شکل‌گیری تعریف اشتباه از تلاوت مجلسی؛ 3 واجب رکنی در تلاوت + صوت
دومین میزگرد هفدهمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم با حضور اساتید مطرح کشورمان برگزار و طی آن به شکل‌گیری تعریفی اشتباه و نامناسب از تلاوت مجلسی و پخش این نوع تلاوت‌ها از صدا و سیما اشاره شد.
به گزارش خبرنگار ایکنا، میزگرد تخصصی «مصادیق مهندسی تلاوت در قرائت استادانه قاریان تراز جهان اسلام» شامگاه پنجشنبه سیزدهم بهمن ماه و در دومین روز از هفدهمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم با حضور محمود لطفی‌نیا، حسین اخوان‌اقدم و حسن مختاری برگزار شد.
در ابتدای این میزگرد محمود لطفی‌نیا، قاری بین‌المللی کشورمان به بیان نکاتی پرداخت و گفت: در این روزها صحبت‌های زیادی در مورد مهندسی تلاوت صورت گرفت و این صحبت‌ها باید ادامه پیدا کند. این نشست باید زمینه‌ای برای پیگیری این مباحث با رویکردهای عمل‌گرایانه به خصوص در حوزه آموزش باشد و برای آن برنامه‌ریزی صورت گیرد.
تعریف مهندسی تلاوت
وی به ارائه تعریفی از مهندسی تلاوت پرداخت و گفت: مهندسی تلاوت عبارت از فکر و اندیشه و مدخلیت در حوزه اجراست و لذا نیاز به پیش زمینه‌های بسیار مهمی همچون دانش زبان عربی و فهم زبان عربی دارد که بسیاری از اساتید اشاره داشتند. مهندسی تلاوت صرفا شکل دادن موسیقایی به تلاوت نیست، مهندسی تلاوت ورود به تار و پود عبارات، آیات، کلمات و حروف قرآن است که اساساً باید از جان برآید و بر جان بنشیند.
گزارش تصویری نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن
مسیر تلاوت حرفه‌ای از تأسیس دانشکده تلاوت می‌گذرد + فیلم
این قاری بین‌المللی کشورمان تصریح کرد: قاری قرآن به جهت انسی که با قرآن دارد، باید هر چه بیشتر بر این انس بیفزاید تا حلاوت انس با قرآن را بیش از پیش درک کند و اگر در حوزه وظیفه خود می‌بیند که این لذت را با مخاطب خود تقسیم کند، نسبت به این امر اهتمام ورزد.
لطفی‌نیا بیان کرد: مهندسی تلاوت یعنی آنچه که می‌خواند، بفهمد و آنچه که می‌خواند، بفهماند. من همیشه این خاطره از استاد مرحوم اوحدی را در ذهن دارم. ایشان زمانی از استاد مصطفی اسماعیل پرسیده است چه کنیم مردم از تلاوت ما لذت ببرند؟ استاد مصطفی اسماعیل هم پاسخ داده است که قاری ابتدا باید در درون خود از قرآن خواندن لذت ببرد و سپس این لذت را منتقل کند. این یک لذت معنوی است و حقیقت آن است که ما در حوزه بضاعتی که از فهم و درک و مؤانست با قرآن داریم باید تلاشمان در این جهت باشد و همین است که گفته می‌شود قاری قرآن باید به قرآن دعوت کند نه به خودش.
کدام تلاوت درصدد دعوت کردن به خود است
این قاری بین‌المللی کشورمان اظهار کرد: وقتی قرآن خواندن صرفاً موسیقایی باشد و فضای موسیقایی آن بدون درک درستی از فضای آیات اشباع شود، این تلاوت درصدد دعوت کردن به خود و امتیاز دادن به خود است. اینکه هر نوع مؤانستی با قرآن مبارک و دارای برکت است، نفی نمی‌کنم اما به عنوان شیعیان حضرت علی(ع) باید به گونه‌ای با قرآن مؤانست داشته باشیم که موالی ما با قرآن انس داشته‌اند.
وی اظهار کرد: اگر مولای ما امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) روایت دارند که می‌خواندند و رهروان محو خواندن آنها می‌شدند و تأثیر می‌پذیرفتند ما نیز در عین حالی که درصدد رعایت ظاهر قرآن و جنبه‌های جمال و ظاهر لفظی آن هستیم، باید به آن جنبه نیز توجه داشته باشیم و قاریان جوان و نوجوان را به آن سمت سوق دهیم.
