آغاز رقابت‌ها با رویارویی مدعیان کسب رتبه؛ گلایه از سیستم صوتی ضعیف + فیلم

به گزارش خبرنگار اعزامی ایکنا به خوزستان، جمعه 23 دی، با حضور تعدادی از شرکت‌کنندگان در رشته‌های حفظ کل، قرائت تحقیق، قرائت ترتیل و حفظ بیست جزء قرآن کریم، نخستین روز از رقابت‌های چهل و پنجمین دوره مسابقات سراسری قرآن، در سالن شهرک نفت اهواز برگزار شد.

سعید علی‌اکبری، حافظ کل قرآن، اعزامی از استان قزوین آغازکننده اجراهای امروز بود و به بیان دیگر باید او را افتتاح‌کننده این دوره بدانیم. نکته حائز اهمیت و جالب توجه درباره علی‌اکبری اینکه او روشندل است و یکبار دیگر با حضور خود در عالی‌ترین سطح مسابقات قرآن کشور نشان داد که عبارت «خواستن توانستن است» گرچه در میان مردم تبدیل به کلیشه شده، کارکرد دارد.

حفظ قرآن از جمله هنرهایی است که نیازمند داشتن توانایی‌های مختلف است. برای نمونه داشتن حافظه خوب یکی از مؤلفه‌ها است. حافظه هم خود قابل تقسیم شدن به چند قسم است و یکی از اقسام حافظه، حافظه تصویری نامگذاری می‌شود. بر این اساس کسانی که می‌خواهند متنی را حفظ کنند، در صورتی که بتوانند آن را ببینند، راحت‌تر می‌توانند فرایند حفظ را طی کنند. از این رو، نابینایان کار دشوارتری خواهند داشت، اما با همه این اوصاف علی‌اکبری نشان داد که در موفقیت باید تمام مؤلفه‌ها را در یک ردیف قرار داد و مؤلفه تلاش را در ردیف دیگر.

اهمیت رعایت آکسان در تلاوت

پس از این حافظ کل قرآن اهل قزوین، چند حافظ دیگر نیز اجرا کردند که از جمله آنها‎ جواد شاهینی بود. تلاوت این حافظ کل قرآن توسط مسعود نوری، قاری ممتاز کشورمان در ویژه‌برنامه شبکه قرآن و معارف سیما کارشناسی شد. به گفته نوری، قرائت شاهینی با تنوع لحنی بالا و صوتی خوب همراه بوده است. با این حال از جمله نقاط ضعف قرائت او عدم توجه به نَبرها یا تکیه‌ها عنوان شد؛ زیرا آیین‌نامه مسابقات در رشته ترتیل بر اساس قواعد اقراء نگاشته شده و بر همین اساس توجه به تکیه‌ها یا آکسان‌ها در هنگام تلاوت بسیار حائز اهمیت است و شاهینی باید برای بهبود سطح قرائت خود به این نکته بیش از پیش توجه داشته باشد.

بیشتر ببینید؛

عکس | روز اول رقابت‌های سراسری قرآن در اهواز

نوری در هنگام تحلیل این قرائت و به مناسبت، از تعریف آکسان هم سخن به میان آورد و بیان کرد: مراد از آکسان یا تکیه، نوع تأکیدی است که روی برخی حروف در یک کلمه گذاشته می‌شود تا معنا به خوبی منعکس شود. برای نمونه می‌توان این جمله را مثال زد: «کلاغ در هنگام پرش، پرش شکست». در صورتی می‌توان معنای شکستن بال کلاغ در هنگام پریدن را به مخاطب القا کرد که تکیه‌ها به درستی رعایت شده باشند.

نسبت میان آب و هوا با صوت

شاهینی از استان گلستان به این مسابقات اعزام شده است و همین امر سبب شد تا نوری در تحلیل تلاوت او به نسبت میان آب و هوای هر استان و صدای مردم هم اشاره‌ای داشته باشد. وی در این زمینه بیان کرد: به دلیل رطوبت استان‌های شمالی کشور، مردم این استان‌ها از صداهای خوبی برخوردارند. افزون بر این، نحوه گویش نیز در داشتن یک صدای خوب تأثیرگذار است. بر همین اساس، استان‌هایی نظیر مازندران دارای قاریان خوش‌طنینی هستند.

مناطق کوهستانی هم چنین مشخصه‌ای دارند و بر همه این موارد می‌توان عنصر ژن را هم اضافه کرد. توضیح اینکه، اگر در یک استان تلاوت قرآن به صورت جدی‌تری رواج داشته باشد، همین امر تبدیل به عاملی می‌شود که مردم آن استان راحت‌تر به تلاوت قرآن بپردازند.

یکی دیگر از نکاتی که نوری از آن سخن به میان آورد این بود که حافظان قرآنی که به این مرحله از مسابقات می‌رسند معمولاً در بخش حسن حفظ مشکلی ندارند و بر همین اساس باید در افزایش سطح قرائت خود کوشش کنند. از این رو اگر بتوانند یک تلاوت ترتیل مشهور و در عین حال زیبا و دلنشین اما سالم و اصطلاحاً بدون فالش یا خروج را ارائه کنند و به نکات تجویدی هم دقت کافی داشته باشند، می‌توانند رتبه‌های ممتازی را کسب کنند.

