تغییرات واقعی در لبنان باید از داخل شروع شود نه با فشار خارجی

به گزارش ایکنا، در سال‌های اخیر صحنه سیاست لبنان با تلاطم‌های بی‌سابقه‌ای روبه‌رو بوده که آینده این کشور و ثبات آن را تحت تأثیر قرار داده است.

پرونده تشکیل دولت در لبنان که به دنبال اعتراضات اکتبر ۲۰۱۹ و استعفای «سعد حریری» از سمت نخست‌وزیری این کشور وارد مسیری پیچیده و پرچالش شد اکنون پس از گذشت دو سال به جایی نرسیده و همچنان لبنانی‌ها از داشتن یک دولت ثابت محروم هستند.

در این میان، انفجار سال گذشته بندر بیروت باعث شد که وضعتی سیاسی و اقتصادی این کشور بیش از هر زمان دیگری رو به زوال برود. کاهش شدید ارزش پول ملی لبنان، شیوع کرونا و عدم تشکیل دولت فراگیر بیش از همه باعث شده که اقتصاد این کشور با سقوطی غیرقابل باور روبه‌رو شود. این وضعیت تا جایی پیش رفته که برخی این برداشت را دارند که ادامه وضعیت کنونی منجر به تبدیل لبنان به کشوری از هم پاشیده و دارای وضعیت مانند آنچه که در سومالی وجود دارد تبدیل شود.

دکتر مارک فورنس(Dr. Mark Furness)، کارشناس مسائل بین‌الملل و محقق ارشد مؤسسه سیاست‌های توسعه آلمان (Deutsches Institut für Entwicklungspolitik) در گفت‌وگوی خود با ایکنا در پاسخ به سؤالی درباره اوضاع شکننده سیاسی و اقتصادی لبنان با اشاره به تأثیرات انفجار بیروت در به وجود آمدن این وضعیت گفت: لبنان در واقع روزهای سخت و آینده نامشخصی را تجربه می‌کند.

فورنس به پیمان ملی لبنان (میثاق وطنی، توافقی نانوشته در سال 1994 بین گروه‌های قومی ـ مذهبی در لبنان است) اشاره کرد و گفت: این پیمان طی دهه‌ها به تدریج از کارایی کمتری برخوردار شده و معلوم شد که فساد ذاتی نظام حکومتی لبنان پیامدهای مخربی در انفجار بندر بیروت در سال گذشته داشته است. با این وجود، من دلیلی نمی‌بینم که این کشور به «سومالی جدید» تبدیل شود.

این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: با وجود همه عملکردهای نادرست، نظام حکومتی کاملاً مقاوم است. من در مورد اینکه از همه پیچیدگی‌های سیاست سردرگم در لبنان مطلع هستم، ادعایی ندارم اما برداشت من این است که مدیران فعلی کشور، این توانایی را دارند که کم و بیش از طریق مؤسسات بزرگ خود زندگی کنند و نمی‌خواهند با یک درگیری گسترده‌تر این موقعیت را به خطر بیندازند.

وی تصریح کرد: نقطه قوت بزرگ لبنان البته مردم آن است که نمی‌خواهند این کشور شکست بخورد. آنها سرانجام به جای دولتی که نتواند امنیت یا جمع‌آوری زباله‌ها را از خیابان‌ها فراهم کند، دولتی را که به درستی کار کند، جایگزین می‌کنند. لبنان یک جامعه مدنی نسبتاً آزاد و تأثیرگذار دارد و با استانداردهای منطقه‌ای‌، از درجه بالایی از آزادی مطبوعات و گفت‌‌وگوهای عمومی برخوردار است. بسیاری از این صداها خواستار عقد قرارداد اجتماعی جدیدی برای لبنان بوده‌اند و اروپایی‌ها باید از این امر حمایت کنند.

