محتواسازی اصولی جنگ؛ از وضع موجود تا آنچه باید به آن برسیم

دفاع مقدس بخش جدایی ناپذیر از تاریخ ایران اسلامی است؛ بخش مهمی که خود یک تاریخ در دل دارد و وقتی از زوایای مختلف به آن می‌نگری متوجه تأثیر عمیق آن در حفظ اسلام در مرزهای میهن می‌شوی.

توجه به فرهنگی که در دل دفاع مقدس شکل گرفت را می‌توان با نشر کتب و تولید محتواهای آموزشی، فرهنگی و پرورشی یافت تا بتوان از این رهگذر، فهم مخاطب امروزی را نسبت به آنچه در جنگ تحمیلی باعث پیروزی رزمندگان ایران شد افزایش داد. در این راستا خبرگزاری ایکنا با همراهی سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی خراسان‌جنوبی، نشستی را با موضوع اندیشه‌ورزی و خلاقیت در دفاع مقدس و رفع شبهات جنگ با حضور راویان جنگ برگزار کرد.

حسن اندرزگو، از روایان دفاع مقدس در این نشست با اشاره به نبوغ رزمندگان با دست‌های خالی، بیان کرد: به یاد دارم رزمندگان لوله‌هایی به قطر ۱۴۰ سانتی‌متر را به یکدیگر جوش دادند و این سازه را به مدت 6 ماه ساختند تا راه برای عبور و مرور رزمندگان هموار شود.

وی با بیان اینکه می‌توان نبوغ و هوش رزمندگان را در طول سال‌های جنگ با وجود کمبود امکانات به راحتی مشاهده کرد، ادامه داد: این امر بخش مهمی از جنگ بود، اما باید گفت پس از جنگ کار فرهنگی تأثیرگذاری که بتواند آنچه اتفاق افتاده را به کلی نشان دهد انجام نداده‌ایم.

توجه به نبوغ رزمندگان و ظرفیتی به نام راهیان نور 

این راوی دفاع مقدس بیان کرد: راهیان نور یک کار فرهنگی مطلوب است چراکه با حضور جوانان در منطقه‌ای که روح شهدا حضور دارد اتفاقات مؤثری می‌افتد؛ چه بسا که شاهد تحول بسیاری از افراد در مسیر راهیان نور بوده‌ایم.

اندرزگو ادامه داد: شهدا هستند که این دگرگونی را در دل جوانان قرار می‌دهند؛ به عبارت دیگر تنها کار فرهنگی تأثیرگذار راهیان نور است که هرچه قدر بر روی آن سرمایه‌گذاری کنیم کم است.

وی با بیان اينکه گاهی با صحبت نمی‌توان آنچه اتفاق افتاده را به جوان امروزی منتقل کرد اما حضور در مناطق باعث شکل‌گیری تحول در روح و ذهن جوان می‌شود، تصریح کرد: خلاقیت‌های دوران جنگ تحمیلی که ناشی از تفکر رزمندگان بود نباید خاموش بماند بلکه باید هرچه بیشتر بیان و بدان توجه شود تا جوان امروزی بداند رزمندگان این سرزمین با دست‌های خالی و مغزهای پر از خلاقیت چه آفریدند.

بهترین سلاح جنگ

محمدابراهیم خدادوست، استاد دانشگاه و راوی دفاع مقدس نیز با تأکید بر اینکه باید به دانشجویان بیاموزیم در جنگ چه اتفاقی افتاد، افزود: دشمنان نیز در این سال‌ها پی برده‌اند که با راه نظامی نمی‌توانند باعث براندازی نظام شوند و تنها و بهترین راه تبدیل ارزش‌ها به ضدارزش در نظام جمهوری اسلامی ایران است.

وی با بیان اینکه این راه هزینه کم و تلفات بسیاری دارد، افزود: زمانی که انگیزه و امید از فردی گرفته شود اگر بهترین هواپیماها  و حتی تجهیزات نظامی را در اختیار داشته باشد نمی‌تواند کاری انجام دهد.

خدادوست با بیان اينکه در جنگ تحمیلی از زمانی پیروز شدیم که سلاحی در جنگ وارد کردیم که هیچ کشوری آن را نداشت، تصریح کرد: آن سلاح، فرهنگ‌ عاشورایی بود که با آن پیروز شدیم و اگر امروز این فرهنگ را در این جامعه نداشته باشیم بهترین تجهیزات را داشته باشیم نمی‌توانیم کاری انجام دهیم.