در ادامه این رقابت‌ها نوبت به اجرای محمدعلی موسی‌پور از استان گیلان رسید. این حافظ قرآن نیز به ارائه یک ترتیل همراه با تحریرهای زیبا پرداخت و ذوق هنری خود را به همگان نمایش داد. با این حال به نظر می‌رسید قدری اسلوب ترتیل را رعایت نمی‌کند و همین امر سبب می‌شود که مخاطب به هنگام شنیدن ترتیل او احساس کند، تلاوت تحقیق در حال اجرا است؛ امری که مسعود نوری نیز به آن اشاره کرد و گفت: نمره بخش اسلوب ترتیل، بسیار مهم است و اگر رعایت نشود ممکن است قاری در بخش لحن نمره خوبی کسب نکند.

آغاز به کار مدعیان کسب رتبه‌های برتر

حوالی ساعت 17، رقابت‌های امروز وارد یکی از بخش‌های هیجان‌انگیز خود شد؛ جایی که قاریان شرکت‌کننده در رشته تلاوت تحقیق کار خود را آغاز کردند. نکته قابل توجه در این زمینه شروع به کار مدعیان کسب عنوان‌های برتر بود؛ به نحوی که برخی از نمایندگان استان‌های تهران و خراسان رضوی با یکدیگر به رقابت پرداختند. بدون تردید سرشناس‌ترین شرکت‌کننده روز نخست مسابقات محسن قاسمی بود که تا پیش از اجرای تلاوت، بسیاری از علاقه‌مندان او را یکی از شانس‌های اصلی کسب رتبه می‌دانستند.

با این حال به نظر می‌رسید سرماخوردگی قاسمی کار دستش داده است. این قاری خوش‌خوان و ممتاز تهرانی نتوانست انتظارات را برآورده کند. هرچند که برای قضاوت زود است و باید دید دیگر شرکت‌کنندگان چه تلاوت‌هایی ارائه می‌کنند، اما به نظر می‌رسد که قاسمی شانس اندکی برای کسب رتبه‌های برتر یا دست‌کم رتبه نخست را داشته باشد.

اینکه محسن قاسمی همچنان باید در مسابقات قرآن شرکت کند و به اصطلاح درگیر کسب رتبه در این مسابقات باشد، هم نکته‌ای است؛ نکته‌ای که می‌توان در موردش ده‌ها صفحه مطلب نوشت. قاسمی در ماه رمضان سال جاری به عنوان قاری ممتاز و برجسته جمهوری اسلامی ایران به کشور آفریقا اعزام شد تا مبلغ قرآن باشد. از طرفی تلاوت‌های او در رسانه ملی هم پخش می‌شود و در جامعه قرآنی نیز کمتر کسی یافت می‌شود که او را نشناسد.

شرایطی که نیازمند اصلاح است

با این حال مشخص نیست مسابقات در ایران تبدیل به چه پدیده عجیبی شده که یک قاری در این سطح هم همچنان باید در مسابقات شرکت کند و اگر در این رقابت‌ها رتبه نیاورد، گویی که هیچ کاری از پیش نبرده است. از این رو پر بی‌راه نیست که انتظار داشته باشیم تا در این زمینه اصلاحاتی انجام شود.

از جمله دیگر قاریانی که امروز به قرائت پرداختند حمیدرضا نصیری بود. نصیری در تلاوت قرآن متأثر از شیخ رفعت است و پیشتر هم با او درباره این قاری شهیر مصری در استودیوی ایکنا گفت‌وگو کرده‌ام. همین امر موجب شد تا انتظار داشته باشیم که او با تلاوتی به سبک رفعت سالن محل برگزاری مسابقات را برخلاف هوای اهواز که بسیار سرد بود، گرم کند. تلاوت نصیری گرچه بوی تلاوت‌های رفعت را می‌داد، اما او هم آنطور که باید و شاید یک رفعت‌خوانی کامل را ارائه نداد.

رفعت از جمله قاریان بزرگ جهان اسلام است. همین الآن اگر تلفن را بردارید و با احمد ابوالقاسمی یکی از بزرگترین قاریان ایران و جهان اسلام صحبت کنید و نظرش را درباره رفعت بپرسید، بدون تردید به شما پاسخ می‌دهد که نسبت به رفعت، کم‌لطفی شده و باید بیش از پیش در ایران جدی گرفته شود. با این اوصاف جالب است که شاید این سبک به طور کامل در آیین‌نامه مسابقات هم نگنجد و از همه مهم‌تر اینکه حس تلاوت‌های رفعت و سبک او در مسابقات به سختی اجرا شود.

سیستم صوت می‌توانست بهتر باشد

نصیری هم در گفت‌وگوی کوتاهی که پس از تلاوت با ایکنا داشت به همین نکته یعنی مسئله حس اشاره کرد. او معتقد بود نتوانسته تلاوت پرحسی را ارائه کند که یکی از دلایل عدم توفیق در این بخش، حال و هوای مسابقه است. این توضیح نصیری به وضوح نشان می‌دهد که در مسابقه قرآن آنچه سخت یافت می‌شود، حس و حال خوب است؛ زیرا قاری قرآن بدون توجه به این مسائل باید خودش را ملزم کند تا در چارچوب آئین‌نامه به قرائت بپردازد.