فورنس در مورد نقش کشورهای اتحادیه اروپا در صحنه سیاسی و اقتصادی لبنان تصریح کرد: اتحادیه اروپا و کشورهایی مانند فرانسه و آلمان در لبنان با یک معضل روبه‌رو هستند. از یک سو، حمایت بین‌المللی از مواردی مانند زیرساخت‌ها و تسویه بدهی به شرکای قانونی دولتی احتیاج دارد. کشورهایی که مایل به امضای توافق‌نامه وام با یک مؤسسه مالی بین‌المللی هستند، دولت ملی را ملزم به پذیرش مسئولیت می‌کنند.

وی ادامه داد: از طرف دیگر، هرچه جامعه بین‌المللی از لبنان حمایت بیشتری کند، کیک بزرگتری برای سرکردگان فرقه‌ها فراهم می‌شود. فرانسه و آلمان تلاش کردند کمک‌های بازسازی را به اصلاحات سیستمی پس از انفجار بندر بیروت منوط کنند، اما چیز زیادی تغییر نکرده است.

محقق ارشد مؤسسه سیاست‌های توسعه آلمان گفت: به نظر من، باید روی دو سطح توجه بیشتری شود: اول، حمایت از نهادهای دولتی در تأمین حمایت اجتماعی و در راستای آنچه برنامه جهانی غذا و یونیسف با همکاری وزارتخانه‌های ملی و پناهندگان و دولت‌های محلی جوامع میزبان انجام داده‌اند. دوم،  بخش عمده تمرکز باید حمایت از ظرفیت‌سازی جامعه مدنی، به ویژه در مورد توانایی آنها در پیشبرد گفت‌‌‌وگوی ملی در مورد یک قرارداد اجتماعی جدید در این کشور باشد.

فورنس در پاسخ به این سؤال که برخی بر این باورند که کشورهای اتحادیه اروپا به دلیل تجربه بحران پناهجویان سوریه در اروپا و به ویژه در آلمان، اجازه تنش‌های سیاسی و اقتصادی بیشتر در لبنان را نمی‌دهند، با اشاره به غیرقابل کنترل بودن مسائل داخلی لبنان گفت: فکر می‌کنم بحث در مورد لزوم اطمینان از ثبات لبنان و اینکه پناهندگان سوری به اروپا نیایند، همیشه بر اساس تعصب و پیش‌فرض‌های اشتباه در مورد توانایی‌ها و اهداف مردم بود. این بحث الان کمی قدیمی است.

وی تأکید کرد: به هر حال، کشورهای اتحادیه اروپا نمی‌توانند و نباید سعی کنند آنچه را در لبنان اتفاق می‌افتد، کنترل کنند. اهداف اصلی آنها باید حمایت از تغییرات مثبت‌، مطابق با ارزش‌هایی مانند صلح، حقوق بشر، لیبرال دموکراسی و رفاه اقتصادی باشد که آنها در تمام سیاست‌های خود به آنها اشاره می‌کنند. آنها باید به تأمین هزینه‌های پناهندگان در لبنان ادامه دهند زیرا این کار درستی است. کشورهای اروپایی باید از بسیاری بازیگران و فرایندهای لبنان که در تلاشند نهادهای ملی را برای استفاده همه بسازند، حمایت کنند.

فورنس در انتها در مورد احتمال گفت‌وگو بین کشورهای منطقه که در لبنان نفوذ دارند و کشورهای اروپایی درباره این کشور گفت: فکر می‌کنم گفت‌وگوی بین‌المللی درباره لبنان ضروری است. تغییر واقعی باید از داخل کشور باشد و نمی‌تواند از خارج به این کشور تحمیل شود. با این وجود عوامل بالقوه تغییر در داخل لبنان با موانع گسترده‌ای روبه‌رو هستند و برخی از آنها با درگیری سایر بازیگران منطقه‌ای تقویت می‌شوند. گرچه بعید است بازیگرانی مانند ایران یا عربستان سعودی شاهد ظهور دموکراسی لیبرال در لبنان باشند، اما منافع آنها در این کشور با سؤالات ژئوپلیتیک، اقتصادی و امنیتی گسترده‌تری در ارتباط است که اتحادیه اروپا و ایالات متحده می‌توانند انگیزه‌ای برای آن ایجاد کنند.

گفت‌وگو از محمدحسن گودرزی