وی با بیان اینکه وقتی بررسی می‌کنیم می‌بینیم بیشترین حضور در جنگ مربوط به قشر زیر ۲۰ سال است، اظهار کرد: برای برخی سؤال پیش می‌آید که اگر اکنون جنگی اتفاق افتد آیا همان حضور از جوانان وجود خواهد داشت؛ می‌توانم به عنوان فردی که دائما با جوانان و قشر دانشجو در ارتباط هستم بگویم؛ بله حتی حضور بیشتر خواهد بود.

خدادوست با اشاره به اینکه برخی فکر می‌کنند با ایجاد یک قائله کار نظام تمام می‌شود، افزود: باید گفت این نظام ریشه دوانده و به سادگی نمی‌توان آن را قطع کرد چراکه جوانان تحصیل کرده و فعال هر اجتماع پشت این نظام هستند.

وی با تأکید بر عنصر عقلانیت در جنگ، ادامه داد: تمام افعال دفاع مقدس از روی فکر و اندیشه بوده و ما برای کوچکترین مورد در دفاع مقدس فکر داشتیم؛ گاهی ممکن بود در صحنه عمل شکست می‌خوردیم اما تفکر داشتیم.

این راوی دفاع مقدس با بیان اینکه اینگونه نبود که عملیاتی بدون تفکر آغاز شود، اظهار کرد: توجه به عقلانیت و تفکر در جنگ و عملیات‌ها باید در نوشتار و محتواسازی جنگ مورد توجه قرار گیرد.

حضور پرمعنای عنصر عقلانیت در جنگ 

ابوذر صلاحی، هادی سیاسی و راوی دفاع مقدس نیز در این نشست گفت: شاید یکی از ویژگی‌های اصلی ایرانیان وجود عاطفه و احساس قوی است که تاریخ نیز این امر را گواهی می‌دهد.

وی با بیان اینکه همواره در مسائل دینی و ملی این بعد احساسی و عاطفی را پررنگ داشته‌ایم، افزود: ایرانی‌ها حس نوع‌دوستی بسیاری دارند، اما اگر کنار احساس و عاطفه مؤلفه عقلانیت جایی باز نکند و فلسفه حرکتی درست تبیین نشود دچار مشکلات جدی می‌شویم که این امر را در تفاوت نسل‌ها نیز می‌توان مشاهده کرد.

این راوی دفاع مقدس با اشاره به حوادث چند روز گذشته، گفت: شاید بتوان با استفاده از ابزار احساس شهید را درک کرد اما نیاز به درک عمیق عقلانی توسط نسلی که جنگ را ندیده داریم که باید گفت بعد عقلانیت و فلسفی جا نیفتاده است و به اندازه عظمت دفاع مقدس در این زمینه کار نکرده‌ایم.

صلاحی با بیان اينکه برای حاکم کردن بعد عقلانیت جنگ مجموعه‌ها و فصل نامه‌های علمی و دانشگاه‌های بسیاری فعالیت می‌کنند، ادامه داد: بسیاری از اینها به اندازه بزرگی دفاع مقدس در حوزه عقلانیت کار نکرده‌اند با اینکه بدان نیاز داریم چراکه بخش بسیار زیادی از شبهات و سؤالات جوانان در حوزه دفاع مقدس را باید با استدلال پاسخ داد و نمی‌توان عاطفی برخورد کرد.

وی بیان کرد: باید پاسخ لازم و کافی برای جوانی که سؤال می‌کند چرا جنگیدیم و سؤالاتی از این قبيل فراهم کنیم زیرا اگر پاسخ داده نشود دچار شبهه خواهد شد.

صلاحی با اشاره به اینکه شاید اگر سردمدار برجسته کردن حوزه عقلانیت جنگ یعنی رهبر معظم انقلاب به این موضوع نمی‌پرداختند سال‌ها به این حوزه وارد نمی‌شدیم، تصریح کرد: هدایت پایان‌نامه‌های پژوهشی به سمت دفاع مقدس یکی از فعالیت‌هایی است که می‌تواند در حوزه آکادمیک و دانشگاهی اتفاق افتد.