این قاری ممتاز تهرانی، از تلاوت خود ابراز رضایت کرد و گفت: هفتاد درصد از این تلاوت راضی بوده اما در بخش تحریرها تا کمی لغزش داشته که کار را تا حدودی خراب کرده است. نصیری نسبت به سیستم صوت هم انتقاد داشت و معتقد بود می‌شد سیستم بهتری به کار گرفته شود.

یکی دیگر از قاریانی که به اجرای برنامه پرداخت، وحید براتی از استان تهران بود. براتی تلاوت خوبی را ارائه کرد و در گفت‌وگوی کوتاهی که با ایکنا داشت از این سخن گفت که قرعه‌اش نیز خوب بوده است. سیستم صوتی سالن برگزاری مسابقات توسط این قاری قرآن هم نقد شد. در نهایت از براتی پرسیدم اینکه قرعه‌ها از پیش در اختیار قاری قرار می‌گیرد و قاری می‌تواند چند روز مانده به مسابقات چینش‌های لحنی را داشته باشد خوب است یا بد؟ که در پاسخ گفت: این کار خوب نیست؛ زیرا عیار قاری را نشان نمی‌دهد. عیار قاری هنگامی به خوبی نمایش داده می‌شود که او بتواند فی‌البداهه به قرائت بپردازد.

برای همه متسابقان قرعه یکسان در نظر گرفته شود

جواد سلیمانی، از خراسان رضوی، یکی دیگر از قاریان حاضر در بخش قرائت تحقیق بود. او هم نسبت به صوت انتقادهایی داشت اما فضای سالن را پسندیده بود. از او درباره مشخص شدن قرعه‌ها از پیش پرسیدم که در پاسخ گفت: بهتر این است که یک قرعه در اختیار همه باشد و با ایجاد فضای قرنطینه همه بتوانند آیات واحدی را تلاوت کنند؛ زیرا در این صورت آیاتی خوانده می‌شود که ظرفیت تنغیمی و لحنی آن برای همه یکسان است.

مسابقات در رشته قرائت تحقیق با تلاوت علیرضا مُکاری به اتمام رسید. در تلاوت مکاری می‌شد بوی تلاوت‌های عبدالباسط و در برخی موارد منشاوی را حس کرد. شاید همین امر هم موجب شد تا او بیش از دیگر قاریان تشویق بگیرد و اندک حاضران در صحن مسابقات را به وجد آورد. سپس مسابقات در رشته قرائت ترتیل و حفظ بیست جزء پیگیری و به اتمام رسید.

داوری الکترونیک؛ خوب اما نیازمند تکمیل

یکی از نکات قابل توجه در روز اول مسابقات نیز نحوه داوری بود. امروز داوری به صورت الکترونیک توسط داوران افتتاح شد. در تالار امام رضای(ع) سالن شهرک نفت محسن یاراحمدی، داور بخش لحن را دیدم و از او خواستم تا نظرش را در مورد این سیستم داوری بگوید. در پاسخ گفت: این کار خوب و پسندیده است؛ زیرا کاغذ از فرایند داوری حذف شده و همین امر موجب صرفه‌جویی می‌شود.

او بیان کرد: با این حال این سیستم نیاز به تکمیل دارد و باید برخی ایرادات آن برطرف شود. از جمله اینکه برخی نکات درباره قفله‌ها و تکیه‌های صوتی را می‌نوشتیم، اما در حال حاضر با محدودیت‌هایی مواجه هستیم. همچنین باید توجه داشت که این رویه داوری ارتباطی با ایجاد عدالت بیشتر ندارد و اینطور نیست که با این سیستم حتماً عدالت بیشتری رعایت شود، بلکه عدالت در هر دو روش به یک میزان رعایت می‌شود.

روز نخست مسابقات با همه فراز و فرودهایش به اتمام رسید. روزی که استقبال مردمی صورت نگرفت، اما به هر تقدیر برخی از قاریان قرائت‌های خود را انجام دادند. حالا همه چیز آماده است تا مسابقات در روز دوم پیگیری شود و باید ببینیم در این روز نمایندگان کدام استان‌ها در صحن مسابقات حاضر می‌شوند و اینکه آیا شاهد ظهور و بروز پدیده و شگفتی در مسابقات هستیم یا باید منتظر باشیم تا قاریانی که پیشتر صاحب رتبه‌ شده‌اند، بدرخشند.

برای پاسخ به این پرسش‌ها و اطلاع از دیگر جزئیات چهل و پنجمین دوره مسابقات سراسری قرآن، صفحه مسابقات سایت ایکنا و شبکه‌های اجتماعی این خبرگزاری در فضای مجازی را دنبال کنید؛ جزئیاتی که در قالب متن، عکس و فیلم در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.

گزارش از مرتضی اوحدی