«رایة العباس»؛ سنتی 700 ساله / برکت وفاداری حضرت ابوالفضل(ع) در زندگی عشایر عرب

مجید خطیب الطرفی، ناظر عالی جمعیت معتمدین و انجمن صلح و سازش اقوام استان خوزستان، در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان اظهارکرد: امام صادق(ع) درباره جایگاه حضرت اباالفضل(ع) فرمودند که «كَانَ عَمُّنا العبَّاس بن عليٍّ نافذ البصيرة، صَلب الإيمان، جاهد مع أبي عبد الله (عليه السلام)، وأبلى بلاءً حسناً، ومضى شهيداً» عموی ما عباس، دارای بصیرت نافذ بود. بینشی ژرف و ایمانی راسخ داشت که همراه امام حسین(ع) جهاد کرد و در راه خدا شهید شد. 

وی گفت: ما در زیارت حضرت ابوالفضل(ع) عرضه می‌کنیم: «السلام علیک ایها العبد الصالح، المطیع لله و الرسول(ص) و الامیرالمومنین(ع)». عبد صالح بودن اولین ویژگی حضرت است. ایشان کسی است که با آن درجه از شجاعت و قدرت، «عبد» و بنده است و این خیلی مهم است. تمام خصوصیات انسانی در وجود حضرت ابوالفضل(ع) وجود دارد. 

خطیب در ادامه درباره رسم «رأیة العباس» در میان عشایر عرب گفت: عشایر توجه خاصی به وفا، پایداری و شجاعت حضرت عباس(ع) دارند و از این ویژگی‌ها در قالب رسم «رأیة العباس» برای خود یک فرهنگ و اهرم امنیتی اتخاذ کردند. 

کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان با اشاره به پیشینه هفتصد ساله «رایة العباس» گفت: قبائل عرب پیش از اسلام در صورت برقراری صلح میان دو قبیله از «جفنه» استفاده می‌کردند و در ادامه گوسفندی قربانی و خونش را در داخل جفنه می‌گذارند. جفنه، ظرفی است که دو کف دست در آن جای می‌گیرند. برای برقراری صلح در آغاز، بزرگ خاندان قاتل، کف دست خود را در داخل جفنه قرار می‌دهد سپس بزرگ خاندان مقتول کف دست خود را در کنار دست بزرگ خاندان قاتل قرار می‌دهد.

وی ادامه داد: بزرگان قبائل در مراسم برقراری صلح حضور دارند که یکی از آنها به نمایندگی از حاضران، کف دست خود را بر بالای کف دستان بزرگ دو قبیله متخاصم قرار می‌دهد. البته میزان دیه از سوی بزرگ خاندان مقتول تعیین می‌شود که در ادامه صلح و سازش  میان دو قبیله برقرار و به خصومت‌ها پایان داده می‌شود.

خطیب با اشاره به اینکه با ظهور اسلام رویه صلح میان قبایل تغییر پیدا کرد، گفت: در صدر اسلام، پس از برقراری صلح و پرداخت دیه، عبارت «لک الامان» بیان می‌شود، خاتمه بخشی به خصومت‌ها با بیان عبارت «لک الامان» به خوبی از قدرت شیوخ و انسجام عشایر در برقراری امنیت جامعه سخن می‌گوید.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به رسم «رأیة العباس» بیان کرد: در برهه‌ای از زمان، در کاروان‌های زیارتی اباعبدالله الحسین(ع) و ابوالفضل العباس(ع)، «رایه» یا پرچم سفید گره خورده از سوی زائران برافراشته می‌شد، زیرا راهزنان با مشاهده چنین رأیتی که میان زائران به رایة العباس معروف شده، دچار ترس و وحشت شده و از هر گونه دست درازی به اموال زائران خودداری می‌کردند.