رکوردهایی که در جنگ جابجا شد 

وی با بیان اینکه اتفاقاتی در طول دفاع مقدس در زمینه پزشکی رخ داده که رکوردهای گینس را جابجا کرده‌، اظهار کرد: انجام عمل جراحی با امکانات کم و در زمان سریع آن هم زیر بمباران دشمن یک اتفاق بی‌نظیر در دنیاست اما نتوانسته‌ایم آن چنان که باید به شیوه تئوری به آن بپردازیم.

صلاحی با بیان اینکه نیازمند تولید آثار علمی در مورد خلاقیت‌های جنگ که نظیر آن در کمتر جنگی در طول تاریخ دیده شده هستیم، ادامه داد: مستندها و خاطراتی در مورد جنگ تولید و تألیف شده، اما تبدیل آن در حوزه علم و تئوری بسیار مهم است.

وی با تأکید بر تبیین اتفاقات بزرگ جنگ و به طور مثال حضور بی‌مانند زنان در پشت جنگ و حمایت‌های آنان، تصریح کرد: باید بدانیم اگر زنان را از دفاع مقدس جدا کنیم جنگ را نمی‌توان به درستی تعریف کرد.

این راوی دفاع مقدس با بیان اينکه در حوزه خلاقیت در دفاع مقدس اثری که به تمام و کمال این خلاقیت را نشان دهد دیده نمی‌شود، اظهار کرد: در این زمينه نیازمند هم‌افزایی دستگاه‌ها هستیم تا بتوانیم کارهای فاخر تولید کنیم.

توجه به حوزه طنز دفاع مقدس در نوشتارها

صلاحی با بیان اینکه در حوزه دفاع مقدس کارهای خوبی انجام شده؛ اگرچه هنوز کم است، افزود: در زمینه رفع شبهات فعالیت‌های خوبی در استان انجام شده و در بحث جمع‌آوری خاطرات جنگ فعالیت‌های شاخصی وجود داشته، اما هنوز جای کار دارد.

وی با معرفی کتاب‌های مفید با نوشتار مطلوب برای جوانان، تصریح کرد: خواندن کتاب‌های «فرمانده من»، «پا به پای باران»، مجموعه کتاب‌های «فرهنگ جبهه»، «جشن حنابندان و یونیسف»، «خاک‌های نرم کوشک»، «من زنده‌ام حوض خون»، «دا» و «هم پای صاعقه» می‌تواند برای جوانان در رفع شبهات جنگ بسیار مفید باشد.

صلاحی با بیان اينکه استان‌ها در حوزه معرفی و بیان خاطرات یگان‌های خود باید کار کنند؛ باید گفت در این حوزه کار ارزشمند، قابل قبول و قوی صورت نگرفته است، تصریح کرد: حوزه طنز دفاع مقدس یک حوزه جدا است که در طول این سال‌ها زیاد جدی گرفته نشده؛ اما خواندن کتاب رفاقت به سبک تانک، در حوزه طنز دفاع مقدس توصیه می‌شود‌.

وی اظهار کرد: اگر محتواسازی در حوزه طنز دفاع مقدس افزایش یابد، توجه مخاطب نیز  به این سمت بیشتر خواهد شد و خواهیم توانست از این رهگذر به بیان معارف جنگ و روزهایی که بر ایران گذشت، بپردازیم.

خلاقیت و دوری از اختصار در محتواسازی 

محمدعلی ذاکریان، راوی دفاع مقدس نیز در این نشست با بیان اینکه در خصوص خلاقیت در جبهه و جنگ و رفع شبهاتی که وجود دارد باید بسیار کار شود، اظهار کرد: در این حوزه نباید اکتفا به مختصرگویی کنیم.

وی با بیان اينکه در مورد بیان مسائل جنگ باید جزئی‌ترین موارد بیان شود، افزود: ما در جنگ امکاناتی نداشتیم، اما اصل پیروزی را خلاقیت رقم زد؛ آن هم خلاقیتی که نه در مورد آن آموزشی دیده بودیم و نه تجربه‌ای داشتیم.

ذاکریان با اشاره به اینکه ۷۶ شهر و ۲۵۰۰ روستا تحت تأثیر قرار گرفتند و دشمن به دنبال این بود که در چند روز اول شروع جنگ، خوزستان از ایران جدا شود، تصریح کرد: با وجود دشمن قوی، آزادسازی شهرها نتیجه تفکر، اندیشه و ابتکار عمل رزمندگان بود‌.

