تعیین تکلیف متولی اداره مساجد در سند ملی مسجد

به گزارش ایکنا از قم، دومین روز از سومین نشست اعضای هیئت امنای بنیاد هدایت با حضور حجج‌اسلام والمسلمین محمدحسن رحیمیان، محمدمهدی ماندگاری، علیرضا پناهیان، مسعود عالی، محمد قمی، رضا عزت زمانی و سیدناصر میرمحمدیان روز گذشته هشتم تیرماه در سالن جلسات شهید مالامیری بنیاد هدایت، برگزار شد.

در جلسه قبل برخی از مباحث از جمله بررسی موضوعاتی پیرامون سند ملی مسجد، باقی مانده بود که به دلیل اهمیت موضوع، اعضای هیئت امنا پیشنهاد کردند که جلسه‌ دیگری را به این موضوع اختصاص دهند.

در این نشست بررسی سازوکار تنظیم‌گری مساجد، بررسی تضمین نقش مردم در اداره مسجد، نقش حلقه‌های میانی و صندوق‌ تحول به بحث گذاشته شد و اعضا به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدناصر میرمحمدیان، مدیرعامل بنیاد هدایت در ابتدای این دیدار به خلاصه‌ای از مباحثی که در جلسه گذشته پیرامون سند ملی مسجد مطرح شده بود پرداخت و اظهار کرد: در مسئله مدیریت مسجد دو گونه بحث می‌شود؛ حکمرانی بر مسجد و هم حکمرانی از مسجد. طبیعتا چون این سند برای حاکمیت تدوین شده، بیشتر به موضوع حکمرانی بر مسجد پرداخته است.

وی تشکیل شورای متشکل از همه نهادهای دست‌اندرکار امورات مسجد را یکی از موارد مهمی برشمرد که در سند ملی مسجد پیش‌بینی شده است و بیان کرد: پیشنهاد ما این است که مدیر این شورا را خود اعضاء تعیین کنند و کار دبیرخانه‌ای این شورا در بنیاد هدایت باشد.

مدیرعامل بنیاد هدایت با اشاره به ایرادی که از سوی اعضای هیئت امناء به سند ملی مسجد در جلسه قبل مطرح شده بود، گفت: از آنجا که نقش مردم بیشتر در حکمرانی از مسجد مشخص می‌شود، کمتر به این موضوع پرداخته شده که با پیشنهادات شما در این جلسه قابل اصلاح و تغییر است.

میرمحمدیان با اشاره به اهمیت شکل‌گیری صندوق تحول در مساجد، بیان کرد: یکی از کارهایی که رهبر معظم انقلاب در دروان کرونا از مساجد خواستند این بود که برای افرادی که دچار ورشکستگی شدند و بخش عمده‌ای از درآمد خود را از دست دادند، تأمین مالی کنند.

مدیرعامل بنیاد هدایت ادامه داد: مسجد می‌تواند محور تحول اجتماعی باشد و به‌همین منظور طرح صندوق تحول در سند نیز پیشنهاد شده است که درآمدهای مسجد را مدیریت کند و مردم نیز برای مشارکت در تحول محله، کمک های خود را به حساب این صندوق واریز کنند.

وی افزود: در سند اعضای صندوق، اعضای شورای تحول هستند و رئیس هیئت مدیره هم امام محله است، معمولا مساجد گردش‌های مالی دارند که اگر به درستی مدیریت شوند، نیازی به سرمایه‌گذاری ندارد اما چون این اتفاق نمی‌افتد در برخی از مساجد می‌بینیم که نیازمند کمک هستند و منابع خُرد اگر درست ساماندهی بشود، قدرت بسیار بزرگی خواهد داشت.

متولی مسجد باید در سند ملی مشخص باشد

حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان، استاد حوزه علمیه با تأکید بر اینکه تکلیف متولی اداره و مدیریت مساجد کشور باید مشخص شود، اظهار کرد: شورایی که در سند آمده باید ذیل یک سازمان مشخصی فعالیت کند و گرنه با مدیریت شورایی صرف نمی‌شود کار را پیش برد؛ یک نهاد مشخص باید پاسخگوی امورات مسجد باشد.

وی با اشاره به اینکه مساجد محوریت امامت محله را دنبال کرده و می‌خواهد با حکمرانی در جامعه اسلامی مرتبط باشد، ادامه داد: کار اجتماعی مساجد می‌طلبد که حرکت‌هایی سریع در آن صورت بگیرد و این کار را باید به یک نهاد اجرایی سپرد که در گستره ملی بتواند کار را مدیریت کند.

عضو هیئت امنای بنیاد هدایت با تأکید بر اینکه وجه مردمی بودن اداره مساجد باید در سند ملی چشمگیر باشد، گفت: نقش مردم را اگر حذف کنیم، حکمرانی مردمی آن طور که باید انجام می‌شود.

وی با اشاره به بازخوانی نقش مردم در تعیین امام جماعت، بیان کرد: مردم امام محله را شناسایی و به شورای عمومی مسجد پیشنهاد نصب و عزل او را بدهند؛ امام جمعه هم داور نهایی این فرآیند باشد چراکه امام جمعه، تضمین کننده نقش مردم است.

