دستور کار بایدن در خاورمیانه؛‌ عادی‌سازی روابط عربستان با اسرائیل و بازار انرژی

قرار است در روزهای آینده (22 تیرماه) جو بایدن نخستین سفر خود به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا به خاورمیانه را آغاز و به عربستان سعودی و سرزمین‌های اشغالی سفر کند. با وجود اینکه خود بایدن هر نوع صحبت با مقامات سعودی در مورد بازار انرژی را تکذیب کرده اما به عقیده کارشناسان علاوه بر بازار انرژی، در مورد بسیاری از مسائل مهم منطقه‌ای مانند توافق هسته‌ای با ایران و جنگ یمن جلسات مهمی بین مقامات آمریکایی، سعودی و صهیونیست انجام خواهد شد.

دکتر مارک فورنس(Dr. Mark Furness)، کارشناس مسائل بین‌الملل و محقق ارشد مؤسسه سیاست‌های توسعه آلمان (Deutsches Institut für Entwicklungspolitik) است که در گفت‌وگو با ایکنا در مورد سفر آینده جو بایدن به خاورمیانه و تأثیرات آن صحبت کرد.

فورنس در رابطه با دلیل اصلی سفر بایدن به منطقه با اشاره به وضعیت کنونی پیش آمده به دلیل جنگ اوکراین گفت: به نظر می‌رسد دلایل اصلی این سفر مربوط به مسائل ژئواستراتژی باشد. روسیه به اوکراین حمله کرده و روابط با چین متشنج است. این سفر مجدداً تأیید می‌کند که عربستان سعودی متحد بلندمدت و شریک استراتژیک ایالات متحده است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: با توجه به شرایط کنونی ژئوپلیتیک جهانی، مخالفت‌های اخلاقی علیه اقدامات حقوق بشری سعودی‌ها، تجمل است و ایالات متحده احساس می‌کند نمی‌تواند از عهده آن برآید. به علاوه، این یک واقعیت است که قیمت انرژی به دلیل جنگ روسیه بسیار بالا رفته است. از یک سو این برای ایالات متحده که در چند سال آینده به عنوان تأمین‌کننده اصلی انرژی اروپا خواهد بود خوب است، از سوی دیگر قیمت بالای انرژی باعث تورم می‌شود که برای شانس انتخاب مجدد بایدن بد است. قیمت بالای نفت و گاز تأثیر تحریم‌های مالی بر روسیه را نیز تا حد زیادی بی‌اثر کرده است.

وی تصریح کرد: بنابراین، اگرچه بایدن گفته که برای افزایش تولید، فشار نخواهد آورد احتمالاً صحبت‌های زیادی در مورد چگونگی بازگرداندن قیمت‌های انرژی به وضعیت قابل کنترل وجود دارد، نه تنها به صورت دوجانبه با سعودی‌ها بلکه با سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس.

ایرانی‌ها مراقب روابط عربستان و اسرائیل هستند

فورنس در پاسخ به این سؤال که برخی معتقدند که دولت جو بایدن به دنبال تشویق عربستان سعودی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل است، با تأیید این موضوع گفت: این سؤال خوبی است. CNN به این موضوع اشاره کرد که هواپیمای رئیس جمهور آمریکا(Air Force One)  مستقیماً از تل‌آویو به جده پرواز خواهد کرد و این نشانه‌ای سمبلیک در مورد این موضوع است. امارات و مراکش روابط خود را با اسرائیل عادی کرده‌اند و ظاهراً ایرانی‌ها به‌خوبی مراقب توسعه روابط عربستان و اسرائیل هستند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: خوانده‌ام که آمریکایی‌ها در مورد نزدیک شدن روابط اسرائیل و عربستان میانجیگری کرده‌اند، اما نمی‌توانم چیز مهمی را در نتیجه این سفر ببینم. به هر حال عربستان سعودی و اسرائیل یک شبکه ارتباطی پشت پرده نسبتاً فعال بر سر منافع مشترک اصلی خود دارند.

موضع متحدان اروپایی درباره سفر بایدن به عربستان 

وی در مورد نوع نگاه اروپا به سفر بایدن به عربستان سعودی اینکه آیا با توجه به ادامه جنگ در اوکراین، این سفر و توافقات احتمالی به نفع اروپا خواهد بود یا خیر، گفت: من هیچ اظهار نظر خاصی از سوی رهبران اروپایی در مورد سفر بایدن ندیده‌ام، که با توجه به این که او عربستان سعودی را چندی پیش «مطرود و محروم از حقوق اجتماعی» نامید، جالب است.

محقق ارشد مؤسسه سیاست‌های توسعه آلمان ادامه داد: فکر می‌کنم اروپایی‌ها منطق ژئواستراتژیک پشت پرده این سفر را درک می‌کنند. دو جنبه دیگر که دولت‌های اروپایی احتمالاً از آن استقبال می‌کنند، وجود پتانسیل برای بازگرداندن توافق هسته‌ای ایران به مسیر اصلی بوده ـ  اگرچه این احتمالاً بسیار ناچیز است ـ و ادامه آتش‌بس در یمن، که برخی رسانه‌ها آن را به تمایل محمد بن سلمان نسبت داده‌اند که تأثیر خوبی بر بایدن گذاشت. البته، هر نتیجه‌ای که قیمت انرژی را کاهش دهد به نفع اروپا خواهد بود.

منتظر معجزه در روابط ایران و عربستان نباید بود 

وی با اشاره به احتمال گفت‌وگو‌ی بایدن با مقامات سعودی در مورد پایان جنگ یمن و عادی‌سازی روابط تهران و ریاض گفت: فکر نمی‌کنم که روابط تهران و ریاض به‌زودی عادی شود، اگرچه شنیده‌ام که اخیراً تماس‌هایی (برای عادی‌سازی روابط تهران و ریاض) صورت گرفته است.

فورنس افزود: ایالات متحده خوشحال می‌شود که سعودی‌ها و ایرانی‌ها با هم مذاکره کنند، اما به نظر می‌رسد که همه در حال آماده شدن برای یک موازنه جدید منطقه‌ای هستند که در آن برجامی دیگر روی میز نیست و همه تلاش می‌کنند ایران را مهار کنند.

وی تصریح کرد: در رابطه با یمن، بعید است که جنگ به این زودی پایان یابد. درگیری در دستور کار مذاکرات جده است و برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند که محمد بن سلمان در تمدید آتش‌بس نقش داشته است، که به گمان من باید نتیجه برخی از تماس‌ها با تهران باشد. بنابراین بایدن تلاش خواهد کرد تا در هر دو موضوع پیشرفت کند، اما نباید منتظر معجزه باشیم.

این کارشناس روابط بین‌الملل با تأیید میانجیگری اروپا در مورد مذاکرات برجامی ایران و آمریکا گفت: اتحادیه اروپا و دولت‌های اروپایی تلاش کرده‌اند تا آمریکا را به میز مذاکره بازگردانند و به این کار ادامه خواهند داد، زیرا بدون آمریکا توافقی وجود نخواهد داشت. مشکل این است که بازیگرانی مانند عربستان سعودی، اسرائیل و همچنین ایالات متحده می‌خواهند ایران را منزوی و  ضعیف نگه دارند.

گفت‌وگو از محمدحسن گودرزی