır ve direnç, daha büyük bir bağlılık duygusu, pratik tevhidin etkileri ve sonuçlarıdır.

Ayetullah Seyyid Ruhullah Musevi Humeyni (1902-1989), daha çok "İmam Humeyni" olarak bilinir. İran İslam Devrimi'nin lideri, İran İslam Cumhuriyeti'nin kurucusu ve bir İslam alimidir. Fıkıh, İslam felsefesi ve tasavvuf konularında çeşitli eserler kaleme almıştır.

Kaynak: Bu yazı, Medrese ve Üniversite Araştırma Enstitüsü'nde öğretim üyesi olan Muhammad Behişti'nin 2021 Şubat ayının ortalarında bir seminerde yaptığı konuşmanın özetidir.