پناهیان فرآیند انتخاب هیئت امنای مساجد و وظایفی که برای آن‌ها معین شده است را مورد توجه قرار داد و بیان کرد: در سند ملی مسجد نقش هیئت امناء به عنوان هیئت مدیره باید باز تعریف شود.

مسجد؛ پایگاه خیر رسانی به مردم

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی در توضیح وظایفی که شورای راهبردی و هدایت مساجد باید برعهده بگیرد، گفت: در آن شورا باید تقسیم کار واقعی استان به استان و شهرستان به شهرستان صورت بگیرد و امور محوله توسط هذ نهاد یا مجموعه‌ای ارزیابی و مدیریت شود سپس آن جمع هر تصمیمی می‌گیرد به بخش‌های زیر مجموعه خودش ابلاغ کند.

وی با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب امام جماعت را مدیر طبیعی مسجد می‌داند، ابراز کرد: امام جماعت اگر خوب عمل کند می‌تواند مردم را به میدان بیاورد؛ کمک به این امامان برای اینکه از جایگاه امام جماعتی ارتقاء پیدا کنند و امام محله شوند، مسئولیت خطیری است که بر زمین مانده بود؛ به همین دلیل ما روی تعالی شبکه امامت سرمایه‌گذاری کردیم تا گام مهمی در مسیر تحول مساجد کشور، برداشته شود.

رئیس سازمان تبلیغات اسلامی بر مردمی بودن و تعریف نقش مؤثر برای مردم و حلقه‌های میانی تأکید کرد و گفت: حلقه‌های میانی، جامعه نخبگانی و بانوان باید در هیئت امنای مسجد نماینده داشته باشند و در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌های مسجد مشارکت کنند.

قمی با اشاره به اینکه مسجد به واسطه راه اندازی صندوق تحول به پایگاه خیر رسانی به مردم تبدیل می‌شود، اضافه کرد: البته ملاحظاتی وجود دارد که باید در حسابرسی مالی و تراکنش‌ها شفاف‌سازی شود تا خدایی نکرده زمینه سوء ظن مردم برای دست اندرکاران پیش نیاید.

احیای سنت قرض الحسنه؛ بهترین مروج محوریت مساجد

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا برادران در ادامه گفت: اگر می‌خواهیم که شورای مذکور جنبه تشریفاتی نداشته باشد و بتواند برای مسجد کاری انجام بدهد، باید بودجه و امکاناتی هم که برای مساجد تخصیص پیدا می‌کند با اجازه و از مجرای این شورا یا قرارگاه صرف شود.

عضو هیئت امنای بنیاد هدایت در زمینه مسائل اقتصادی مساجد، ادامه داد: در این زمینه باید به‌گونه‌ای عمل شود که مسجد تبدیل به بنگاه اقتصادی نشود؛ در بحث صندوق تحول باید به اقتضائات منطقه و محله توجه شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود عالی نیز به بیان نکاتی پیرامون مباحث مطرح شده، پرداخت و گفت: با توجه به تنوع و تکثر شرایط مساجد کشور ما باید در سند موانع مردمی بودن را برداریم و کلیات امور در سند بیاید و جزئیات را به خود مردم واگذار کنیم؛ در مباحث اقتصادی مسجد باید به حد ضرورت و به اندازه‌ای که مرسوم هست ورود پیدا کند بیش از این مقدار تبعات منفی دارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن رحیمیان، تولیت مسجد مقدس جمکران تجریبات خود در تدوین سند و برنامه‌ریزی در سطح کلان را با سایر اعضاء به اشتراک گذاشت و بیان کرد: اگر مسجد به سمت درآمدزایی برود، اعتماد مردمی خودش را از دست می‌دهد و در مقابل اگر مردم ببینند که مسجد برای شئون مختلف برنامه دارد، هزینه‌های اجرای آن برنامه‌ها را خودشان متقبل می‌شوند. هیچ چیز مثل قرض الحسنه مروج پایگاه مسجد نیست.

در این جلسه مصوب شد در سند ملی مسجد موضوع مدیریت بر مساجد با دو پیشنهاد ارائه شود و مسئولان مربوطه در تصمیم نهایی خود یکی از آن دو الگو را به تصویب نهایی برسانند؛ یکی مدل قرار دادن یک متولی مشخص که مدیریت کار را به صورت شورایی و با مشارکت و هم‌فکری همه نهادهای ذی‌ربط پیش ببرد و دوم تشکیل شورایی متشکل از همه مجموعه‌های دست اندرکار در امر مسجد بود که یک دبیرخانه فعال دارد که امور محوله را از مجموعه‌های مختلف پیگیری و مطالبه می‌کند.

یادآور می‌شود، شورای عالی انقلاب فرهنگی ماده واحده فرایند و مرجع تدوین سند ملی توسعه، گسترش و تقویت نهاد مسجد و سامان‌بخشی و راهبری آن، مسئولیت تدوین «سند ملی مسجد» را به سازمان تبلیغات اسلامی سپرد و سازمان نیز مدیریت فرآیند تدوین آن را برعهده بنیاد هدایت گذاشته است.