نگاهی به پیشتازی 500 ساله زنان خراسان‌جنوبی برای وقف

حجت‌الاسلام پرویز بخشی‌پور، مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان‌جنوبی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی با بیان اینکه وقف از دیرباز در این استان و بین مردم از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و بیشتر این وقف‌ها یا توسط بانوان و یا به درخواست آنان انجام شده است، گفت: گاهی قدمت موقوفات در استان به بیش از 500 سال می‌رسد و این رقبات شامل تکایا، مساجد، اراضی، منازل مسکونی، درمانگاه، دارالایتام و مراکز عام‌‏المنفعه است که هر یک عوایدی داشته و از طریق سازمان و یا متولی صرف نیات وقف می‌شود.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان‌جنوبی با بیان اینکه در این استان بیش از 20 درصد اسناد وقفی خاص زنان بوده و برخی وقف‌ها بین زنان و همسرانشان مشترک است، اظهار کرد: در روزهای ابتدای سال، سه وقف جدید در استان به ثبت رسید که توسط بانوان خیراندیش وقف شده است؛ این وقف‌ها با نیت عزاداری ائمه(ع) و یا برطرف کردن نیازهای زمان انجام شده و در واقع زنان پیشتاز در این عرصه بوده‌اند.

بخشی‌پور با بیان اینکه این موقوفه‌ها در شهرستان قاینات و یک وقف در شهرستان فردوس به ثبت رسیده است، تصریح کرد: در شهرستان قاینات، یک منزل مسکونی به متراژ ۳۰۰ متر مربع به ارزش ۳۰۰ میلیون تومان وقف شده که به‌منظور توسعه مهدیه روستای نوغاب وقف شده است.

 وی با بیان اینکه بانوی دیگری نیز در شهرستان قاینات، یک منزل مسکونی را به متراژ  ۶۵ متر مربع به ارزش ۶۵ میلیون تومان به‌منظور توسعه مسجد جامع روستای نوغاب پسکوه وقف کرد، افزود: وقف دیگری در شهرستان فردوس، شامل 3.5 فنجان آب قنات بلده به ارزش بیش از 100 میلیون تومان توسط یک بانو صورت گرفت که وقف بر دارو، درمان و جهیزیه است.

از توجه به تعزیه ائمه(ع) تا نیازهای مسجد 

مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان‌جنوبی با بیان اینکه سال گذشته استان با ثبت 91 موقوقه در سال رتبه اول کشور را در ثبت وقف‌های جدید کسب کرد، ادامه داد: اکنون خراسان‌جنوبی بیش از 10 هزار و 88 موقوفه و 21 هزار و 983 رقبه دارد.

بخشی‌پور با اشاره به وقف‌نامه‌های قدیمی زنان در استان گفت: دختر میر ابوطالب به نام «گدا» همسر علی حسین ساکن هاون سفلی یک طاقه از چشمه محسن‌آباد را با کل ملحقات شرعی و فرعی وقف بر حضرت امیرالمؤمنین علی ابن ابیطالب(ع) وقف کرده است. همچنین در سال 1324 هجری قمری، خانم سکینه، دختر استاد علی‌اصغر نوفرستی، دو فنجان از قنوات ثلاثه روستای نوفرست با تمام متعلقات شرعی و عرفی از ده و دشت در روستای خراشاد را وقف کرده که به‌منظور توجه به تعزیه‌داران امام حسین(ع) وقف کرده است.

وی با اشاره به وقف چهار فنجان آب وقف بر مخارج مسجد روستای گل افزود: خیر‌النساء بانوی دیگری است که در سال 1311 تمام نیم روز از مزرعه کوشک‌آباد شامل 15 فنجان را وقف بر تعزیه‌داران و مصیبت‌داران امام حسین(ع) کرده است. همچنین عصمت خانم، بانوی دیگری است که به نام مادر محمداسماعیل خان عرب خزیمه مقداری از مال خود را در سال 1151 هجری قمری وقف کرده است که به‌منظور رد مظالم عالی آرامگاه محمد اسماعیل‌خان تا ظهور امام زمان(عج) وقف شده است، اظهار کرد: حاجیه فاطمه بیگم، دختر حاجی میر اکبرخان نیز در سال 1248 چهار فنجان آب با اراضی از قنوات روستای گل را وقف کرده است که برای تعمیر، روشنایی، مخارج مسجد جامع و حمام این روستا هزینه می‌شود.