ناظر عالی جمعیت معتمدین و انجمن صلح و سازش خوزستان ادامه داد: زائران هنگام رسیدن به قبه حضرت ابوالفضل العباس(ع)، رایة را به یکی از سادات(فرزندان مولای متقیان) برای باز کردن گره تقدیم می‌کنند.

این کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان اضافه کرد: عشایر عرب به ویژه در جنوب عراق، فرات اوسط و اهواز برانگیخته شده و اذعان داشتند که راهزنان از رایة العباس هراس بسیاری دارند. از این رو اکنون رایة العباس برای حفظ امنیت جامعه و برقراری صلح در میان دو قبیله متخاصم گره می‌خورد.

وی در رابطه با چگونگی گره زدن رایة العباس خاطرنشان کرد: رایة روی یک نيزه گره زده می‌شود که بزرگ عشیره یا قبیله قاتل، از سر نیزه گره می‌زند؛ چنین کاری گویای اعتراف کامل به جنایت صورت گرفته است، این اعتراف در برابر بزرگان عشایر حاضر در مجلس و همچنین بزرگ خاندان مقتول صورت می‌گیرد. بزرگ خاندان مقتول نیز پایین نيزه را گره می‌زند. چنین کاری دلالت بر تواضع بزرگ عشیره مقتول نسبت به عشایر حاضر در جلسه دارد که درخواست صلح کردند.

کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان اضافه کرد: یکی از سادات حاضر در مجلس، عصا را از وسط گرفته و اقدام به باز کردن دو گره می‌کند و به میمنت رأیة العباس، مبلغی از مبلغ تعیین شده کسر می‌شود و در نهایت صلح میان دو عشیره یا قبیله برقرار می‌شود.

خطیب ادامه داد: مراسم مذکور تحت عنوان «مشیه» یا جلسه‌ای که بزرگان عشایر و قبایل در آن حضور دارند، نام‌گذاری می شود. به عبارت دیگر بزرگان و در رأس آنها علمای دین و ساداتی که در حل و فصل درگیری های طایفه ای مؤثر هستند، پس از بحث و تبادل نظر و شنیدن گزارش کامل واقعه از زبان بزرگ عشیره یا قبیله مقتول تصمیم نهایی را اتخاذ کرده و دیه متعارف دریافت می‌شود.

وی با بیان اینکه یکی از فلسفه‌های رایة العباس، این است که کفیل دو عشیره حضرت ابوالفصل العباس(ع) است، گفت: این سنت نیک از بروز فجایع بسیار، جلوگیری کرده و به عنوان یک اهرم بازدارنده بی نظیر در میان عشایر مطرح است.

خطیب با اشاره به گسترش این فرهنگ در زندگی عشایر عنوان کرد: در مراسم خواستگاری با خواندن فاتحه برای حضرت ابوالفضل العباس(ع) به وفایشان برای سیدالشهدا اشاره می‌شود.

ناظر عالی جمعیت معتمدین و انجمن صلح و سازش  استان خوزستان با اشاره به سفارش امام علی(ع) برای اصلاح ذات البین اظهار کرد: امام علی(ع) در سخنی فرمودند که رسول خدا(ص) فرمودند: «آشتی دادن مردمان بهتر از سال‌ها نماز و روزه است» و در عین حال می‌فرمایند که «شما، و همه فرزندانم و کسانی که نامه‌ام بدان‌ها می‌رسد را به آشتی با یکدیگر سفارش می‌کنم.»

کارشناس و متخصص قبائل عرب خوزستان با بیان اینکه عدم وجود اختلاف و تبعیض و تفاوت در میان طبقات جامعه معنای دیگر اصلاح ذات البین است، عنوان کرد: جامعه باید به گونه‌ای باشد که افراد در آن از حداقل ضروریات زندگی بهره‌مند باشند. رسول خدا(ص) در حدیثی می‌فرمایند که مؤمن نسبت به مؤمنان چون نسبت سر به تن است و وقتی از دردی شکایت کند اعضای تنش همدیگر را به یاری او می‌خوانند.