بر اساس گزارش ایکنا در ادامه این نشست حسین اخوان‌اقدم، پیشکسوت قرآنی کشورمان نیز به بیان نکاتی پرداخت و گفت: ما یک واجب رکنی و یک واجب غیررکنی داریم. اگر از واجبات رکنی قرائت بخواهیم ذکر کنیم، قطعاً اعراب، مخارج حروف و وقف و ابتدا هست و بقیه مطالب واجب غیر رکنی است. این را من به دلیل اینکه در حوزه وقف و ابتدا کار می‌کنم، نمی‌گویم بلکه اصول همین را می‌گوید. لذا اگر واجب رکنی سهواً هم مد نظر قرار نگیرد، معنا به هم می‌ریزد و ما در مورد همین حرف می‌زنیم.
وی افزود: از نقش اساسی وقف و ابتدا در تلاوت معنامحور و قرائت استادانه و اهمیتی که این موضوع دارد، عبور می‌کنم؛ برخی مواقع تلاوت مجلسی بد تعریف می‌شود و فکر می‌کنیم هر کسی تکرارهای اضافه داشته باشد و مخاطب کم‌سواد را به وجد بیاورد این تلاوت مجلسی انجام داده است. نمونه‌‌های این نوع تلاوت مجلسی از رادیو و تلویزیون پخش می‌شود، اما کسی جلوی آن را نمی‌گیرد.
اهمیت نَفَس خوب و توجه به وقف
اخوان‌اقدم با تأکید بر اینکه نَفَس خوب یک عامل بسیار مهم در ارائه تلاوت استادانه است، گفت: نفس خوب به شرطی از عوامل مهم تلاوت استادانه است که از آن به خوبی استفاده شود و وقف و ابتدا به هم نریزد. یکی از کسانی که در دوره اخیر به خاطر نفس طولانی کارهای عجیب و غریبی را در قرائت مصر انجام داده است، از او اسم نمی‌برم و فقط تلاوت او را با هم می‌شنویم. ایشان سوره انفطار را شروع می‌کند فرازهای اول مربوط به حالات قیامت است، بعد همین را به «یا ایها الانسان ...» وصل می‌کند، در صورتی که آن وقف تام است و آن مطلب تمام شده است. چه ارتباط معنایی و لفظی با هم می‌توانند داشته باشند.
وی بیان کرد: اتصال آیه سوم و چهارم سوره مبارکه قدر هم کار اشتباهی است که محمود شحات انجام می‌دهد و برخی قاریان ایرانی هم این کار را انجام می‌دهند در حالی که اهل تحقیق می‌گویند: آیه سوم سوره قدر وقف لازم دارد. لذا این نفس طولانی در تلاوت استادانه باید درست خرج شود و اینجا نقش وقف و ابتدا در مهندسی تلاوت پررنگ می‌شود.
مهندسی صوت
بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این میزگرد حسن مختاری، مدرس و داور مسابقات قرآن نیز به بیان نکاتی پرداخت و گفت: یکی از مصادیق مهندسی تلاوت مهندسی در بخش صوت است که صوت هم می‌تواند مرتبط با بحث تجوید و وقف و ابتدا و حتی بحث لحن باشد.
وی افزود: قاریان مختلف(منظور قاریان مصری است) از نظر مختصات صوتی و ویژگی‌های صوتی با هم متفاوت، اما همه موفق هستند و دلیل آن استفاده بهینه از مختصات صوتی در ارائه الحان است.
مختاری تصریح کرد: یکی از مختصات مهم صوت در ارتباط با اجرای الحان و نغمات بحث گستره صوتی است، الان در کشور قاریان مبتدی، متوسط و حتی برخی از حرفه‌ای‌ها با این مشکل مواجه هستند. ما از نظر گستره صوتی برای اینکه یک تلاوت خوب داشته باشیم و مقامات را کامل ارائه دهیم نیاز به دو اُکتاو صدا داریم.
وی بیان کرد: برخی قاریان مصری همچون استاد عمران، محمد رفعت و منشاوی بیش از دو اکتاو صدا دارند، اما استفاده اینها در بحث گستره صوتی متفاوت است. بعضاً مقامات را در دو اکتاو اجرا کرده‌اند و بعضاً هم با اینکه دو اکتاو را استفاده کرده‌اند، اما مقامات را کامل اجرا نکرده‌اند. با این وجود همه اینها از این گستره صوتی به صورت مناسبت استفاده کرده‌اند.
این پیشکسوت قرآنی با تأکید بر اینکه قاریان مصری صدای خود را شناخته‌اند، بیان کرد: شناخت صدا باید در قاریان ایرانی نیز شکل گیرد که این موضوع نیاز به علم صداشناسی و بحث شناخت الحان دارد.
برای بهره‌مندی بیشتر مخاطبان از تمام مطالب بیان شده به ویژه مثال‌های هر یک از مباحث بالا، صوت کامل میزگرد بارگذاری شده است.