وی بیان کرد: اعتقادات و فرهنگ عاشورایی مردم در کنار خلاقیت و فرهنگ تفکر قرار گرفت و این پیروزی را آفرید؛ در واقع این جنگ با ریشه عاشورایی آغاز و با این فرهنگ به پیروزی ختم شد که الگویی برای جهان است.

این راوی دفاع مقدس ادامه داد: صدام در سایه قدرت ظاهری که در شهرها مستقر کرده بود به فکر پیروزی چند روزه بود، اما آنچه رخ داد هیچ محاسبه علمی نمی‌تواند معنا کند چراکه در سایه توجه به خدا به این پیروزی‌‌های پی در پی رسیدیم و اکنون دشمن می‌خواهد همین فرهنگ را از ما بگیرد.

ذاکریان با بیان اينکه بسیاری از مسائل و مشکلات جامعه با همین تفکر حل می‌شود، تصریح کرد: امروز نیاز به تبیین داریم، اما برنامه‌ریزی خاصی در این زمینه نداریم.

وی با بیان اینکه هنوز در ذهن جوان امروزی شبهاتی در مورد جنگ و به‌ویژه پایان جنگ وجود دارد که نیازمند تبیین است، تصریح کرد: باید جوان بداند که در اوج پیروزی تسلیم پیشنهاد صلح صدام نشدیم؛ بلکه ادعا کردیم باید متجاوز معرفی و مرزها مشخص شود.

این راوی دفاع مقدس با بیان اينکه از امام راحل در روزهای آغازین جنگ بیان شده که رزمندگان اسلام با یک دست سلاح و با یک دست قرآن به جنگ بروند و این همان تفکر قرآنی در کنار جنگ نظامی است، افزود: اگر این تفکر و فرهنگ کنار علم نباشد آن علم ناموفق است.

تبیین درست را از یاد نبریم 

ذاکریان با بیان اینکه امروز نیز نیازمند فرهنگ و خلاقیتی هستیم که بتوان جوان امروزی را به صحنه وارد کرد، اظهار کرد: بحث بعدی تبیینی، توجه به نقش امام و رهبر دینی در جنگ است که باید گفت اگر کسی به جز امام راحل از مردم می‌خواست در جنگ شرکت کنند هیچ گاه این میزان حضور و حماسه را در جنگ شاهد نبودیم؛ در واقع امام راحل تفکر دینی، انقلابی و قرآنی را وارد جنگ کردند و از طرفی وجود یک رهبر دینی به پشتیبانی و حمایت از رزمندگان بسیار کمک کرد.

وی با اشاره به رشد معنویت اقتدارآفرین در جنگ، افزود: رمزها و شروع عملیات‌ها به نام ائمه اطهار(ع) بود و این امر توانست ما را به پیروزی برساند و امروز نیازمند همین تفکر در محتواسازی جنگ هستیم.

ذاکریان با تأکید بر استفاده از  ظرفیت جانبازان و ایثارگران که شیرازه اصلی جنگ تحمیلی هستند، یادآور شد: باید از این افراد در بیان خاطرات و روشنگری بهره برد و برای دانشجو تبیین کرد که الگو را از ابتدا درست انتخاب کند.

وی یادآور شد: اگر ما نتوانیم جنگ را به درستی تبیین و ساز و کار آن را برای جوان و دانشجوی امروزی تشریح کنیم، در محتواسازی پس از جنگ نخواهیم توانست کاری از پیش بریم؛ بنابراین ابتدا باید روی راهیان نور کار کرده و سپس به محتواسازی متناسب با سلیقه جوان امروز بپردازیم.

محتواسازی در حوزه جنگ با وجود حساسیت‌هایی که دارد یک ضرورت انکارناپذیر برای عدم فراموشی حقایق آن روزهاست؛ در واقع شاید بخشی از جهاد تبیین همین بیان واقعیات جنگ تحمیلی برای جلوگیری از تحریف دشمن باشد، اما نباید از یاد برد که برای تأثیرگذاری عمیق، ویژگی‌های یک محتواسازی اصولی را باید رعایت کرد.