بخشی‌پور با بیان اینکه این بانو همچنین یک طاقه آب را از مزرعه گیوشاد در همان سال برای تحصیل علوم دینی وقف کرد، ادامه داد: خدیجه خسروی نیز یک دانگ و نیم از مزرعه میریک تکاب شاخن با اراضی تابعه و اشجار متعلقه را برای عزاداری امام حسین(ع) وقف کرد.

اجرای بی‌کم و کاست وقف‌ها براساس نیات 

وی با بیان اینکه یک عدد دیگ بزرگ نیز توسط این بانو در سال 1331 وقف شد تا هر کس نیاز داشت از آن استفاده کند، تصریح کرد: زیبا‌نساء، بانوی دیگری است که در سال 1224  یک طاقه از مزرعه بورج و نیم روز از مزرعه چهکند عرب را به‌منظور استفاده مسجد و حمام روستای روشناوند وقف کرد.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان‌جنوبی بیان کرد: خدیجه بیگم، نام بانوی دیگری است که یک سهم و نیم روز مزرعه حاتم‌آباد را برای عزاداری امام حسین(ع) در سال 1295 وقف کرده است. همچنین خدیجه هاشمی خراشاد نیز تمام یک سهم و نیم از 960 سهم قنات خراشاد را در سال 1340 وقف بر عزاداری ایام وفات حضرت فاطمه(س) کرده است.

بخشی‌پور ادامه داد: بانو خدیجه نیز در سال 1324 تمام یک فنجان آب را از قناتین روستای خنگ با مساحت 400 متر مربع برای نیازهای دوران حمام این روستا وقف کرد. بانو نرگس فیروزی نیز یک باب منزل در شهرستان بیرجند را در سال 1363 برای هزینه‌های حسینیه و مسجد صاحب‌الزمانی(عج) خیرآباد نو این شهرستان وقف کرد.

وی با بیان اینکه بانو معصومه معروف به همسر ملامحسن پیرنجی نیز پنج فنجان آب از نهر موسیان به همراه یک قطعه زمین و آب رود نهر مزبور به میزان 15 سهم را به‌منظور عزاداری امام حسین(ع) در سال 1325 وقف کرد؛ حاجی بانو نیز بانوی دیگری است که در سال 1318 تمام آب یک دانگ از قنات روستای نوقاب با زمین را برای عزاداران امام حسین(ع) وقف کرد.

بخشی‌پور تصریح کرد: بانو فاطمه نیز در سال 1247 دو فنجان آب از قنات روستای ملک‌آباد خراشاد را با یک قطعه باغ و هشت فنجان آب از قنات مزرعه چاج با یک قطعه باغ برای تعزیه‌داران حسینی و مسجد و خمام این روستا وقف کرد.

وی با بیان اینکه خدیجه بیگم نیز بانوی دیگری است که در سال 1199، مقدار ۱۰ فنجان آب از روستای موسومه گشو را برای کمک به فقرا و رد مظالم وقف کرده است، افزود: بانو خورشید بیگم نیز در سال 1297 مقدار ۱۰ فنجان آب از قنات روستای سرچاه را وقف تعزیه‌داران حسینی کرده است.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان‌جنوبی بیان کرد: بانو خدیجه نیز 36 فنجان آب از خرمک و یک باب اطاق با فرش و چندین وسیله را برای تعزیه‌داران امام حسین(ع) وقف کرده است. همچنین 3.5 فنجان دیگر از قنات خرمک با اراضی متعلقه و سه فنجان دیگر از نهر وسط با اراضی متعلقه از کشمان دو رده چهار من و نیم زمین را در سال 1261 برای هزینه‌های مسجد خوسف وقف کرده است.

بخشی‌پور تصریح کرد: تمام این وقف‌ها براساس نیات واقف از سالی که وقف شده تاکنون توسط سازمان اجرا شده و سازمان اوقاف به هیچ عنوان نمی‌تواند دخل و تصرفی در نیات داشته باشد.